In september 2021 schopte de Franse president Emmanuel Macron een fikse Atlantische rel. De Verenigde Staten hadden Frankrijk een mega-onderzeebootorder voor Australië afhandig gemaakt, vond Parijs. Macron was ziedend. Om hem te apaiseren stuurden de VS vicepresident Kamala Harris naar Frankrijk. Ze pakte het grondig aan: ze bleef vijf dagen. Achteraf ontkende ze dat ze de onderzeeërs had besproken, maar Macrons woede was wel voorbij.
Sinds haar lancering als potentiële presidentskandidaat dringt de vraag zich op wat een overwinning van Harris zou betekenen voor het Amerikaans buitenlands beleid. En, hoeveel ervaring heeft de nieuwe ster van de Democraten op dat vlak eigenlijk?
Harris maakte in eerste instantie carrière als openbaar aanklager en in de regering zijn de grote buitenlandkwesties het domein van de president, niet van de vicepresident. Bovendien is Joe Biden bij uitstek een president met veel aandacht voor het buitenland.
Toch deed Harris naast Biden veel ervaring op. Als vicepresident maakte ze zeventien buitenlandse reizen in drieënhalf jaar. Ze heeft meer buitenlandervaring dan de meeste Amerikaanse presidentskandidaten van de afgelopen dertig jaar, schreef Heather Hurlburt, tot voor kort stafchef van de Amerikaanse handelsgezant Katherine Tai, nu verbonden aan denktank Chatham House.
Partijgenoten uit de ‘buitenlandhoek’ onderstrepen graag dat ze geen groentje meer is. Harris bezocht 21 landen, ontmoette 150 wereldleiders en was op belangrijke momenten in de Situation Room, schreven 350 buitenlandspecialisten en oud-ambassadeurs toen ze zich achter haar kandidatuur schaarden. Ze hoeft, schreven ze, geen werkervaring meer op te doen.
Republikeinen zien dat anders. „Kamala Harris heeft nul buitenlandervaring, afgezien van het steunen van de zwakke agenda van Joe Biden, die er voor gezorgd heeft dat onze tegenstanders sterker zijn geworden, die geleid heeft tot oorlog in Oekraïne en die terroristen, die de steun hebben van Iran, in staat stelde Israël aan te vallen”, aldus een woordvoerder van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump tegenover The Washington Post.
Subtiele verschillen
Harris’ buitenlandse optredens werden grondig voorbereid en droegen bij aan haar dossierkennis. In het buitenland vertolkte Harris, uiteraard, de lijn van het Witte Huis. Maar er is een groot verschil tussen het uitdragen van beleid en het nemen van beslissingen. „De wereld ziet er heel anders uit voor een adviseur dan voor een eindverantwoordelijke”, schreef James Lindsay van de Council on Foreign Relations. Zal Harris het als president anders aanpakken dan Biden?
Er een groot verschil tussen het uitdragen van beleid en het nemen van beslissingen, stellen analisten
Haar kandidatuur is nog pril. Ze heeft nog geen grote buitenlandspeech gehouden. Naar verwachting maakt ze deze dinsdag bekend wie haar vicepresidentskandidaat is. Die keuze kan clous bevatten over haar buitenlandkoers. Haar belangrijkste raadgever op buitenlandvlak is Philip Gordon, een Democraat die al voor toenmalig president Barack Obama werkte en gespecialiseerd is in Europa en het Midden-Oosten. Gordon was als adviseur voor nationale veiligheid van de vicepresident van meet af aan betrokken bij het Oekraïne-beleid van het Witte Huis.
Sommige buitenlandspecialisten verwachten dan ook geen grote veranderingen. „Er zullen mogelijk subtiele verschillen zijn tussen de regering-Biden en een regering-Harris over de oorlog in Gaza, [meer] aandacht voor klimaatverandering en een grotere betrokkenheid bij Afrika, Azië en Latijns-Amerika. In Europa en wat betreft [de oorlog in] Oekraïne zal er meer continuïteit zijn dan discontinuïteit”, schreef oud-ambassadeur en Democraat Michael McFaul op Substack.
Ook analist James Lindsay verwacht geen grote koerswijzigingen. Harris’ beleid zal uit dezelfde hoek komen, „dezelfde postcode hebben” als het beleid van Biden, schreef hij. Ook Harris zal zich inzetten voor democratie en de strijd aanbinden met autocratie.
Meer dan NAVO en Israël
Tóch zijn er verschillen tussen Harris en Biden. Ze is van een andere generatie én ze heeft de wereldwijde blik van een dochter van immigranten die een deel van haar jeugd in Canada heeft doorgebracht, onderstreepte Hurlburt. Dat is een andere achtergrond dan die van witte mannen die zich laten voorstaan op hun Ierse komaf.
Bidens toewijding aan de NAVO en Israël zijn een directe vertaling van de Amerikaanse preoccupaties uit zijn jeugd. Harris vertegenwoordigt een generatie waarvoor Israël en NAVO slechtst twee aandachtspunten zijn uit een hele reeks, aldus Hurlburt. Jonge Amerikanen zijn minder bang voor de dreiging die uitgaat van specifieke landen, maar maken zich wel druk over klimaatverandering en mensenrechten.
Traditioneel spelen buitenlandse kwesties in Amerikaanse presidentsverkiezingen een ondergeschikte rol – zolang er geen Amerikanen omkomen in het buitenland. Toch zijn er uitzonderingen. De koers van het Witte Huis in de Gaza-oorlog is in delen van de Democratische partij omstreden.
Vakblad Foreign Policy analyseerde Harris’ toespraken en haar stemgedrag als senator en concludeerde ook dat geen grote wendingen te verwachten zijn. In juni 2023 onderstreepte ze de standvastigheid van de VS als het gaat om steun voor Israël, als senator stemde ze vóór steunpakketten voor Israël en haar Joodse echtgenoot speelde een rol in een overheidscampagne tegen anti-semitisme.
Na de terreuraanval van Hamas op 7 oktober verdedigde ze het beleid van Biden. Wel sloeg ze de laatste tijd een iets andere toon aan dan de president. Ze legde al vroeg de nadruk op het belang van onderhandelingen. En over het Israëlische recht op zelfverdediging zei ze dat het ertoe doet hoe een land van dat recht gebruik maakt. „We kunnen niet toelaten dat we afgestompt raken voor het lijden en ik zal niet zwijgen”, zei ze onlangs na een ontmoeting met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu.
Snoeihard tegen migranten
Een ander ‘buitenland-dossier’ dat snel explosief kan worden in de binnenlandse politiek is migratie. Harris kreeg in haar eerste jaar veel kritiek van Republikeinen. Ze zou het ‘grensprobleem’ moeten oplossen en faalde grandioos, aldus de oppositie. In werkelijkheid kreeg Harris de taak om in drie landen in Latijns-Amerika – Honduras, Guatemala en El Salvador – te proberen de oorzaken van migratie te helpen aanpakken, zoals armoede en repressie.
Op haar eerste buitenlandse reis, naar Guatemala, liet ze zien dat ze niet alleen in staat is om een gekwetste Franse president te troosten, maar ook snoeihard kan zijn, schreef The New York Times. Tegen potentiële immigranten zei ze: kom niet, kom niet. Ook steunde ze uitdrukkelijk de openbaar aanklager belast met de strijd tegen corruptie die in die dagen voortdurend werd aangevallen door de toenmalige president, Alejandro Giammattei. Later, toen Giammattei de uitslagen van verkiezingen niet leek te respecteren, belde ze hem twee keer om hem te waarschuwen.
In Europa vertolkt Harris het standpunt van de regering-Biden: felle kritiek op Moskou, gecombineerd met onverzettelijke steunbetuigingen aan Kyiv. Een standpunt dat ook in Brussel, bij Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, wordt verwelkomd. Mocht Harris winnen, zo wordt er in Brussel al op gewezen, dan zou het Westen aangevoerd worden door twee vrouwen. Voor Harris zijn Europese landen bondgenoten en handelspartners, geen concurrenten, zoals Donald Trump Europese landen ziet. Er is geen reden aan te nemen dat ze de NAVO zou willen verzwakken.
Mocht Harris winnen, zo wordt er in Brussel al op gewezen, dan zou het Westen aangevoerd worden door twee vrouwen
Ook als het gaat om de politieke koers ten aanzien van China verwachten specialisten weinig veranderingen. Ook Harris zal waar mogelijk proberen de lijnen met Beijing open te houden en China gelijktijdig te behandelen als een economische concurrent én een systeem-rivaal. Economisch zal ze vermoedelijk inzetten op de-risking, het streven om voor essentiële producten niet afhankelijk te zijn van één land.
