Is Hassan Diab een terrorist of zondebok?

‘Bivak, dat ga je veel doen. Overnachten met min 25  graden Celsius en zonder stroom, dat is geen pretje”, vertelt luchtmachtonderofficier Nelleke (wegens veiligheidsredenen zonder achternaam) aan een tiental jongeren. Ze zitten in een grijs zaaltje bij Eindhoven Airport – een van de vele plekken waar defensie jongeren voorlicht over het volgen van een militaire opleiding. „Vreselijk”, mompelt een moeder die mee is met haar dochter. „Pffff” komt er uit een vader.

Met toenemende regelmaat verschijnen er berichten over Russische schepen voor de Noordzeekust en onderzeeërs die langs kritieke onderzeese infrastructuur varen. Ook in de lucht neemt de druk toe. „In de eerste maanden van 2025 moesten Nederlandse gevechtsvliegtuigen 35 keer in actie komen tegen Russische toestellen die het NAVO-luchtruim testten”, legt Nelleke uit. „Normaal doen we dat zo’n twintig keer in een heel jaar.”

De militaire ontwikkelingen dwingen de krijgsmacht tot de grootste personeelsgroei sinds de Koude Oorlog. Nog voor 2030 moet defensie uitbreiden van zo’n 75.000 naar minimaal 100.000 militairen. In crisistijd is er zelfs sprake van een verdubbeling tot 200.000.

Vooral ondersteunende en technische functies, zoals de logistiek, zorg en IT, moeten groeien. Het zijn rollen die minder tot de verbeelding spreken dan het besturen van een schip of een gevechtsvliegtuig.

Geen telefoon-beleid

In tegenstelling tot hun ouders geven de jongeren geen kik bij Nellekes verhalen over de fysieke ontberingen. Zelfs niet als ze vertelt over het geen-telefoonbeleid dat soms hele weken geldt op oefening. Totdat het over luchtvoertuigen gaat. „Moet ik me aanmelden bij de marine of de luchtmacht als ik in een NH90-helikopter [een gevechtstoestel voor op zee] wil vliegen?” vraagt Thijmen Lucassen (16). „Kan ik op de militaire academie beter de richting Krijgswetenschappen of de richting Militaire Systemen en Technologie volgen als ik piloot wil worden?” vraagt een ander.

„Elk jaar melden zich zo’n driehonderd mensen aan om vlieger te worden”, vertelt Nelleke de tieners. „Maar slechts één van hen wordt dat ook.” De zaal slaakt een collectieve zucht, hier en daar is een beteuterd gezicht te zien. Op het scherm verschijnen beelden van oog- en gehoortesten, begeleid door heldhaftige filmmuziek. En daarna een waslijst met pittige drempels: je moet onder andere drie hoge officieren overtuigen dat jouw levensvisie officierswaardig is, hoog scoren op een IQ-test én zonder eerdere ervaring een vliegtuig onder controle krijgen — inclusief loopings.

„Eerst willen we mensen de funnel [van het aanmelden] intrekken”, vertelt Henk. Hij is luitenant-kolonel der mariniers en hoofd van de recruitmentafdeling. Dat begint met een beeld dat aanspreekt: avontuur, kameraadschap, iets betekenen voor je land. „We merken dat van alle taken die defensie vervult – ook bosbranden blussen en coronavaccins verspreiden – het verdedigen van de landsgrenzen jongeren echt aanspreekt”, zegt Nelleke. Tijdens haar presentatie wijst ze de jongeren op een kaart van Nederland. „Hier in Volkel staan gevechtsvliegtuigen”, zegt ze, waarna een filmpje volgt van een quick reaction alert-missie: een straaljager die opstijgt nadat een onbekend toestel het Nederlandse luchtruim binnen is gevlogen.

Opvangen en begeleiden

Sinds een jaar denken recruiters ook mee over passende alternatieven voor de mensen die niet door de selectie komen. In de toekomst willen ze ook meer gaan werken met kunstmatige intelligentie. AI moet iemands vaardigheden en voorkeuren koppelen aan functies waar hij of zij zelf nog niet aan gedacht heeft. Een aspirant-vlieger krijgt bijvoorbeeld te horen dat zijn profiel ook goed past bij de opleiding tot luchtgevechtsleider of systeemtechnicus.

Bovendien blijkt het in 2021 ingevoerde dienjaar effectief om jongeren aan defensie te binden. Een jaar lang draaien deelnemers mee op verschillende afdelingen. Juist doordat jongeren de kans krijgen om in de praktijk verschillende rollen te ervaren, ontdekken ze geregeld dat hun interesses ergens anders liggen dan in de cockpit of op de scheepsbrug. En opvallend vaak blijven ze daarna hangen voor een beroepsopleiding.

„Het aantal aanmeldingen groeit. Vorig jaar waren het zo’n 20.000 in totaal. Een vijfde van die aanmelders begon ook daadwerkelijk aan een opleiding”, legt luitenant-kolonel Henk uit. Een groot deel wil gaan voor de ‘coole banen’, zoals marinier of straaljagerpiloot. En juist die opleidingen zijn heel selectief en kennen geen grote tekorten. „Zodra die buiten bereik blijken, haken velen af.”

„In plaats van ze te laten uitstromen moeten we ze opvangen en begeleiden naar een ander pad binnen defensie”, zegt hij. Dat begint met het doorprikken van het Tom Cruise-beeld. „Om een F-35 te laten vliegen, heb je net zo hard een logistiekeling nodig als een vlieger. Zonder brandstof gaat de kist niet de lucht in.” Gezamelijk heldendom dus: „Onze slogan is: ‘één team, één taak.’ Je doet het met elkaar.”

Delen

Mail de redactie