Journalist Clairy Polak (1956-2023): Alert, goed geïnformeerd en wars van prietpraat

Alert, goed geïnformeerd, geestig, met een monkelend soort ironie, wars van prietpraat en aangenaam direct als dat nodig was. Zo typeerde de jury van de Zilveren Reissmicrofoon presentatrice Clairy Polak toen die haar in 2014 de oeuvreprijs toekende.

De veel geroemde journalist en presentator Clairy Polak overleed donderdag op 67-jarige leeftijd in Amsterdam. Ze was al een tijdje ongeneeslijk ziek, meldde HUMAN. Voor die omroep presenteerde zij jarenlang praatprogramma Het Filosofisch Kwintet. Eerder presenteerde ze politiek programma Buitenhof en Nova, de voorloper van Nieuwsuur. Haar hart lag echter bij de radio – televisie legde naar haar zin te zeer de nadruk op uiterlijk en houding. Ze presenteerde decennialang diverse programma’s voor nieuwszender Radio 1.

Clairy Polak was geen gezellige interviewer die uit was op een onderhoudende babbel. Ze kon ‘kribbig’ overkomen, constateerde zij zelf. Maar dat had ook met haar vrouw zijn te maken. Zelfs als haar mede-presentator de kritische vragen stelde, zo ontdekte ze, kreeg zij de schuld. De kritische houding die voor mannelijke journalisten gewoon is, werd van haar niet altijd gepikt. In Het Parool in 2018: „Ik kan niet ontkennen dat ik graag kritische vragen stel. Dat gaat me makkelijker af dan heel invoelende interviews. Mensen die geen fan van me waren vonden me een haaibaai. Ach, en wie ben ik om dat te ontkennen?”

Bij Het Filosofisch Kwintet was ze op haar plaats. In dit tv-programma niet het gebruikelijke talkshow-gebeuzel, maar serieuze discussies over grotere actuele thema’s als de verzorgingsstaat, duurzaamheid, de spanning tussen technologische vooruitgang en moraal. Een andere manier van denken teweeg brengen, was volgens haar het streven. Met pure filosofie had het programma niet zo veel te maken. In de Volkskrant zei ze in 2021: „Filosofie draait voor mij meer om een manier van denken dan om hun wijsheden.”

Beste radiomaker

Clairy Polak (Amsterdam, 1956) was de dochter van komiek en schrijver Alexander Pola (Bram Polak) en cabaretier Katja Berndsen. Ze had een „heerlijke jeugd”, zei ze in 2017 in Het Parool. „Ik was enig kind en werd heel erg verwend in de zin dat ze me overal mee naar toe namen, opnames, restaurants, het theater”. Twee keer per jaar ging het gezin naar Londen om voorstellingen te bezoeken. Polak studeerde korte tijd politicologie, ze kwam bij de Amsterdamse Uitkrant terecht, en werd vanaf 1988 bureauredacteur en later politie-verslaggever in Den Haag voor VARA-radio. Sinds 1991 was ze presentatrice op Radio 1. Polak werd in 1998 uitgeroepen tot beste radiomaker van het jaar.

Ik kan niet ontkennen dat ik graag kritische vragen stel. Dat gaat me makkelijker af dan heel invoelende interviews

Clairy Polak in 2018

In 2003 ging ze ook televisie doen, bij actualiteitenprogramma Nova. Toen dat programma in 2010 opging in het nieuwe Nieuwsuur, moest Polak wijken, omdat ze te links zou zijn. De publieke omroep wilde iets doen aan zijn linkse imago. De beslissing zorgde voor rumoer, want de journalistieke kwaliteiten van Polak stonden buiten kijf. „Gewogen en te links bevonden”, vatte zij later samen in Het Parool. Korte tijd bleef ze nog wel de interviews doen voor Nieuwsuur, maar al snel verdween ze uit beeld, naar radioprogramma De Klassieken. Als troostprijs kreeg ze in 2010 de Sonja Barend Award voor haar interview met Hans van Goor, bestuurder van de omvallende DSB bank.

Lees ook dit interview uit 2019: Clairy Polak: ‘Plots word je een oppas, een cipier’

Alzheimer

Polak was geraakt door de onterechte beslissing, mede omdat ze als journalist niet zelf onderdeel van het nieuws wilde worden. Ze hield niet van aandacht voor haar persoon, en zeker niet voor haar privéleven. Dat veranderde enigszins in 2019 toen ze met een autobiografische roman kwam, Voorbij voorbij, over de alzheimer van haar man, financieel adviseur Nico Commijs. In interviews vertelde ze nu juist openhartig over de zware jaren.

Volgens Polak had haar man haar geleerd meer te genieten van het leven, en niet te snel te oordelen over mensen. Ze waren heel goed in samen genieten, en dat was nu weg. In eetprogramma Mangiare zei ze in 2022: „Ik kan het leven heel goed aan in mijn eentje, maar ik geniet er lang niet meer zo van als met Nico. Dat betekent dat hij deel van mij is geworden en dat deel is nu geamputeerd.”

De lange jaren dat ze voor haar aftakelende man zorgde, waren zwaar geweest voor Polak. In NRC zei ze in 2019: „Je bent doorlopend aan het improviseren en reageren op hoe het monster zich nu weer manifesteert. Ik ben een sterke vrouw, hè. En ik was zo bezig om het leven draaiend te houden dat ik nauwelijks tijd had om over alles na te denken.” Toen haar man naar een verpleeghuis ging, vroeg ze zich af: „Heeft het er allemaal wel toe gedaan? Je wordt beroofd van je eigen geschiedenis.” Met het schrijven van de roman probeerde ze „een basis te vinden om verder te kunnen”.

„Lieve Clairy”, schreef de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema vrijdag op Instagram: „voor niemand bang, nooit modieus, onafhankelijk, nieuwsgierig, stevig en scherp maar ook met een groot inlevingsvermogen. Wat een verlies.”