N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Nederlanders drinken nogal wat koffie. Gemiddeld bijna vier koppen per dag. Daarmee is ons land een van de Europese koplopers als het aankomt op koffieleuten.
Tijd voor wat vragen: want hoe gezond is al die koffie eigenlijk? En tot welk tijdstip kun je koffie drinken zonder dat het je slaap beïnvloedt? In deze gids beantwoordt NRC vragen over de invloed van koffie op de gezondheid én onderzoeken we het onderwerp ‘koffiezetten’. Wat maakt lekkere koffie nou ‘goed’ en hoe kies je uit het overweldigende aanbod het juiste pak bonen?
Hoeven we jou niets meer te vertellen over het bakkie leut? Test dan je kennis met de quiz onderaan deze gids..
De gezondheidseffecten van koffie
We tikken met elkaar nogal wat koppen koffie weg. Is dat nu wel of niet gezond? Wat doet cafeïne met je en kun je het stimulerende effect in je voordeel laten werken? NRC geeft antwoord op tien veelgestelde vragen over het effect van koffie op de gezondheid, waaronder vragen van lezers.
1 Is koffie gezond?
Werd de zwarte drank tientallen jaren geleden nog in verband gebracht met ziektes als blaas- of longkanker, uit wetenschappelijk onderzoek uit 2017 blijkt dat een paar koppen koffie per dag eerder gezond dan slecht lijkt te zijn. Zo beschermt koffie onder meer tegen leverziekten, tegen de dood na een hartaanval, jicht, de ziekte van Parkinson, nierstenen, mondkanker en diabetes type 2. De Gezondheidsraad concludeerde in 2015 dat het drinken van twee tot vier koppen koffie per dag samenhangt met een ongeveer 10 procent lager risico op coronaire hartziekten (aandoeningen veroorzaakt door vernauwingen in de kransslagaders) en beroerte. En dat het drinken van vijf koppen per dag samengaat met een 30 procent lager risico op diabetes type 2. Dit verband geldt óók voor cafeïnevrije koffie (decafkoffie), die overigens nog wel een héél klein beetje cafeïne bevat.
Er zit wel een maximum aan het aantal koppen koffie dat je per dag veilig kunt drinken. Het Voedingscentrum plaatst ongefilterde koffie zonder suiker in de Schijf van Vijf, maar adviseert om per dag niet meer dan vijf koppen te drinken, vanwege de cafeïne. Drink je op een dag veel zwarte thee, energiedrankjes of andere dranken die eveneens cafeïne bevatten, dan zit je eerder aan je koffietaks.
Lezersvraag
2 Is koffie slecht voor je cholesterol?
Koffiebonen bevatten de cholesterolverhogende stof cafestol. Daar kun je beter niet te veel van binnenkrijgen. Cafestol blijft kleven aan een koffiefilter, daarom is filterkoffie en koffie gezet met pads gezonder. Espresso en koffie uit cups bevatten al meer cafestol. Het Voedingscentrum raadt aan daar niet meer dan twee tot drie koppen per dag van te drinken. Koffie gezet met een cafetière en zeker kookkoffie – ook wel Turkse koffie genoemd – spannen de kroon qua hoeveelheid cafestol. De voedselvoorlichter raadt drinken van deze koffiesoorten af.
Op de website van het Voedingscentrum staat vermeld hoeveel cafestol jouw zetmethode oplevert en hoeveel koppen per dag je veilig kunt drinken. Benieuwd hoe het zit met koffie uit de automaat op kantoor? Met deze tips vogel je dat zelf uit.
3 Wat doet cafeïne met je?
Hoe het lichaam reageert op de cafeïne in een kop koffie verschilt per persoon. Ook gewenning speelt een rol. Over het algemeen voel je je na een bak koffie alerter en minder vermoeid en is je concentratie verbeterd. Je bloeddruk gaat iets omhoog. Krijg je te veel van het pepmiddel binnen dan kun je last krijgen van hartkloppingen, slapeloosheid en hoofdpijn.
Het wakkere gevoel dat cafeïne geeft, komt door de aanmaak van adrenaline en cortisol. Tegelijkertijd zorgt cafeïne ervoor dat je vermoeidheid – even – niet voelt. Cafeïnemoleculen hechten zich in de hersenen aan receptoren die zorgen voor slaapdruk en werpen daar een blokkade op. Je lichaam wordt wel moe, maar de signalen komen niet door.
Hoeveel je merkt van een shot cafeïne verschilt per persoon. Het ene lichaam breekt cafeïne sneller af dan het andere en factoren als gewenning spelen een rol. De Nederlandse Gezondheidsraad stelt in ieder geval dat een inname tot 400 mg cafeïne geen gezondheidsrisico’s oplevert. In het schema hieronder zie je de hoeveelheid cafeïne in de bekendste producten. Cafeïne zit overigens niet alleen in koffie, maar ook in thee, energiedrankjes (heel veel zelfs), cola en chocolade.
Waarom de koffieplant cafeïne aanmaakt, staat niet helemaal vast.
4 Moet je van koffie sneller naar de wc?
Ja. Koffie prikkelt de reflexen van maag en darmen, waardoor je sneller moet poepen. Veel mensen merken na het drinken van koffie dat hun darmen actiever worden en ze naar de wc moeten. Of dat komt door cafeïne of een van de andere stofjes in koffie is niet bekend.
En als het gaat om plassen: ook op de nieren heeft koffie effect. Het beïnvloedt daar vaatjes waardoor de druk in de filtertjes van de nieren wat toeneemt. In het uur na een kop koffie produceer je daardoor iets meer urine. Maar van koffie droog je niet uit.
5 Is koffie verslavend?
Misschien voelt het alsof je niet zonder je dagelijkse cafeïneshot kan, maar echt verslavend is koffie niet. Koffiedrinken scoort matig op de criteria waaraan Jellinek, het expertisecentrum op het gebied van verslavingen, toetst of een stof verslavend is of niet. Wel kun je wennen aan cafeïne. Dan is een kopje of twee ’s ochtends niet meer genoeg om een wakker gevoel te krijgen. Hoe die gewenning werkt in de hersenen leggen wetenschapsredacteuren van NRC uit in deze aflevering van de podcast Onbehaarde apen.
Drink je veel koffie en stop je daar opeens mee, dan kunnen ontwenningsverschijnselen de kop opsteken. NRC-redacteur Martine Kamsma ondervond dat aan den lijve toen ze cafeïne een maand in de ban deed: „Zwaar hoofd, zware oogleden, zwaar gemoed. Beter gezegd: strontchagrijnig.”
Lezersvraag
6 Helpt het drinken van koffie (sport)prestaties te verbeteren?
Ja. Twee koppen sterke koffie voor de wedstrijd kunnen de sportprestaties en de reactiesnelheid verbeteren, legde biochemicus en emeritus hoogleraar voedingsleer Martijn Katan in 2021 uit in een column over sportvoeding. Cafeïne dringt door tot de hersenen en blokkeert daar vermoeidheidsreceptoren.
7 Helpt koffie bij het afvallen?
Ja en nee. Van koffiedrinken alleen val je niet af. Maar je stofwisseling en vetverbranding versnellen onder invloed van adrenaline en cortisol die je lichaam aanmaakt als je cafeïne binnenkrijgt. Het vet komt beter beschikbaar om te verbranden. Maar om het ook daadwerkelijk te verbranden, moet je nog wel aan de slag, op de fiets of in de sportschool bijvoorbeeld.
Hoe bereik en behoud je een gezond gewicht? NRC geeft tips.
Lezersvraag
8 Vanaf welk tijdstip kun je beter geen koffie meer drinken als je nog lekker wil slapen?
Koffie is een vijand van slaap, maar de onderlinge verschillen tussen mensen zijn groot. Waar de een vlak voor het naar bed gaan nog zonder problemen een dubbele espresso kan drinken, ligt de ander na een cafeïneboost de hele nacht naar het plafond te staren. Hoe komt dat? En tot hoe laat kun je koffie drinken als je het risico op slapeloze nachten wil vermijden?
Vijf uur na een kop koffie is de helft van de cafeïne uit het lichaam verdwenen. Na tien uur zit nog een kwart in het lichaam en na vijftien uur nog een achtste. Maar dit is een gemiddelde. Er zijn grote genetische verschillen in hoe snel koffie door het lichaam wordt afgebroken en ook externe factoren spelen een rol. Zo wordt bij rokers cafeïne twee keer sneller afgebroken en bij vrouwen die de anticonceptiepil slikken juist twee keer langzamer. Wil je zeker weten dat cafeïne je nachtrust niet verstoort, dan doe je er goed aan om na de lunch geen koffie meer te drinken. Cafeïne zorgt er overigens niet alleen voor dat je lastiger in slaap komt. Ook een minder diepe slaap is een gevolg van (te) veel koffie overdag.
Hoe stop je met piekeren in de nacht? En 16 andere vragen over slapen
9 Waarom kun je beter niet te veel koffie drinken als je zwanger bent?
Bij zwangere vrouwen duurt het veel langer voordat cafeïne is afgebroken – soms drie keer zo lang als gemiddeld. Na vijftien uur is dan nog maar de helft afgebroken. Te veel cafeïne heeft effect op de baby. Onderzoekers zien een snellere ademhaling, meer beweging en een minder gelijkmatige hartslag. En meer dan 200 mg cafeïne per dag verhoogt het risico op verminderde groei of een miskraam. De Gezondheidsraad adviseert maximaal twee koppen koffie per dag voor zwangeren – mits je dan verder geen cafeïne binnenkrijgt, anders is zelfs dat te veel.
Mag die sojacappu nog? Zeven tips voor eten en drinken tijdens de zwangerschap.
10 Mogen kinderen koffie drinken?
Een slokje kan geen kwaad volgens het Voedingscentrum. Maar voor kinderen tot 13 jaar is het advies om het te houden bij maximaal een kopje per dag en tot 18 jaar ligt de aanbevolen limiet op één of twee koppen. Pas extra op bij een overgevoeligheid voor cafeïne en vlak voor het slapengaan.
Alles over koffiezetten
Na al die koffiepraat is het tijd voor een lekker bakkie. Maar wat bepaalt de smaak van een kop koffie? En wat als je eens iets anders wilt dan zwart zonder suiker? NRC geeft tips en recepten om je geijkte kopje koffie naar een hoger niveau te tillen.
Lezersvraag
1 Wat bepaalt de smaak van koffie?
De ene bak koffie is de andere niet. De smaak van een bakje troost wordt bepaald door de bonen, de manier van zetten, de hoeveelheid koffie en water, én de grofheid van de maling.
-
Bonen
Koffie komt van de bonen van twee plantensoorten: Coffea arabica en Coffea canephora, ook wel Coffea Robusta genoemd. Het grote verschil zit in de smaak en de hoeveelheid cafeïne. Een kop gezet met robustabonen smaakt bitterder en bevat meer cafeïne, terwijl koffie van arabicabonen een meer subtiele smaak heeft. De meeste zakken of pakken koffie zijn mengsels, of blends, van beide soorten. Dan bepaalt de samenstelling de smaak.
-
Branding
Ook branding heeft invloed op de smaak. Bij dark roast zijn de bonen langer gebrand. Hoe donkerder hoe bitterder veelal de smaak, vertelde koffiekenner Sander Groenink eerder in NRC. Toch is het een misvatting dat donker gelijkstaat aan sterk, zei hij ook. Te bitter wordt koffie vooral door een hoge dosering koffie of overextractie: wanneer het water langzaam doorloopt, langer in contact is met de gemalen koffie en er zo meer bitter uittrekt. Andere smaken – zoals zoet of zuur – worden dan verdrongen.
-
Maling
Fijner gemalen bonen leveren een slappere bak op. Hoe dat precies werkt, legt de wetenschapsredactie van NRC uit in dit artikel uit het archief.
Lezersvraag
2 Wat maakt koffie nou tot ‘goede koffie’?
Lekkere koffie begint met goede bonen, zei kampioen koffieproeven Rose van Asten eerder in NRC. In dat interview legde ze uit waar het soms misgaat bij koffietentjes op het station: een gebrek aan geduld. Maar voor de thuisbarista’s zijn er ook lessen uit te trekken. De adviezen van Van Asten samengevat: kies voor goede bonen – die je liefst zelf maalt –; zorg dat het water lang genoeg in aanraking is met de bonen om aroma’s te behouden – maar dus ook weer niet te lang: dan wordt het bitter; – en verwarm melk niet boven de 70 graden. En: een vies apparaat geeft dito koffie.
Een dure espressomachine kan heerlijke koffie geven, als je weet wat je doet én het niet erg vindt om iedere dag alle onderdelen schoon te maken. Maar dure apparatuur is geen vereiste voor een smakelijk bakkie. Van Astens belangrijkste tip: koop een goede molen en houd de bonen zo lang mogelijk in de zak. „Versgemalen koffie is de grootste winst.”
3 Hoe koop je ‘zuivere’ koffie?
In de supermarkt kom je op koffie vaak tal van keurmerken tegen. Wat zo’n keurmerk zegt over eerlijke handel of duurzame teelt is niet altijd duidelijk, bleek uit dit NRC-artikel. Als consument kun je op een paar dingen letten als je met ‘eerlijke’ koffie naar huis wil gaan:
- Kies voor een single-originkoffie. Dat is koffie uit één gebied of van één koffiecorporatie. Als helder is waar bonen geteeld zijn, is de kans groter dat boeren beter af zijn dan bij een blend van bonen met onbekende herkomst.
- Lees je in, tipt Futureproof Coffee Collective, een initiatief van MVO Nederland. Hoe transparanter een merk is – op de verpakking of website – over de prijs die is betaald, met welke boeren wordt samengewerkt en hoe wordt geïnvesteerd in duurzame productiemethoden, hoe beter.
- En nog een laatste tip van het koffiecollectief: moet je in de supermarkt snel beslissen, kies dan voor een pak koffie dat biologisch is en een fairtrade certificering heeft. Veel eerlijke koffiemerken verkopen overigens via hun eigen kanalen.
Wil je thuis op een zo milieuvriendelijke manier koffie drinken, dan is het een goed idee om niet meer koffie te zetten dan je nodig hebt en apparatuur uit te schakelen als je je koffiezetautomaat niet gebruikt, volgens duurzaamheidsvoorlichter Milieu Centraal. Het lijkt tegenstrijdig, maar cups en pads kunnen duurzamer zijn dan filterkoffie, omdat je een bakkie precies op maat zet en dus geen koffie verspilt. Tegelijkertijd leveren deze zetmethoden meer afval op. Pads gooi je – sinds begin 2023 – weg bij het gft-afval. Aluminiumcups kunnen worden gerecyceld. Een aantal merken heeft een inzamelsysteem in de eigen winkel. Bij de winkels van huishoudketen Blokker kun je terecht met gebruikte koffiecups van alle merken. Cups van een ander materiaal dan aluminium moeten bij het restafval.
4 Cups of pads, bonen of filtermaling?
Een bonenmachine, filterkoffie, cups of pads. Niet alleen in smaak, maar ook in zetmethode is er meer dan genoeg keuze. Wat zijn de voordelen van de verschillende methoden? Bonenmachines die de bonen per kop malen geven kraakverse koffie. Filterkoffie is relatief goedkoop en je zet makkelijk een pot voor een groter gezelschap. Ook kant-en-klare zakjes oploskoffie dienen de gemakzuchtige mens. Hou je van afwisseling of neem je tussendoor graag een bakje cafeïnevrije koffie, dan is per stuk verpakte koffie, zoals cups of pads waarschijnlijk meer aan jou besteed.
Lezersvraag
5 Hoe kies je een lekkere maling voor je filterkoffie?
Bij koffietentjes zijn vandaag de dag oneindig veel verschillende koffiesoorten verkrijgbaar. Van americano tot flat white, met of zonder melk van soja, erwt of noten. Maar wat opvalt: good old filterkoffie is terug van weggeweest, ook voor thuis.
6 Bonen versus cups of pads, hoeveel verschilt het in prijs?
Koffiebonen zijn goedkoper dan cups, maar voor een cupmachine betaal je minder dan voor een espressomachine of een koffieapparaat dat zelf de bonen maalt. De Consumentenbond zocht uit met welke combinatie je het voordeligst uit bent voor een kop espresso: welke zetmethode de goedkoopste koffie geeft, ligt aan de hoeveelheid koffie die per dag wordt gezet met de machine. Met de tabel onderaan dit artikel van de Consumentenbond bereken je welke machine het meest voordelig is voor jouw koffieconsumptie.
In snelfiltermaling is zoveel keuze dat het kan duizelen voor het schap: huis- of A-merk, dark roast of blond, mild of intens. En ook de prijzen lopen uiteen. Een maling vinden die bij je past, is een kwestie van experimenteren en verder kijken dan je gebruikelijke keuze, vertelde filterkoffie-expert Sander Groenink eerder in NRC. „Als je altijd roodmerk drinkt, is de stap naar goudmerk, met 100 procent arabica, al een kwaliteitsverbetering. Als je wat uitgesprokener smaken wilt proeven: probeer dan eens verschillende landenkoffies.” Om thuisproevers op weg te helpen proefde en beoordeelde Groenink twaalf soorten filtermaling uit de supermarkt.
7 Wat is de beste cappuccinomelk?
Volle melk, houdbare melk, amandeldrink of sojamelk, er is keuze te over in soorten melk om je cappuccino of latte mee te bereiden. Wat je kiest, heeft invloed op de smaak én het uiterlijk van je cappu. Magere melk geeft mooi schuim, maar volle smaakt het lekkerst. Houdbaar halfvol schuimt beter dan gewoon halfvol en havermelk schuimt weer makkelijker dan amandelmelk. De wetenschapsredactie van NRC zocht uit hoe dat komt.
Lezersvraag
8 Hoe wordt decaf gemaakt?
Er zijn verschillende methoden om koffie cafeïnevrij te maken. Meest gebruikelijk is om de bonen te weken in water of organische oplosmiddelen, of te behandelen met stoom om boon en cafeïne te scheiden. Een andere mogelijkheid is om de genen van de koffieplant zo aan te passen dat ze geen cafeïne produceren.
Cafeïnevrije koffie bevat wel nog steeds een kleine hoeveelheid van de opwekkende stof. In een kopje decaf zit 3 milligram cafeïne. Ter vergelijking: een kop filterkoffie van dezelfde hoeveelheid bevat ongeveer 60 milligram.
9 Wat zijn lekkere recepten met koffie?
Een blik op het drankjesaanbod van een willekeurige koffieketen leert: ijskoffie is populair. Culinair journalist Janneke Vreugdenhil is geen fan, maar haar kinderen en hun vrienden zijn dol op de halfbevroren schuimige melkbrouwsels – en voor hen laat ze op zomerse dagen haar blender met liefde draaien. Ze deelt drie van haar favoriete recepten voor ijskoffie.
10 Hoe krijg je zo’n leuk figuurtje op je cappuccino?
Latte art, zo heet het als er een hartje, zwaan of blaadje te zien is in het schuim van een cappuccino. Geoefende barista’s doen die term eer aan door ware kunstwerken te creëren met hun schenkkan. Het duurt wel even voor je dat onder de knie hebt, maar oefenen, oefenen, oefenen is het devies. Op YouTube zijn video’s te vinden voor de beginnende melkschuimkunstenaar.
11 Hoe zet je koffie zonder apparaat?
Zin in koffie na al deze koffieweetjes maar heb je geen apparaat om je eigen kop mee te tappen? Onderaan dit stuk uit het NRC-archief lees je tips voor het zetten van koffie zonder machine. Benodigdheden: een filter, snelfiltermaling en heet water.
Test je kennis over koffie
Dat is juist. Een perfecte cappuccino bestaat uit gelijke delen espresso, warme melk en melkschuim. Een koffie verkeerd is een derde espresso en twee derde warme melk. Bij een latte macchiato schenk je eerst melk en melkschuim in en daarna pas de espresso, waardoor je de kenmerkende laagjes krijgt.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Een perfecte cappuccino bestaat uit gelijke delen espresso, warme melk en melkschuim. Een koffie verkeerd is een derde espresso en twee derde warme melk. Bij een latte macchiato schenk je eerst melk en melkschuim in en daarna pas de espresso, waardoor je de kenmerkende laagjes krijgt.
Dat is juist. Een Haags bakkie is een kopje dat niet helemaal gevuld is. Het gezegde zou kunnen duiden op rijke Hagenaren uit vroegere tijden die medewerkers maar weinig koffiepauze gunden.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Een Haags bakkie is een kopje dat niet helemaal gevuld is. Het gezegde zou kunnen duiden op rijke Hagenaren uit vroegere tijden die medewerkers maar weinig koffiepauze gunden.
Dat is juist. Een latte macchiato bevat 115 kilocalorieen volgens het Voedingscentrum. Dat zit ‘m vooral in de melk. Een beker zwarte koffie bevat namelijk maar 2 kilocalorieën.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Een latte macchiato bevat 115 kilocalorieen volgens het Voedingscentrum. Dat zit ‘m vooral in de melk. Een beker zwarte koffie bevat namelijk maar 2 kilocalorieën.
Dat is juist. Brazilië (een derde) en Vietnam produceren samen bijna de helft van alle koffie. In Nederland komt 36 procent van de koffie direct uit koffieproducerende landen en dan voornamelijk uit Brazilië, Vietnam en Colombia. De overige koffie wordt doorgevoerd via buurlanden België en Duitsland.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Brazilië (een derde) en Vietnam produceren samen bijna de helft van alle koffie. In Nederland komt 36 procent van de koffie direct uit koffieproducerende landen en dan voornamelijk uit Brazilië, Vietnam en Colombia. De overige koffie wordt doorgevoerd via buurlanden België en Duitsland.
Dat is juist. Lungo betekent ‘lang’ in het Italiaans, een lungo is dan ook een ‘lange’ espresso, een espresso met meer water. Een ristretto bevat juist minder water dan een espresso, 15 ml in plaats van de voor espresso gebruikelijke 30 ml. Omdat de doorlooptijd van het water en de hoeveelheid koffie hetzelfde blijft, is de smaak van een ristretto geconcentreerder.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Lungo betekent ‘lang’ in het Italiaans, een lungo is dan ook een ‘lange’ espresso, een espresso met veel water. Een ristretto bevat juist minder water dan een espresso, 15 ml in plaats van de voor espresso gebruikelijke 30 ml. Omdat de doorlooptijd van het water en de hoeveelheid koffie hetzelfde blijven, is de smaak van een ristretto geconcentreerder.
Dat is juist. ‘Pleur’ zou afkomstig zijn uit de Rotterdamse havens, waar arbeiders de spullen in het rond smijten (neerpleuren). Een andere verklaring is dat ‘pleur’ komt van ‘pleurer’, Frans voor ‘huilen’, dankzij hun kop koffie konden de arbeiders het zware werk volhouden. Vandaar ook het ‘bakkie troost’, na een kop koffie wordt alles beter. Er wordt ook wel gezegd dat ‘pleur’ refereert aan ‘oppleurkoffie’. Wil je bezoek weghebben? Dan vraag je of ze nog een bakkie willen en daarna is het wegwezen.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. ‘Pleur’ zou afkomstig zijn uit de Rotterdamse havens, waar arbeiders de spullen in het rond smijten (neerpleuren). Een andere verklaring is dat ‘pleur’ komt van ‘pleurer’, Frans voor ‘huilen’, dankzij hun kop koffie konden de arbeiders het zware werk volhouden. Vandaar ook het ‘bakkie troost’, na een kop koffie wordt alles beter. Er wordt ook wel gezegd dat ‘pleur’ refereert aan ‘oppleurkoffie’. Wil je bezoek weghebben? Dan vraag je of ze nog een bakkie willen en daarna is het wegwezen.
Dat is juist. Koffie prikkelt de reflexen van maag en darmen. Veel mensen merken dan ook dat ze van koffie naar de wc moeten.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Koffie prikkelt de reflexen van de maag en darmen. Veel mensen merken dan ook dat ze van koffie naar de wc moeten.
Dat is juist. Misschien voelt het alsof je niet zonder je dagelijkse cafeïneshot kan, maar echt verslavend is koffie niet. Koffiedrinken scoort matig op de criteria waaraan Jellinek, het expertisecentrum op het gebied van verslavingen, toetst of een stof verslavend is of niet.
Dat is helaas niet het juiste antwoord. Misschien voelt het alsof je niet zonder je dagelijkse cafeïneshot kan, maar echt verslavend is koffie niet. Koffiedrinken scoort matig op de criteria waaraan Jellinek, het expertisecentrum op het gebied van verslavingen, toetst of een stof verslavend is of niet.
Jouw score
Deel jouw score