Dilemma
Bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heerst een onveilige werksfeer, bleek uit een recent onderzoek van vakbond FNV. Werknemers zijn vooral slachtoffer van pesten en intimidatie. Dit speelt niet alleen bij VWS: vakbond CNV stelde eerder dit jaar dat ruim een kwart van de werknemers te maken heeft met pesterijen op de werkvloer. Wat kun je doen als je ziet dat je collega wordt gepest?
Grijp in op het moment zelf
Pesten op de werkvloer is een heel groot probleem, zegt Laura Willemse, voorzitter van de Stichting Pesten op de Werkvloer. „We denken vaak vooral aan de impact op het slachtoffer, maar ook de omgeving van het slachtoffer en collega’s hebben er last van. Als jij ziet dat je collega naar wordt behandeld, krijg jij daar ook een onveilig gevoel van.”
Bij een onveilige situatie op de werkvloer is het belangrijkste advies voor een collega direct in te grijpen, het liefst op het moment zelf, zegt Willemse. „Dat kan bijvoorbeeld door direct na een pesterige opmerking iets te zeggen als: ‘Ik hoor jou dit zeggen en daar schrik ik van. Als je dat tegen mij zou zeggen, zou ik dat heel naar vinden.’ Hou het in dat geval dicht bij jezelf en ga niet namens het slachtoffer praten”, zegt Willemse.
Ingrijpen is geen eenvoudige opgave: veel mensen vinden het eng om zich uit te spreken omdat ze bang zijn zelf het volgende slachtoffer te worden. Zeker als de leidinggevende de pester is – volgens Willemse in minstens de helft van de pestsituaties het geval – durven veel mensen niet in te grijpen.
Ga dan ook vooral niet over je eigen grenzen, zegt José van Lieshout. Als beleidsadviseur psychosociale arbeidsbelasting bij de FNV is ze betrokken bij trainingen voor ‘omstanders’ van pesten. „Ga bij jezelf na wat je wilt en durft te doen. Als je het te spannend vindt om de pester aan te spreken, kun je bijvoorbeeld ook op het moment dat er een ongepaste grap wordt gemaakt de situatie afleiden door over een ander onderwerp te beginnen of iets te laten vallen.”
Meld het bij de organisatie
Het minste wat je kunt doen is achteraf naar je gepeste collega toestappen om te zeggen dat je het pesten hebt opgemerkt en te vragen of je iets voor hem of haar kunt doen, zegt Van Lieshout. „Op die manier betuig je je steun, en mensen die dit soort situaties meemaken geven vaak aan dat ze dat heel fijn vinden. En misschien kun je iemand dan ook doorverwijzen naar de vertrouwenspersoon.”
Als je je niet comfortabel voelt om de pester aan te spreken, kun je ook als collega naar de vertrouwenspersoon stappen, zegt Van Lieshout. „Je hebt als omstander ook last van deze situatie, zeker als je ziet dat de organisatie niet ingrijpt.” Ook is het mogelijk melding te maken bij je leidinggevende, als dat niet de pester is, bij personeelszaken of bij de arbodienst, al staat die laatste wat verder van het bedrijf af.
„Stap naar iemand toe die je vertrouwt”, zegt Van Lieshout. Het is belangrijk dat degene bij wie je melding maakt ook met die informatie aan de slag gaat. „Als je een nare situatie bespreekt en er verandert niets – de organisatie neemt geen maatregelen of gaat niet met de pester in gesprek – dan neemt het vertrouwen in de organisatie af. Mensen krijgen stress, gaan zich terugtrekken en minder functioneren.”
Als je het onprettig vindt in je eentje melding te maken, kun je ook met je collega’s gaan praten, zegt Willemse. „Je kunt hun vertellen dat je je ongemakkelijk voelde bij een specifieke situatie en vragen of zij dat ongemak delen. Vervolgens kun je samen, relatief anoniem, melding maken van een nare sfeer of een angstcultuur.”
Dat kan ook bij de ondernemingsraad, zegt Willemse. „Een vertrouwenspersoon kan vaak niet zoveel doen, zeker als een melding anoniem is. Een ondernemingsraad is een stuk onbekender, maar heeft meer wettelijke mogelijkheden. Deze raad kan pestgedrag en een nare sfeer bij het management aankaarten en een oplossing afdwingen.”
Volgens Willemse zouden veel ondernemingsraden zich kunnen ontwikkelen door beter uit te zoeken wat zij kunnen betekenen in dit soort situaties. „Vaak willen werkgevers daar graag bij helpen, want zij zijn er ook bij gebaat een nare sfeer zo snel en goed mogelijk op te lossen, voor het tot verzuim leidt.”
Dus
Het is belangrijk actie te ondernemen als je ziet dat je collega gepest wordt. Welke vorm die actie heeft, hangt af van wat jij aandurft en waar jij je prettig bij voelt. In het ideale geval grijp je in op het moment van pesten, door bijvoorbeeld te zeggen dat je een opmerking niet aardig vindt. Je kunt ook, eventueel met andere collega’s, melding maken bij iemand in het bedrijf die je vertrouwt. Vergeet niet je gepeste collega op te zoeken en te vertellen dat je het nare gedrag hebt opgemerkt; die steun kan je collega goed gebruiken.
