Zelden is een gebied deze eeuw zo hevig gebombardeerd als de Gazastrook de laatste twee maanden door Israël. De tol is er naar: volgens de Palestijnse autoriteiten zijn er ruim 17.000 mensen gedood, al maken zij geen onderscheid tussen burgers en strijders. Israël schat het aantal gedode Hamasleden op 5.000. Uit satellietbeelden valt af te leiden dat in Noord-Gaza, waar de gevechten het hevigst waren, ruim zestig procent van alle gebouwen zwaar is beschadigd, meldde de Financial Times deze week.
Het dodental ligt opvallend hoog vergeleken met andere conflicten. „Tijdens de bombardementen die de NAVO in 2011 uitvoerde in Libië werden in totaal 7.700 bommen afgeworpen”, vertelt Marc Garlasco, telefonisch vanuit New York. Hij is militair adviseur van het Nederlandse PAX en was voorheen werkzaam op de afdeling inlichtingen van het Pentagon. „In Libië vielen daarbij ongeveer honderd doden. Dat kwam omdat de NAVO veel meer restricties oplegde aan het doden van mensen.”
Niet alleen bombardeert Israël heel veel, het gebruikt ook bijzonder zware bommen, met name de verwoestende GBU-31 (GBU staat voor Geleide Bom Eenheid), die ruim 900 kilo weegt. „De GBU-31 bevat 429 kilo aan explosieven en de uitwerking ervan is grimmig”, aldus Garlasco „Door de explosie en de enorme luchtdruk wordt iedereen binnen een straal van dertig meter op slag gedood, maar zelfs binnen een straal van ruim 350 meter kunnen rondvliegende fragmenten nog dodelijk zijn, en tot 1.150 meter kunnen mensen gewond raken.”
De via satellieten (GPS) geleide GBU-31 is een ‘slimme’ bom, die ook grote flatgebouwen zonder moeite kan laten instorten. De bom veroorzaakt bij inslag een seismische schok, waar gebouwen niet tegen zijn bestand. Na de explosie spatten fragmenten van de bom maar ook resten van het gebouw met supersonische snelheid alle kanten uit. „De Israëliërs kennen de effecten van deze bommen precies”, aldus Garlasco. „Hun computerprogramma’s geven aan hoeveel doden er naar verwachting zullen vallen. Dat weten ze.”
Ook andere deskundigen is het gemak waarmee Israël deze zwaarste bommen inzet niet ontgaan. Tegenover de Financial Times noemde Janina Dill, hoogleraar mondiale veiligheid in Oxford, het „opvallend hoe vaak het Israëlische leger zich bedient van bommen van 2.000 pond [907 kilo]”. Een Amerikaanse bron vertrouwde The New York Times vorige maand toe dat in de eerste twee weken 90 procent van wat er boven Gaza werd afgevuurd uit bommen van 454 en 907 kilo bestond. Zo werd onder meer het vluchtelingenkamp Jabalia door twee GBU-31s getroffen. Uit bomfragmenten is later vaak te herleiden welk type is gebruikt.
De grote vraag is waarom Israël zich juist van zulke zware bommen bedient, waarbij de kans op burgerdoden veel groter is dan bij lichtere wapens die vaak preciezer zijn. Andere luchtmachten zijn daar doorgaans terughoudender in. De Nederlandse luchtmacht gebruikt ze niet. Ook Israël gebruikte tijdens de oorlog van 2014 de GBU-31’s in de Gazastrook slechts spaarzaam. Oekraïne heeft ze eveneens geleverd gekregen.
Garlasco veronderstelt dat het gemak waarmee Israël nu voor de GBU-31 kiest, samenhangt met de shock die het bloedbad door Hamas op 7 oktober teweegbracht. Israël lijkt bereid een heel gebouw op te blazen als het vermoedt dat er een gezochte Hamas-leider verblijft. „Een tweede reden kunnen de tunnels van Hamas zijn. Ze hopen wellicht dat die door die seismische schokgolf instorten.”
De tunnels vormen het hart van Hamas’ verdediging. Op allerlei diepteniveaus heeft de beweging een ondergronds labyrint aangelegd. Israël meldde dat het al achthonderd tunnels had ontdekt, waarvan er inmiddels vijfhonderd zouden zijn verwoest. Daarnaast zouden zijn bombardementen er deels op zijn gericht de ventilatoren en generatoren voor de tunnels te vernietigen. Israël zou ook overwegen de tunnels vol te pompen met zeewater om de Hamasstrijders te verdrijven, meldde The Wall Street Journal vorige week, al kan dat het milieu in de Gazastrook voor langere tijd aantasten.
Israël weet nog lang niet alles van de tunnels. Die vormen een grote uitdaging voor het Israëlische leger, beaamt Kobi Michael, onderzoeker aan het Institute for National Security Studies in Tel Aviv. „Maar we beschikken over goede inlichtingen en die worden beter dankzij honderden Hamasstrijders die we hebben gevangen.” Volgens Michael zijn de Israëlische doelen in Gaza binnen handbereik: „In het noorden is het verzet van Hamas bijna helemaal gebroken, de meeste commandanten daar zijn gedood. Nu spitst de strijd zich toe op Khan Younis, het belangrijkste zwaartepunt in het Zuiden. Als Israël het verzet daar ook weet te breken, is het gedaan met Hamas.”
Michael is niet onder de indruk van kritiek uit het buitenland dat Israël disproportioneel geweld zou gebruiken. „We hebben lessen geleerd in het Noorden”, zegt hij. „We waarschuwen burgers via hun telefoons, waar het onveilig gaat worden. Israël bekommert zich juist meer dan wie ook om het lot van burgers. Welk ander land waarschuwt vooraf dat een bepaalde plaats wordt gebombardeerd?”
Lees ook
‘Elke proportie of balans in dit conflict is zoek’
Leeslijst
