Is het na 1 augustus dan wel voorbij? Trump zal verwarring blijven zaaien met steeds weer nieuwe heffingen

Een nederlaag presenteren als een overwinning. Dat kunnen maar heel weinigen. Donald Trump, de 47ste president van de Verenigde Staten, is er zijn hele zakelijke leven een kei in gebleken. En ook als president flikt hij het deze week weer. Want waar de hele wereld met ingehouden adem de dag van 9 juli in de agenda’s had gezet omdat dat de deadline was voor het sluiten van negentig handelsakkoorden, verzet Trump ruim een dag voor het missen van dat doel simpelweg de doelpalen en de termijnen. Niet 9 juli, maar 1 augustus is de dag waarop zijn ‘wederkerige’ importheffingen in zullen gaan. En zoals wel vaker kondigt Trump dat aan als een winst. Daarmee is de wereld opnieuw verzeild geraakt in een periode van grote onzekerheid. Trumps aanvankelijke ‘Bevrijdingsdag’ (zoals hij 2 april doopte, de dag dat hij zijn importheffingen wereldkundig maakte) wordt uitgesmeerd tot een heuse ‘Bevrijdingsmaand’: tientallen landen kunnen brieven tegemoetzien met een voor hen ‘op maat gemaakte’ importheffing. Die gaan in op 1 augustus.

Maar misschien ook wel niet, als er in de tussentijd een beter onderhandelingsresultaat geboekt kan worden. Of als Trump weer nieuwe grillige invallen krijgt en weer andere eisen stelt. Of aparte heffingen bedenkt voor sommige sectoren, zoals hij dinsdag plots een heffing van 50 procent op de import van koper aankondigde en dreigde met een heffing van 200 procent op medicijnen als de farmaceutische industrie de productie niet verplaatst naar de VS.

De veertien landen die afgelopen maandag een brief kregen – waarvan Japan en Zuid-Korea verreweg de grootste handelspartners zijn – lijken nu even te weten waar ze aan toe zijn. Zij krijgen heffingen van 25 procent (Japan) oplopend tot 36 of zelfs 40 procent (Thailand en Laos). Maar als ze de juiste concessies doen, kan daar ook weer over gepraat worden , zei minister Howard Lutnick van Economische Zaken in een interview. Een probleempje: welke concessies dat dan zouden moeten zijn, is volstrekt onduidelijk.

Grote handelspartners Europa en India kregen vooralsnog geen brief: de onderhandelingen lopen nog volop. Volgens de Wall Street Journal had Trump zelf maandag eigenlijk veel meer landen een brief willen sturen en de heffingen direct willen laten ingaan. Het was dankzij minister van Financiën Scott Bessent dat Trump daarvan afzag. Bessent wees Trump erop dat hij dicht bij een aantal akkoorden was, en alleen maar iets meer tijd nodig had. Europa gaat er zelf inmiddels van uit tot 1 augustus de tijd te hebben. Of Trump dat ook denkt? Wie zal het zeggen?

Gegoochel met doelen

Het handelskenmerk van Trump is en blijft zo zijn onvoorspelbaarheid, die voor voortdurende onzekerheid bij zijn tegenstrevers zorgt. Dat geldt niet alleen voor de deadlines, maar ook voor de doelen van zijn handelsbeleid. Zo wil hij met heffingen inkomsten voor de schatkist genereren, zodat de belastingen voor Amerikanen omlaag kunnen. Ook wil hij dat bedrijven besluiten hun fabrieken naar de VS te verplaatsen. Hij wil er het handelstekort mee dichten. Maar hij gebruikt ze ook als drukmiddel richting Canada en China om de Amerikaanse fentanyl-crisis mee aan te pakken. En vorige maand bij de NAVO-top in Den Haag zette hij de heffingen in om Spanje te bewegen alsnog de nieuwe NAVO-norm van 5 procent te halen. Niet meebetalen betekent hogere importheffingen.

Het gegoochel met de doelen maakt de zoektocht naar een strategie achter het handelsbeleid ook lastiger. Waren de hoge heffingen van 2 april blufpoker: hoog inzetten in de wetenschap dat je zult moeten inleveren, maar per saldo wel de slag (iets lagere heffingen) winnen? Is zijn methode van koehandel (zie Spanje en de NAVO) een botte, maar geniale onderhandelingstactiek om het heilige doel te halen? Of is het, zoals de Amerikaanse handelseconoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman een paar weken geleden in een interview met NRC zei, gewoon „pure domheid” van een man die weinig begrijpt van de economie en vooral zijn eigenbelang (en dat van zijn loyale supporters) voor ogen houdt?

Heffingenmuur rond China

Tot nu toe lijken de heffingen een ideaal pressiemiddel voor Trump, vooral omdat hij er nagenoeg solitair over kan beslissen. En met alle stofwolken die hij opwerpt, heeft hij één doel bereikt: de internationale acceptatie van heffingen. Want waar regeringsleiders uit andere landen aanvankelijk nog wat lacherig deden over Trumps campagneretoriek („het mooiste woord uit het woordenboek”), en de snelle terugtrekking na 2 april deed vermoeden dat Trump zich zelfs verslikt had in het effect van een heffingenoorlog, is deze week met de hernieuwde lading heffingenbrieven duidelijk geworden dat het instrument hem toch ernst is.

Zoom in

En zoals dat gaat: een algehele gemiddelde importheffing van 10 procent – hetgeen nu door economen als meest reële uitkomst van de handelsoorlog wordt gezien – voelt na maanden van dreigen met hogere tarieven ineens zo erg niet meer. Veel landen zullen dat slikken, veelal zonder (zichtbare) tegenmaatregelen. Als het blijft bij die 10 procent, die ook de afgelopen negentig dagen al gold als een soort ‘pauzetarief’, wordt het door sommigen zelfs al als een overwinning beschouwd. Met zo’n basisheffing zal de economische impact beperkt zijn. „Die heffing heeft vooral een symbolisch karakter”, zei ING-econoom Inga Fechner deze week in een webbijeenkomst van de bank.

Het feit dat met name Zuidoost-Aziatische landen nu hogere heffingen opgelegd krijgen, duidt volgens economen op een ander doel van Trump: hij bouwt een heffingenmuur om China en de andere lagelonenlanden in de regio heen. Landen in de periferie van Amerika’s economische nemesis komen zo ook niet meer in de verleiding om delen van de Chinese productie over te nemen om zo China’s export naar de VS te helpen omzeilen.

Geliefd pressiemiddel

De gewenning aan de heffing als ‘meest favoriete economische maatregel’ is ook terug te zien op de financiële markten. De markten zijn volatieler dan voor aanvang van Trumps tweede termijn, maar ze reageerden deze week nauwelijks op de heropleving van de handelsoorlog. Zeker zolang de heffingen beperkt in omvang blijven, zullen ze de langetermijnwinstgevendheid van bedrijven, noch de fundamenten onder de mondiale economie echt aantasten.

Tegelijkertijd verbazen economen zich er steeds openlijker over dat de heffingen tot nu toe zo weinig tastbaar worden in de echte economie. De inflatie blijft beperkt, de werkloosheid loopt nauwelijks op en ook de impact op de rest van de economie is nauwelijks meetbaar. Amerika betaalt tegen alle verwachtingen in voorlopig dus niet de prijs van de handelsoorlog . Pakt de gok van Trump daarmee goed uit, of wordt hij ‘per ongeluk’ geholpen door de zwakker wordende dollar en buitenlandse bedrijven die vooralsnog een deel van de pijn op zich nemen? En hoe dicht nadert het punt waarop de heffingen niet alleen maar blaffen, maar ook echt gaan bijten?

Voor Trump zal het relatieve succes van de huidige fase in zijn handelsoorlog een aansporing zijn de heffingen ook de resterende jaren van zijn termijn te blijven gebruiken om druk te zetten op landen en bedrijven.

Ook later woensdag weer: dan zouden, zo kondigde Trump althans aan, opnieuw zeven landen volgen die ofwel een heffing krijgen per 1 augustus. Of niet als met hen een akkoord gesloten is. En wie denkt dat het na 1 augustus gedaan is met het gedreig en gebluf, heeft het dus mis. Zolang de rest van de wereld mee blijft buigen met de grillen van de president, en zolang de rekening voor dit in essentie schadelijke economische gedrag niet bij de Amerikaanse consumenten en belegger komt te liggen, is er voor hem geen aanleiding zijn koers te wijzigen. Integendeel. Hij blijft ermee in het middelpunt van de belangstelling staan.

Delen





Mail de redactie