Journalisten weten: wees rond 1 april op je hoede. Toch ging het mis met een (hardnekkige) grap van de gemeente Vlaardingen

De das is, eigenlijk net als het Nederlandse treinwezen, een storingsgevoelig dier. De zwart-witte marterachtige zoekt daarom een rustige plek waar hij lekker kan foerageren, een droge burcht kan graven en het belangrijkst: waar zo min mogelijk mensen komen. Het spoortalud, de verhoging waar veel sporen op aangelegd zijn, is de ideale plek. De voorspelbaarheid van de dienstregeling maakt dat hij aan het denderen van de trein went. Dat wil zeggen: áls die trein kan denderen. Want zo’n burcht in het talud is voor de das ideaal, maar de ondergrondse tunnels en kamers veroorzaken verzakkingen, met als gevolg storingen op het spoor.

En nu blijkt uit onderzoek van spoorwegbeheerder ProRail ook nog eens dat de das veel vaker actief is rond het spoor dan tot nu toe werd gedacht. „Een paar jaar geleden ging het om tientallen burchten, nu hebben we opeens vijfhonderd waarnemingen van dassenactiviteit rond het spoor geteld”, zegt ProRail-woordvoerder Aldert Baas. „Maar het is logisch dat wie beter kijkt, ook meer ziet.”

De afgelopen jaren was er veel te doen over de das en het spoor. Op een aantal drukke trajecten, waaronder tussen Amsterdam en Eindhoven, konden in 2023 treinen niet of langzamer rijden omdat er verzakkingen in het spoor zaten door dassenburchten. ProRail heeft daarom uitgebreid onderzoek gedaan, om te herstellen waar nodig en te voorkomen waar mogelijk. „Vijfhonderd kilometer spoor aan twee kanten, duizend kilometer in totaal, is onderzocht.”

Verbaasd dat daarbij meer dassenactiviteit is ontdekt, is Baas niet. „Als je een verspreidingskaart van de das in Nederland pakt en je legt daar de spoorkaart overheen, weet je het eigenlijk al”, zegt Baas. „Er wordt zelfs gedacht dat de das zich over het land verspreidt dankzij het spoortalud.”

Tuinman

Peter Klaver is de landelijk inspecteur voor het das- en beverprogramma van ProRail. Hij is „natuurlijk” slechts één van de vele inspecteurs die rond het spoor werken. De meesten kijken naar het technische aspect. „De bovenleiding, de baan, het seinwezen. Maar als je iets verder kijkt dan het spoor zelf, zie je dat er ook een spoorberm is. Dat is waar ik naar kijk en waar we met het hele das- en beverprogramma onderzoek naar doen.” Klaver werkte ooit als boswachter, daarna werd hij manager. „Ik dacht op een zeker moment: wat ga ik de laatste tien jaar van mijn werkzame leven doen? Toen kwam er een vacature voorbij: ‘ProRail zoekt een tuinman’. Dat vond ik wel leuk klinken.”

Nu loopt hij, stevige laarzen en neon hesje, samen met Baas langs het talud bij Ravenstein. Ook hier zorgde een burcht voor verzakkingen, waardoor het treinverkeer langzamer moest rijden. Dat is, dankzij de investing van 1 miljoen euro, nu opgelost. Baas: „Het is in de kwestie van de das een constante zoektocht naar een balans die spoorveiligheid garandeert, financieel te behappen is en zorgt voor zo min mogelijk ongemak voor de reiziger én de das.”

Omdat de das beschermd is, mag ProRail het dier, als het zich eenmaal in zijn ondergrondse kasteel heeft gevestigd, niet zomaar verjagen. Dus is er bij Ravenstein, aan de voet van het talud, in samenwerking met Stichting Das & Boom een kunstmatige burcht aangelegd van vierkante houten dozen die aan elkaar verbonden zijn door aardewerken buizen met daaroverheen wilgentakken. Nadat de burcht af was, is er een ontmoedigingsbeleid gestart, waarbij begroeiing rond de oorspronkelijke burcht werd weggehaald. Pas toen de das uit zichzelf vertrok – hij verkoos uiteindelijk een zelfgebouwde burcht naar eigen smaak ingericht boven de kunstmatige burcht – kon het spoor hersteld worden.

Ecoloog en dassenexpert Bert Hesse, betrokken bij Stichting Das & Boom, is lovend over de manier waarop ProRail omgaat met de das. „Kijk, vanuit de das bezien is het natuurlijk geweldig dat iemand zo’n mooie terp voor ze heeft aangelegd, en zo lekker lang ook”, zegt hij. „Maar vanuit maatschappelijk belang is het logisch dat hij daar niet kan blijven zitten.” Hoe er vervolgens gezocht wordt naar een oplossing, stemt hem tevreden. „Het is een geweldige samenwerking.”

De status van de das beschermt de dieren namelijk niet altijd en overal. Dagelijks krijgt de stichting meldingen binnen van aangereden dassen. „We ramen het aantal verkeersslachtoffers op ruim duizend dassen per jaar.” Dat is een vijfde tot een kwart van het totaal. Vooralsnog lijkt dat de populatie niet onder druk te zetten, maar er komen meer bedreigingen aan voor ’s lands grootste landroofdier. „De energietransitie, de behoefte aan nieuwe woningen, het drukt allemaal op het dassenleefgebied.”

Anti-graaf-gaas

De dassen van Ravenstein hebben naast de kunstmatige burcht zelf ook een burcht gegraven, tegenover het treintalud. Om te voorkomen dat ze zich toch weer richten op de aarde onder het spoor, heeft ProRail, verstopt onder een laagje aarde en gras, een onzichtbaar anti-graaf-gaas aangebracht. „Hier heeft een das toch een poging gewaagd”, wijst Peter Klaver. In de ondiepe kuil heeft de das in kwestie, één van de naar schatting zevenduizend dassen die Nederland telt, een duidelijke pootafdruk achtergelaten. Hij is tot op het gaas gekomen, waarna hij zijn graafwerk heeft moeten staken.

Dit talud is, net zoals de das, nu beschermd. Hopelijk lukt het overal waar dassen zitten tot een voor iedereen passende oplossing te komen. „We hebben hier nu weer een mooie, stevige en gladde spoordijk. Gewassen en gestreken, spic en span.”, zegt Baas tevreden. Op dat moment raast er een trein voorbij, op de normale snelheid. „Zo zien we het graag.”

Delen

Mail de redactie

Ook op een heldere dag lijkt het glorieus klinkende ‘Campus Victoria’ vooral op een slecht onderhouden jeugdherberg met zeezicht. De vervallen balkons van het voormalige internaat van de zeevaartschool hangen los. Een paar jaar geleden vertrok de laatste student uit het complex aan de Dellewal, net buiten West-Terschelling, naar de nieuwe campus.

Sinds 2013 staan de drie gebouwen leeg. Sindsdien is eilander en ondernemer Martin Boekeloo in gesprek met de gemeente om op die locatie 44 starterswoningen voor jonge eilandbewoners te realiseren. Terschelling kent grote woningnood. Op meerdere plekken zijn plannen voor nieuwbouw, maar door stikstofnormen, natuurgebieden en het al overbelaste stroomnetwerk vallen veel locaties af of loopt de procedure enorme vertraging op. De gebouwen aan de Dellewal hebben een woonbestemming, water- en elektra-aansluitingen zijn er al.

Het is hopen dat de raad nu bij zinnen komt en luistert naar de wens van de eilanders

Elke centimeter van het eiland wordt benut door Terschellingers die niet „naar de wal” willen. Kinderen van eilanders slapen op zolders, in pensions van hun werkgever of vertrekken naar Harlingen. Dat overkomt ook Gerdien Cupido. Haar dochter keert na een studietijd „aan de wal” terug op het eiland. Ze wordt verliefd op een andere Cupido, de zoon van de Cupido’s die de supermarkt in het dorpje Lies uitbaten. „Géén familie hoor”, verzekert Gerdien. Binnen een jaar krijgt het stel hun eerste kind.

Met het vooruitzicht om supermarkt Cupido op termijn over te nemen, zoekt het jonge stel in 2023 naar een huis op het eiland. Gerdien hoort rond diezelfde tijd over het plan van Boekeloo. Ze schrijft haar dochter in voor een woning en zegt toe te willen investeren in ‘Wooncoöperatie Victoria’, zoals Boekeloo zijn stichting in oprichting noemt. Volgens hem hebben inmiddels „zeker tweehonderd eilanders” hetzelfde toegezegd.

„Het is een A-locatie”, zegt Boekeloo. Vanuit zijn eigen vakantiebungalowpark kijkt hij uit op het terrein ‘Victoria’ aan de Dellewal. „Met een stevige renovatie kunnen hier binnen twee jaar jonge eilanders wonen.”

Als de gemeente in augustus 2024 ineens aankondigt dat op het terrein een ‘internationale kenniscampus’ van hogeschool NHL Stenden zal komen, valt dat niet goed bij Gerdien Cupido en andere eilanders. Geboren Terschellinger Douwe Wiegman roept begin september op tot een demonstratie. Zeker honderd Terschellingers verzamelen zich bij het gemeentehuis. „In de 73 jaar dat ik leef had ik zoiets nog nooit gezien”, zegt Wiegman, die met Boekeloo samenwerkt. Via een burgerinitiatief – ze zamelen achthonderd handtekeningen in – proberen eilanders de verkoop aan investeerder FB Oranjewoud en NHL Stenden te voorkomen.

Wethouder Wonen Danny Ruige zegt dat hij verrast was door de plotselinge onrust. Volgens Ruige heeft de gemeente vanaf 2017 onderzocht of woningen op het oude campusterrein gebouwd konden worden, maar dat bleek niet rendabel. „Toen heeft de gemeente hogeschool NHL Stenden benaderd”, zegt Ruige.

Woonvisie

Een paar jaar eerder, in 2019, stelt de gemeenteraad in de ‘Woonvisie Terschelling’ nog vast dat er permanente bewoning zou komen op de oude campus. De gemeente liet in een mail in 2017 aan Boekeloo weten dat ze de verkoop openbaar wil aanbesteden en dus niet direct aan hem kan gunnen. Maar tot die openbare aanbesteding komt het niet.

De gemeente raakt in 2019 via woningcorporatie WoonFriesland in gesprek met NHL Stenden, de hogeschool achter het Maritiem Instituut Willem Barentsz, de zeevaartschool die al 150 jaar op Terschelling zit. Omdat de hogeschool zelf geen middelen heeft voor de aankoop, wordt een samenwerking aangegaan met de Friese investeringsmaatschappij FB Oranjewoud (FBO).

Waarnemend burgemeester Roel Cazemier stelt in maart dat het uitbreiden van het hoger onderwijs goed is voor de „werkgelegenheid op het eiland” en past binnen de wens van het college om „de eilandeconomie te verbreden”. De studentenaantallen van de zeevaartschool lopen al jaren terug en het nieuwe onderzoekscentrum richt zich op circulariteit, duurzaam toerisme en klimaatadaptatie. „Vraagstukken die voor de toekomst van Terschelling belangrijk zijn”, zegt Cazemier. De gemeente heeft niet onderzocht of de school op een andere locatie gerealiseerd kan worden. De afspraken met NHL Stenden lagen er al, stelt Cazemier.

Het burgerinitiatief en de aangetekende bezwaren worden in oktober 2024 niet ontvankelijk verklaard door Cazemier.

Didam-arrest

Deze verkoop had niet gemogen, oordeelt de voorzieningenrechter maandag. Volgens het Didam-arrest uit 2021 moeten overheden de keuze voor een koper van gemeentelijk vastgoed volgens „objectieve, toetsbare en redelijke criteria” in de openbaarheid bekendmaken. In het vonnis tikt de rechter de gemeente Terschelling op de vingers: „De gemeente heeft deze criteria namelijk niet voorafgaand aan de onderhandelingen met de belangstellenden voor de gronden vastgesteld, maar achteraf, om daarmee de voorgenomen verkoop van het perceel aan FBO te rechtvaardigen.”

Ook stelt ze dat de gemeente „op geen enkele wijze toelicht” waarom FB Oranjewoud de enige partij zou zijn en dat het niet duidelijk is waarom de gemeente is afgestapt van de Woonvisie Terschelling die permanente bewoning voorschrijft. De rechter wijst toe dat er een openbare aanbesteding moet plaatsvinden bij de toekomstige verkoop van Campus Victoria.

Of de 44 starterswoningen van Wooncoöperatie Victoria er komen is met het vonnis niet beklonken. De criteria voor de openbare verkoop liggen niet vast, de gemeente kan besluiten om op iets anders dan woningen aan te sturen. „Het is hopen dat de raad nu bij zinnen komt en luistert naar de wens van de eilanders”, zegt Boekeloo na de uitspraak. Hij zegt verder te gaan met de plannen voor Woningcorporatie Victoria.

Voor de familie Cupido komt de eventuele oprichting sowieso te laat. Dochter en kleinkind wonen inmiddels in Harlingen. Gerdien en haar man zijn bereid om zelf naar de wal te verhuizen, zodat hun kleinkind een „Terschellinger opvoeding” kan krijgen.

Delen

Mail de redactie

Onder journalisten is het een welbekende regel: wees rond 1 april op je hoede voor woordvoerders en types uit de reclamewereld die met onzinverhalen proberen de media te foppen. Eigenlijk moet je vanaf half maart ieder sterk nieuwsverhaal met een flinke dosis zout nemen. Ook voor de sceptische journalist wordt het echter lastig, wanneer een woordvoerder glashard tegen ze liegt dat iets écht geen grap is.

Dat overkwam deze week onder meer de NOS, het Algemeen Dagblad en RTL Nieuws. Zaterdag meldden deze media dat de gemeente Vlaardingen een brief had gestuurd aan de eigenaar van café Mes aan de Schiedamseweg. De gemeente zou de eigenaar hebben gevraagd de naam van zijn zaak te veranderen, om „verwijzingen naar wapens” uit het straatbeeld te weren.

Er zullen vast wat mensen in zijn getrapt, maar dat waait ook weer over

Hoewel de journalisten van deze media meermaals expliciet aan de gemeente vroegen of het een grap betrof, bleef ze volhouden dat het verhaal echt was.

Tot maandag. Toen schreef de gemeente Vlaardingen in een verklaring dat café Mes „uiteraard” de naam niet hoefde te veranderen. De stunt was bedoeld om aandacht te vragen voor wapengeweld. In februari overleed een dertienjarige scholier van het Geuzencollege in Vlaardingen na een steekpartij. Een eveneens dertienjarig klasgenootje bekende. Twee weken later werd in buurgemeente Schiedam een vijftienjarige jongen neergestoken. Hij overleefde het incident ternauwernood.

‘Dom’

Het nepnieuws over café Mes leidde tot verontwaardigde reacties. De gedupeerde media schreven een boze brief naar de gemeente. Thomas Bruning, algemeen secretaris van journalistenvakbond NVJ, noemt de grap „schadelijk en smakeloos”. Maandag spraken zowel minister Eppo Bruins (Cultuur, NSC) en premier Dick Schoof hun zorgen uit over het risico dat de burger hierdoor het vertrouwen in de overheid verliest: „Je wil als overheid betrouwbaar overkomen”, zei Bruins. „Dan helpt dit niet.”

Meerdere bestuurskundigen die NRC sprak, nuanceren het beeld dat het bedrog van de gemeente Vlaardingen het vertrouwen in het openbaar bestuur beschadigt. Marcel Boogers van de Universiteit Utrecht noemt het „buitengewoon dom” dat de gemeente journalisten voorloog, maar volgens hem lag het er „dik bovenop dat het hier om een grap ging”. „Er zullen vast wat mensen in zijn getrapt, maar dat waait ook weer over. Het zal ook niet zo zijn dat mensen in Vlaardingen nu het gemeentebestuur minder vertrouwen.”

Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht in Leiden, sluit zich bij Boogers aan. Hans Vollaard, hoofddocent politicologie aan de Universiteit Utrecht, schrijft aan NRC dat hij „aanneemt dat het een 1-aprilgrap is” dat de krant een artikel aan de kwestie wijdt.

Hoax

Te midden van alle ophef heeft de burgemeester van Vlaardingen – Bert Wijbenga – spijt betuigd. „Ik wil benadrukken dat wapenbezit geen grap is en dat we deze actie niet hebben opgezet om mensen voor de gek te houden. De 1-apriltraditie is een uitgelezen moment om hier aandacht voor te vragen.”

Overigens is niet de eerste keer dat woordvoerders omwille van een grap tegen de media liegen. Zo beweerde scholierenactiegroep LAKS in 2017 mee te gaan doen met de Tweede Kamerverkiezingen van dat jaar. En in 2014 beweerde de gemeente Tilburg – nota bene in juni, jaarlijkse Pride Month – dat de stad een speciale homowijk zou krijgen. Het ging toen om een ludieke actie van de lhbti-actiegroep Roze Maandag.

In beide gevallen kregen de liegende partijen veel kritiek te verduren. De gemeente Tilburg ontving een boze brief van NRC en de NOS, die hadden bericht over de hoax met de homowijk. Persbureau ANP zette Tilburg naar aanleiding van de stunt zelfs tijdelijk op een lijst met dubieuze bronnen.

Delen

Mail de redactie