Een Kamermeerderheid is voorstander van een algeheel vuurwerkverbod, nadat de Tweede Kamerfractie van de VVD donderdagmiddag bekendmaakte een verbod te steunen. De partij wil dan wél dat er vrijstellingen voor lokale vuurwerkshows worden geregeld, zoals eerder werd voorgesteld door de ChristenUnie. Daarmee lijkt een initiatiefwetsvoorstel voor een vuurwerkverbod van GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren een grote kans van slagen te hebben: momenteel zijn 74 Kamerleden voorstander. Volgende week donderdag debatteert de Kamer hierover, NSC en DENK beslissen voorafgaand aan dat debat of ze instemmen met het verbod.
In politiek Den Haag werd de afgelopen maanden al druk gespeculeerd over een mogelijke omslag van de VVD wat betreft een vuurwerkverbod. Een alsmaar groeiend deel van de Tweede Kamer is in recente jaren voorstander geworden van een totaalverbod op vuurwerk. Voor de jaarwisseling van 2020 op 2021 besloot de Kamer al knalvuurwerk zoals rotjes en vuurpijlen te verbieden. Alleen siervuurwerk – zoals potten – is sindsdien toegestaan. Bovendien hebben grote steden als Amsterdam en Rotterdam al jaren lokale vuurwerkverboden, in een poging om overlast in te perken.
Die maatregelen blijken jaar op jaar niet te werken. Afgelopen jaarwisseling werden 8.292 incidenten geregistreerd, tegenover 7.437 vorig jaar. Handhaven lukte de politie niet, omdat vuurwerk nog afgestoken mocht worden.
In januari besloot het CDA, traditioneel een tegenstander van een totaalverbod, een vuurwerkverbod te steunen. Daardoor was een meerderheid ineens heel dichtbij, mits de VVD om zou gaan.
Sindsdien waren daarom alle ogen op de VVD gericht, die tegenstander van een verbod bleef. De liberalen, zo benadrukte woordvoerder Justitie en Veiligheid Ingrid Michon-Derkzen meermaals, zagen echt wel in dat de jaarwisseling onbehapbaar was geworden. Toch kon de VVD-fractie het onderling niet eens worden.
Dilemma
Vuurwerk is voor de VVD een pijnlijk dilemma. Enerzijds is de partij instinctief en principieel tegen betutteling door de overheid, anderzijds werpt zij zich op als verdediger van politie en hulpverleners. Bovendien telt de VVD-achterban relatief veel ondernemers, bijvoorbeeld eigenaren van tuincentra, die een flink deel van hun inkomsten uit de vuurwerkverkoop halen. Tijdens ledenbijeenkomsten spraken zij zich meermaals fel uit tegen een totaalverbod.
Toch is de VVD nu omgegaan. In een persbericht wil de partij duidelijk maken dat het een vervelende, maar noodzakelijke keuze is geweest: “Als, en alleen als, aan de volgende voorwaarden wordt voldaan, zal de VVD een vuurwerkverbod steunen, om onze hulpverleners en agenten te beschermen.” De partij zegt te eisen dat gemeenten intensiever handhaven op illegaal vuurwerk, dat ondernemers op een “eerlijke en nette manier” gecompenseerd worden en dat burgemeesters vrijstellingen kunnen afgeven aan verenigingen om toch vuurwerkshows te organiseren.
Een echt eisenpakket is het niet te noemen, eerder een bezweringsformule om aan de achterban duidelijk te maken dat de VVD zich niet zomaar heeft laten ompraten. De ondernemerscompensatie was al vastgelegd in het voorstel van GroenLinks-PvdA en de PvdD. En de vrijstelling voor lokale vuurwerkshows komt uit de koker van de ChristenUnie, dat een dergelijke regeling eerder al voorstelde samen met het CDA en de SGP om de VVD over de streep te krijgen. Wat vooral zal helpen voor de VVD is dat inmiddels 61 procent van de achterban een verbod steunt.
Maatschappelijk debat
Er is al jaren in de maatschappij en in de achterban van veel partijen in de Kamer een lobby voor een vuurwerkverbod – onder meer oogartsen verzetten zich bijvoorbeeld al decennia tegen vuurwerk. Toch wilden de meeste partijen van links tot rechts een vuurwerkverbod niet mogelijk maken omdat het zonde zou zijn van de vuurwerktraditie. Neem de mensen hun pleziertje niet af, was de gedachte.
Die zienswijze veranderde toen de politie en hulpdiensten zich achter een totaalverbod schaarden. Sinds de coronacrisis kampen zij met de gevolgen van hoogoplopende maatschappelijke spanningen en het sterk toegenomen aantal protesten en demonstraties dat daaruit voortkomt. De politie heeft structureel te weinig personeel om die druk op te vangen. Daar komt bij dat tijdens de jaarwisseling zelf steeds meer incidenten plaatsvinden.
Veel partijen, waaronder de VVD, zijn van mening dat klein vuurwerk niet de oorzaak is van de problemen met Oud en Nieuw. Het komt, denken zij, omdat de samenleving een autoriteitsprobleem heeft ontwikkeld. Hoe dat op te lossen, daar is de Kamer nog niet uit. En dus zal een vuurwerkverbod volgens veel partijen symptoombestrijding zijn: wel nodig, niet toereikend.
