N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Vonnis De rechtbank in Breda heeft Jolanda M. een gevangenisstraf van tien jaar gegeven, omdat ze bewezen acht dat M. haar elfjarige zoon Mike heeft gedood. Het kind kreeg door haar pijnstillers, slaapmiddelen en een antidepressivum toegediend, wat hem het leven kostte.
Exterieur van het gerechtsgebouw in Breda. Foto Eugene Winthagen / ANP / Nationale Beeldbank
De rechtbank in Breda heeft donderdagochtend een gevangenisstraf van tien jaar met aftrek van voorarrest opgelegd aan Jolanda M. voor het doden van haar elfjarige zoon Mike in de nacht van 12 op 13 februari 2020. Bewezen wordt geacht dat Jolanda M. haar kind via de sonde en rectaal de pijnstillers morfine en oxycodon heeft toegediend, plus het slaapmiddel zopiclon en het antidepressivum fluvoxamine, en dat Mike aan de gevolgen daarvan is overleden. Dat Jolanda M. dat met voorbedachten rade zou hebben gedaan, zoals het Openbaar Ministerie in de aanklacht stelde, acht de rechtbank niet bewezen. Ze wordt daarom niet veroordeeld voor moord.
Wel hield de rechter Jolanda M. vanochtend bij het voorlezen van het vonnis voor dat haar handelen „onvoorstelbaar wreed en gruwelijk” was. Jolanda M. heeft haar zoon na het toedienen van de medicijnen horen gillen en wartaal uitslaan, ze zag hem wegraken en vreemd bewegen, en toch ging ze door met het toedienen van nog meer medicijnen. Ze belde niet 112 en liet haar zoon in hulpeloze toestand achter in zijn bed.
De rechtbank acht Jolanda M. op het moment van de daad verminderd toerekeningsvatbaar. Tbs met dwangverpleging wordt niet opgelegd omdat ze volgens de psychiaters en psychologen die haar hebben onderzocht geen ziekte-inzicht heeft. Behandeling is daarom zinloos, zegt de rechtbank. Het gevaar van recidive wordt volgens deskundigen niet groot geacht zolang er geen onmondige of hulpeloze mensen aan haar zorg worden toevertrouwd.
Na het uitzitten van de straf kan er een zogeheten GVM worden opgelegd, een Gedragsbeïnvloedende en Vrijheidsbeperkende maatregel waarmee Jolanda M. desnoods levenslang onder toezicht van de reclassering kan worden geplaatst om eventueel herhalingsgevaar in te perken. Een GVM is mogelijk sinds de inwerkingtreding van de Wet langdurig toezicht in 2018.
Jolanda M. leek het vonnis vanochtend onbewogen aan te horen. Na afloop huilde ze langdurig. Buiten de rechtszaal liet ze zich troosten door haar advocaten en haar familie.
Het begint een trend te worden: de vijand achter de linies met drones aanvallen. De Israëlische aanvallen op de Iraanse bevelsketen en het atoomprogramma bevatten ook een element dat lijkt op de recente aanval van Oekraïne op Russische vliegvelden in het achterland.
Volgens de Israëlische nieuwssite N12 hebben Mossad-agenten met drones vanuit Iran zelf op verschillende plaatsen luchtdoelbatterijen (luchtafweer) rond belangrijke objecten „precies en effectief” aangevallen, aldus veiligheidsbronnen die N12 citeert. Er zou zelfs sprake zijn van een „dronebasis” die de Mossad nabij Teheran „tijdens maanden van voorbereiding” zou hebben ingericht.
Het aanvallen van luchtdoelbatterijen was nodig om de weg vrij te maken voor Israëlische gevechtsvliegtuigen. Volgens The War Zone, een Amerikaans platform voor defensienieuws, die een eerste analyse aan de aanvallen wijdt en de berichtgeving van N12 overneemt, zou dat onder meer kunnen verklaren waarom de Iraanse luchtafweer in de nacht van de Israëlische bombardementen nauwelijks actief was.
Israël heeft ook videobeelden vrijgegeven waarop Israëlische commando’s te zien zouden zijn met drones en andere wapensystemen. Die beelden zijn niet onafhankelijk geverifieerd. De Oekraïense drones werden vanuit vrachtauto’s gelanceerd en vielen zelfstandig doelen aan. Wat beide aanvallen delen is het verrassingselement van een aanval vanaf korte afstand, ‘van binnenuit’ en tegen strategische doelwitten.
Overigens was de Iraanse luchtverdediging al verzwakt na een grote aanval in oktober vorig jaar, toen analisten zeiden dat Israël zo „corridors maakte” om ongehinderd Iraans luchtruim binnen te vliegen.
Geen aanwijzingen voor hulp VS
Hoewel details ontbreken en de aanvallen vermoedelijk nog slechts in een eerste fase verkeren, zegt Israël in de eerste aanvalsgolven 200 vliegtuigen te hebben ingezet, die meer dan driehonderd bommen en geleide wapens zouden hebben gebruikt. Het ligt voor de hand dat de voorhoede daarvan werd gevormd door de F-35, waarvan Israël er 39 heeft en die voor de Iraanse radar slecht of niet waarneembaar zijn.
In volgende golven zouden dan F-15’s en F-16’s zijn ingezet die nog steeds het grootse deel van de Israëlische luchtmacht vormen. De armslag van Israël is niet onbeperkt, omdat deze vliegtuigen een grote afstand moeten afleggen en in de lucht bijgetankt moeten worden, terwijl Israël maar een beperkt aantal tankervliegtuigen heeft. Er zijn geen aanwijzingen dat de VS, die in de regio veel meer tankervliegtuigen hebben, dit keer hulp hebben gegeven. Militaire analisten gaan ervan uit dat Israël voor deze aanvallen gebruik heeft gemaakt van het Syrische en Irakese luchtruim om Iran te bereiken. Het heeft daar vrij spel.
Met F-15’s en F-16’s wist Israël meerdere Iraanse doelen te bombarderen, nadat drones het Iraanse luchtafweer onschadelijk maakten en F-35’s, die nauwelijks zichtbaar zijn op radar, overwicht in de lucht creëerden.
Foto Amir Cohen/Reuters
De Israëlische aanvallen volgen tegelijkertijd een klassiek patroon: de aanvaller probeert eerst luchtoverwicht te krijgen door de vijandelijke luchtafweer te verblinden door zijn zoek- en vuurleidingsradars uit te schakelen en daarna volgen de luchtdoelraketten zelf. Er is zelfs een term voor: suppression of enemy air defenses (SEAD). Vast onderdeel is ook het ondermijnen van het vermogen om terug te slaan; Israël viel ook de militaire industrie van Iran aan, onder meer productielijnen voor ballistische raketten.
Bij eerdere aanvallen in Gaza en Libanon richtte Israël in de beginfase zijn aanvallen tegen politieke en militaire sleutelfiguren. Het kopieert die methode nu in Iran. Behalve hoge militairen, onder wie generaal Mohammad Bagheri, Irans hoogste militair, en generaal Hossein Salami, hoofd van de Iraanse Revolutionaire Garde (IRG), de facto een tweede Iraanse strijdmacht, koos Israël atoomgeleerden tot doelwit. Volgens sommige berichten zou Israël nog veel meer personen hebben proberen uit te schakelen.
Radioactiviteit
Over schade aan Iraanse nucleaire faciliteiten zijn evenmin weinig details bekend. Israël zei vrijdag de installatie in Natanz te hebben „beschadigd”. Het internationale atoomagentschap IAEA zei vrijdag door Iran te zijn geïnformeerd dat in Natanz, een van de aangevallen plaatsen waar Iran uranium verrijkt, geen verhoogde niveaus radioactiviteit zijn waargenomen. Twee andere nucleaire installaties, in Fordow en Isfahan, zouden (nog) niet zijn aangevallen.
Evenmin is duidelijk of Israël überhaupt in staat is definitieve schade toe te brengen aan de schakels in het Iraanse atoomprogramma, dat – en dat was de reden om nu toe te slaan – dicht bij de productie van meerdere atoombommen zou staan. Die claim wordt algemeen betwist, onder meer door de Verenigde Staten. De installaties liggen verspreid over het land en geen ervan is op zichzelf onmisbaar. Met name de opwerkingsinstallatie in Fordow, nabij Qom en aangelegd onder een berg, zou nagenoeg onkwetsbaar zijn.
Lees ook
Israëls aanval op Irans nucleair programma is een gok
Zo’n object vernietigen zou zelfs meerdere aanvallen met het allerzwaarste conventionele wapen vergen: een 15.000 kilo zware bunker buster, zeiden verschillende experts in april, toen de spanning begon op te lopen. Alleen de VS beschikken – voor zover bekend – over dat wapen en over vliegtuigen die dat wapen in een oorlog kunnen afwerpen, waaronder de B-2-bommenwerper.
Aangenomen wordt dat alle Iraanse nucleaire installaties grotendeels ondergronds liggen en beschermd door beton van tientallen meters diep. Volgens The Economist heeft Israël mogelijk geprobeerd om de installaties buiten gebruik te stellen door ingangen, tunnels en ventilatiekokers te bombarderen. Volgens een door de Financial Times aangehaalde expert, Robert Pape, is „het Israëlische luchtwapen niet in staat het Iraanse nucleaire programma tot stilstand te brengen.” Dat geldt waarschijnlijk al helemaal zonder actieve steun van de VS.
Tientallen deelnemers die meedoen aan de Global March to Gaza zijn nog geen uur buiten de Egyptische hoofdstad Caïro bij een tolcontrolepost tegengehouden door Egyptische politie en militairen. Ook Nederlandse deelnemers aan de mars worden tegengehouden, hun paspoorten zijn een tijd lang ingenomen door de autoriteiten, vertellen meerdere deelnemers waar NRC contact mee heeft. Vanaf de controlepost sturen zo’n tien deelnemers updates.
De situatie bij de controlepost is chaotisch: persoonlijke documenten worden ingenomen, de weg is geblokkeerd, sommige deelnemers keren terug naar Caïro en betogers scanderen pro-Palestinaleuzen terwijl zij met Palestijnse vlaggen zwaaien. Politieagenten zijn in groten getale aanwezig. Op foto’s en video’s die verschillende deelnemers vrijdagmiddag delen, is te horen dat tientallen activisten „free, free Palestine” scanderen. Anderen melden dat het internet er vaak uit ligt en de situatie bij vlagen „schimmig” is.
Vanuit meer dan dertig landen zijn er de afgelopen dagen duizenden activisten naar Egypte afgereisd om mee te lopen met de mars naar de grens met Gaza. De Global March to Gaza is een internationale driedaagse voettocht die zaterdag zou moeten beginnen vanuit de Egyptische badplaats Al-Arish, in Noord-Sinaï, en eindigen bij de grensplaats Rafah.
‘We verstoppen ons niet’
De aangehouden internationale deelnemers waren onderweg naar Ismaïlia, een stad vlakbij het Suezkanaal. Een paar Nederlanders, zoals de 26-jarige Dogan en zijn twee reisgenoten, zouden Ismaïlia wel al bijna hebben bereikt, schrijven zij in een bericht aan NRC.
Nadat honderden activisten donderdag al de toegang tot het land is ontzegd, en velen op vluchten naar bijvoorbeeld Turkije het land uit zijn gezet, proberen anderen vrijdag tot aan het Suezkanaal te komen. Het idee is dat zij vanaf daar een kamp opzetten en vervolgstappen bespreken. „We zijn niet hierheen gekomen om ons in een hotel te verstoppen”, schrijft iemand in een chatgroep met ruim 1.800 deelnemers. Volgens de officiële organisatie zouden er nog zo’n zestig Nederlandse activisten in Egypte zijn, van de ruim honderd die geregistreerd waren.
Demonstreren verboden
Betogers die NRC sprak, benadrukken dat zij „vreedzaam” protesteren. Velen zijn boos dat Egypte hen tegenwerkt. Dat een vreedzame mars in Egypte onmogelijk is — de route naar de grens met Gaza gaat dwars door een militaire zone — valt ze tegen: een Franse 24-jarige studente zegt vrijdagmiddag vlak voor haar vertrek vanuit Caïro dat „zelfs lopen” in Egypte niet mag. Voor de meesten is het de eerste keer dat zij in het land zijn. Officiële toestemming voor de mars is er niet. In Egypte is demonstreren verboden.
Ook op het Talaat Harb-plein in het centrum van Caïro is er vrijdag opvallend veel militaire politie aanwezig. Er gaan geruchten dat er vanaf dit plein demonstranten oostwaarts willen reizen. Op de vele agenten na — die zowel in burger als in uniform aanwezig zijn — is het plein verlaten.
De Nederlandse ambassade was vrijdag niet bereikbaar voor commentaar. In een officiële mail met betrekking tot het reisadvies van Egypte schrijft het ministerie van Buitenlandse Zaken dat het niet „uitgesloten” is dat er de komende dagen demonstraties in Egypte zullen zijn, waarbij „geweld” kan ontstaan. „De Egyptische autoriteiten kunnen bij demonstraties hard optreden”, aldus het Nederlandse ministerie.
Lees ook
Onzekerheid over Global March to Gaza groeit nu Egypte deelnemers tegenhoudt: ‘We zaten met 30 tot 40 man op de grond’
Op een plankje onderin een glazen vitrine liggen de gelaatsuitdrukkingen van Paulus de boskabouter. Het gekleide hoofdje linksboven is rood aangelopen, boos, daaronder ligt een verbaasde kop, met een mond als een ‘o’. Veilinghuiseigenaar Vincent Zwiggelaar (50) heeft ze te koop staan, net als andere poppen en toebehoren van de serie Paulus de boskabouter, die van 1967 tot 1968 op de Nederlandse televisie te zien was. Ze komen uit de collectie van het Poppenspe(e)lmuseum, dat na het overlijden van eigenaar Otto van der Mieden (1945-2024) ophield te bestaan.
Ook te koop: de slaapkamer van Paulus de boskabouter, het huis van Eucalypta, Professor Punt in een hangend vliegmobiel. En: kleine landschappen, studiosets kleiner dan een vierkante meter, zoals een grasweiland met daarin een bankje, bruggetje, en de figuren Gregorius Das, Salomo, Oehoeboeroe, Eucalypta en Paulus de boskabouter. Het doet denken aan de landschappen die om modeltreintjes heen worden geknutseld.
Je kon er moeilijk omheen: de tv-serie was een „megahit”, vertelt Zwiggelaar
Vincent Zwiggelaar van het Amsterdamse veilinghuis Zwiggelaar Auctions heeft het allemaal uitgestald op lage kantoortafels, in de Burcht van Berlage in Amsterdam. Het grootste object is iets op mensenformaat: een pak van Eucalypta, waar Paulus-bedenker en -maker Jean Dulieu (Frans voor zijn echte naam: Jan van Oort, 1921-2006) zélf inkroop op zijn poppentournees door het land, voordat hij de tv-serie ging maken. Ze is wat je je voorstelt bij een ‘enge heks’, het pak bestaat uit een grote zwarte cape, vergezeld van een kraai-achtige vogel. Stug touwig haar, priemende oogbollen (die verstelbaar zijn) met kin en neus uit van Terschelling gejut kurk.
Twee zenders
Millennials moeten nog steeds bijkomen van monster Karbonkel uit Ik Mik Loreland (van 1994 tot 2002 op tv), verplichte kost op scholen. Hebben vijftigers, zestigers dat ook met Eucalypta? Je kon er moeilijk omheen: de tv-serie was een „megahit”, vertelt Zwiggelaar. Veel keus was er overigens niet: „Je had twee zenders, en op één van die twee was dan Paulus de Boskabouter te zien.” Na de eerste tv-reeks kwam overigens een tweede, van 1974 tot 1976.
Professor Punt. Foto Zwiggelaar Auctions
Eén pop is leuk voor op de schouw, of een nachtkastje. Maar wie koopt zo’n complete Paulusstudioset? Wat zou je er mee kunnen doen? Zwiggelaar schetst scenario’s: „Je hebt een flatje in Noordbroek, en in dat flatje haal je je keukentafel weg, want die was zo nodig toch ook niet, het eten kan ook best op je schoot, en dan zet je ‘m daar mooi neer. Of je hebt een villa in Laren, en in die villa was er nog een kamer over en we deden daar toch niets mee.” Waar een wil is, kortom, is ruimte voor Paulus.
Hoeveel de Paulusspullen gaan opleveren: Zwiggelaar weet het niet, het is in dit geval „nattevingerwerk”. Maandag wordt er geveild, de 24 loten worden uiteenlopend geschat op minimaal honderd, tot maximaal 2500 euro.