Intel knipt chipfabrieken los en vertraagt Europese uitbreiding

Goedemorgen! Vandaag dag twee van de Algemene Politieke Beschouwingen in Den Haag, het traditionele debat over de Miljoenennota voor komend jaar. Gisteren debatteerde de Kamer eindeloos met zichzelf, vandaag is het de beurt aan het kabinet om verantwoording af te leggen over het beleid voor 2025. Premier Dick Schoof zal vanaf 11.00 uur aan het woord zijn. Gisteren ging de meeste aandacht uit naar het asielbeleid. Wij zijn benieuwd of het vandaag ook over andere onderwerpen gaat: bestaanszekerheid, belastingen, het vestigingsklimaat, de koopkracht.

Verder kijken we met spanning uit naar de opening van de Europese beurzen om 09.00 uur. Gisteravond om acht uur Nederlandse tijd verlaagde de Federal Reserve, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de belangrijkste beleidsrente met 0,5 procent. Dat was de eerste renteverlaging in heel lange tijd, en als geld lenen goedkoper wordt, komen markten in beweging.

De Amerikaanse beurzen namen het nieuws betrekkelijk rustig op, blijkbaar hielden zij al rekening met de forse renteverlaging. Wall Street daalde licht. De koers van de dollar zakte scherp ten opzichte van de euro. Eens kijken hoe Europa vandaag het Amerikaanse rentebesluit verteert.

Dit viel ons verder nog op in de andere media:

• Autofabrikanten in de EU vrezen miljarden euro’s boete omdat ze niet kunnen voldoen aan de nieuwe CO2-uitstootnormen die volgend jaar van kracht worden, schrijft de Financial Times. ACEA, de koepel van de Europese auto-industrie, publiceerde donderdag een verklaring waarin ze opriep tot “dringende herziening” van de emissieregels die in 2025 gelden. Ook bepleit ACEA heroverweging van het verbod op nieuwe auto’s met verbrandingsmotoren in 2035.
• Fiscalisten schieten in Het Financieele Dagblad de belastingplannen van het kabinet aan flarden. Willekeur en populisme voeren de boventoon in die plannen, en experts missen visie en ambitie. Vooral de btw-verhoging op cultuur roept vragen op. En dan niet zozeer dát de btw verhoogd wordt, maar wel de uitzondering voor pretparken, bioscopen, kamperen en circus. “Dit is meer een voorstel voor Henk en Ingrid en minder voor Robert-Jan en Anne-Fleur”, aldus een fiscalist.
• Via een technische omweg is het vanaf vandaag toch weer mogelijk in Brazilië gebruik te maken van X. Het socialemediaplatform van techmiljardair Elon Musk was al enkele weken uit de lucht wegens ruzie met de Braziliaanse regering. Maar Musk liet achter de schermen wat zaken aanpassen waardoor Brazilianen nu weer kunnen tweeten. Blijft de vraag: waarom zouden ze dat willen?
• Positief klimaatnieuws vandaag in Trouw: dankzij het verbod op een aantal schadelijke chemicaliën is het gat in de ozonlaag gestaag aan het sluiten. Als we zo doorgaan, is in 2040 de ozonlaag weer op het niveau van 1980. Dat was als ijkjaar gekozen toen de chemicaliën verboden werden. Het herstel van de ozonlaag – die uv-stralen filtert – geldt als een van de grootste internationale klimaatsuccessen.
• Elf jaar na invoering van de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd kunnen we vaststellen dat die werkt: uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt deze ochtend dat de helft van de 65-plussers in 2024 nog aan het werk is. Vooral hoger opgeleiden zijn nog veel aan het werk na hun 65ste. Grappig feitje: als mensen eenmaal doorwerken na hun 65ste, gaan ze ook langer door na hun pensioen: een op de tien ouderen werkt ook na zijn 67-ste nog door.

‘Tupperware is nog steeds hartstikke populair”, zegt Larissa Schimmel (28), die met haar webwinkel Lastore Tupperware ruim zevenhonderd verschillende artikelen aanbiedt. Sinds deze week bekend werd dat de bakjesfabrikant zijn faillissement heeft aangevraagd, loopt het storm bij Schimmel. „We kunnen de bestellingen niet meer aan. We krijgen honderden bestellingen, vijf keer zoveel als normaal.”

„Tupperware is een product dat van generatie op generatie overgaat.” Zelf leerde ze het merk kennen via haar moeder, met wie ze de webshop samen runt. „Zij was ermee opgegroeid, en ik nu ook.”

Wie de producten kent, weet hoe goed de kwaliteit is, zegt Schimmel. „We krijgen soms berichten van klanten dat ze een bakje hebben van veertig jaar geleden, of ze een nieuw dekseltje kunnen kopen omdat dat nu pas kapot is.” Tupperware geeft zelfs een levenslange garantie op de meeste bakjes.

We krijgen soms berichten van klanten dat ze een bakje hebben van 40 jaar geleden, of ze een nieuw dekseltje kunnen kopen

Fijn voor de consument, minder fijn voor een bedrijf dat geld verdient aan het verkopen van méér bakjes. Dinsdag vroeg de bakjesfabrikant zijn faillissement aan bij de Amerikaanse rechtbank. Tupperware kampt met een schuld van ruim 700 miljoen dollar (629,4 miljoen euro) die het niet kan aflossen.

De opkomst – en in zekere zin ook de ondergang – van Tupperware is verweven met die van de Amerikaanse consumptiemaatschappij. In 1938 begon de Amerikaanse Earl Silas Tupper met het maken van plastic. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leverde Tupper Plastics onder meer gasmaskers voor het Amerikaanse leger. Na de oorlog zocht Tupper naar nieuwe afzetmarkten. Hij ontwierp een plastic kom die met een flexibel deksel lucht- en lekdicht kon worden afgesloten, de ‘Wonder Bowl’ die nog altijd in het Tupperware-assortiment zit.

Een groot succes waren de bakjes, die via warenhuizen verkocht werden, niet direct: consumenten waren gewend aan glazen en aardewerken potten die ze met aluminiumfolie afdekten. Ze zagen het voordeel niet in van het stugge deksel van de Wonder Bowl.

Tupperware Party

Dat veranderde in 1947, toen Brownie Wise met Tupperware in aanraking kwam. Het kostte haar drie dagen om uit te vogelen hoe het deksel werkte, maar zo kreeg ze wel het idee voor de Tupperware Party. Bij zo’n feestje nodigde de gastvrouw naast haar vriendinnen – het huishouden was destijds het domein van de vrouw – Wise als Tupperware-consulent uit die de producten kwam demonstreren. Bij haar demonstraties vulde ze een Wonder Bowl met water, liet ze zien hoe je het deksel er goed op deed en gooide de kom vervolgens naar een van de gasten, zonder dat er een druppel lekte. Volle bestellijsten gegarandeerd.

De Tupperware-producten werden in 1951 uit de winkels gehaald en Wise werd aangesteld als marketingdirecteur om de consulentenorganisatie uit de grond te stampen. Ook daarbij hielp de sociaal-economische situatie in het naoorlogse Amerika. Vrouwen die tijdens de oorlog massaal aan het werk waren, zaten weer thuis. Als consulent langsgaan bij Tupperwarefeestjes bood deze vrouwen een manier om toch te werken „zonder de gevestigde gezinsorde te bedreigen”, zoals het bedrijf het verwoordt.

Marketingdirecteur Wise was destijds een van de weinige vrouwen die zo’n hoge positie in het Amerikaanse bedrijfsleven bekleedden. Het succes van Tupperware werd meer en meer als háár succes gezien, wat tot wrok leidde bij Tupper. Hij ontsloeg Wise in 1958. Het bedrijf bleef echter vasthouden aan het door haar opgezette model van verkoop via consulenten.

Te lang, zo oordeelt Tupperware nu zelf in de rechtbankdocumenten voor de faillissementsaanvraag. „De historische voordelen van ons verkoopmodel zijn de laatste jaren een zwakte geworden.” Waar sectorbreed maar 4 procent van de huishoudelijke artikelen via consulenten verkocht wordt, is dat bij Tupperware 90 procent. Wereldwijd heeft Tupperware nu ongeveer 465.000 consulenten, die als zelfstandigen werken en een commissie krijgen over hun verkopen.

Nauwelijks online verkoop

Tupperware heeft weliswaar een webshop, maar daar is maar 13 procent van het assortiment op te vinden. Onder de ontbrekende producten zitten juist grote succesnummers. Pas sinds 2022 is het merk te vinden bij Amazon. Ook dat brengt weer nieuwe problemen met zich mee. „‘Tupperware’ is een veelgebruikte zoekterm op Amazon, maar laat vooral resultaten zien van andere merken”, zegt het bedrijf. „Dat ondermijnt het strategische doel dat we hebben met verkopen op Amazon.”

In 2021 stopte Tupperware al in Nederland. De Nederlandse website bestaat nog wel, maar wordt sinds afgelopen april door Tellsell uitgebaat. De producten van het merk zijn daarnaast te koop via consulenten die het uit België en Duitsland halen. Veel van hen verkopen de doosjes op markten of houden nog steeds party’s, zegt Schimmel van Lastore Tupperware. Zelf begon ze pas in 2021 en heeft ze zich altijd op verkopen via internet gericht. „Bij het oude model bestelde de consulent het bij Tupperware en dan kreeg je het pas na twee weken. Dat is niet meer van deze tijd, mensen willen hun bestelling de volgende dag al in huis hebben.”

Schimmel koopt groot in bij de distributeur, zodat ze bestellingen snel kan opsturen naar haar klanten. „Producten zijn soms maar voor één maand te koop. Vervolgens kan het jaren duren voor het er weer is. Wij kopen dan veel in, zodat we het ook na die maand nog kunnen verkopen.”

Lees ook

De voltijds-huisvrouw verdwijnt en daarmee, zo lijkt het, ook het roemruchte Tupperware

In 2023 bedroeg de omzet van Tupperware ongeveer 1,1 miljard dollar, 16 procent minder dan in het jaar ervoor. En in 2022 was er al een vergelijkbare omzetdaling. Naast het verouderde verkoopmodel komt dat ook door een negatief sentiment rond producten van plastic, zo analyseert Tupperware zelf. „Terwijl het bedrijf is opgericht om voedselverspilling tegen te gaan.”

De groeimogelijkheden van de producent van onverwoestbare bakjes lijken opgedroogd. Ondertussen is er almaar meer concurrentie van goedkopere alternatieven. „Een bakje van IKEA of Action is na een jaar of korter kapot”, zegt Schimmel. „Toch tegenstrijdig met de duurzaamheidsgedachte die nu zo belangrijk is.”

Delen

Mail de redactie

Quizvraag: wat zou per jaar eigenlijk 4,5 miljard euro moeten opleveren, maar kost de schatkist de komende jaren inmiddels een slordige 14 miljard? Antwoord: box 3, de belasting op vermogen.

Uit de deze week gepresenteerde Miljoenennota valt op te maken dat de kostenpost voor de herstelbetalingen aan belastingplichtigen die de afgelopen jaren te veel vermogensbelasting hebben betaald, inmiddels is opgelopen tot 14 miljard euro. Dat is grofweg net zoveel als de ministeries van Landbouw, Binnenlandse Zaken, Klimaat én Economische Zaken samen in één jaar te besteden hebben.

Hoe gigantisch ook, helemaal verrassend is de kostenpost niet. Daarvoor is het goed even terug te gaan in de tijd. Vanaf 2017 tot december 2021 hief de staat belasting op vermogen op grond van twee veronderstellingen. De eerste was een vooraf vastgesteld rendement per vermogenscategorie. Beleggers zouden ongeveer 5,5 procent rendement moeten kunnen maken, spaarders zouden zo’n 2,5 procent krijgen. Dat fictieve rendement werd belast.

Daarbovenop hanteerde de fiscus een veronderstelde verdeling van het vermogen. Mensen met weinig vermogen werden behandeld alsof alles op een spaarrekening stond. Mensen met meer vermogen werden belast alsof ze een deel ervan belegden.

Die dubbele fictie leidde tot verzet. Zo kregen spaarders feitelijk jarenlang nagenoeg geen rente. En mensen met meer vermogen bleken ook lang niet altijd een deel ervan te beleggen. Wat de fiscus deed was oneerlijk, claimden tienduizenden vermogenden. Ze voerden rechtszaken tot aan de Hoge Raad.

Kerstarrest

De klagers kregen uiteindelijk gelijk. ’s Lands hoogste rechter schoot in het roemruchte Kerstarrest van december 2021 de toen gebruikte manier om vermogen te belasten in box 3 van de inkomstenbelasting aan flarden. Die zou discriminerend zijn en in strijd met de mensenrechten, want een aantasting van het eigendomsrecht. Sindsdien is duidelijk dat er terugbetaald moet worden. Lang was echter onduidelijk voor hoeveel mensen dit herstel zou gelden. Daarnaast bevond de Hoge Raad de beoogde compensatieregeling afgelopen jaar ondeugdelijk. Dat vertraagde het herstel niet alleen, de rekening werd er ook hoger door.

Tot dit jaar keerde Financiën gedupeerde spaarders en beleggers al 2,8 miljard euro aan herstelbetalingen uit. Sinds bekend is dat ook de hersteloperatie op de schop moet, is duidelijk dat die de staat meer gaat kosten. Voor de jaren 2024-2026 is nu bijna 11 miljard euro gereserveerd. Het grootste deel, 6,4 miljard, laat het nieuwe kabinet in het lopende jaar neerslaan, de rest in 2025 en 2026.

Grote vraag is hoe dat betaald wordt. Het vorige kabinet probeerde het probleem nog braaf – conform de begrotingsregels – op te lossen binnen de vermogensbelasting zelf, door hogere heffingen. Het nieuwe kabinet laat de teugels maximaal vieren. De 6,4 miljard aan herstel in 2024 wordt simpelweg geleend op de kapitaalmarkt. In Haags beleidsjargon: het loopt in het saldo. Ofwel: de staatsschuld stijgt met 6,4 miljard euro.

Desgevraagd zegt staatssecretaris Folkert Idsinga (Fiscaliteit, NSC) dinsdag in Het Financieele Dagblad dat hij ook wel snapt dat hij nu het verwijt krijgt dat alle Nederlanders moeten meebetalen aan het rechtsherstel voor vermogenden. Maar hij kan niet anders: „Dat is zo gigantisch. Als je het hele bedrag bij elkaar optelt, dan kun je dat niet binnen box 3 gaan ophalen, zoals de vorige keer wel voor een groot deel is gebeurd.”

Dit is zo gigantisch. Als je het hele bedrag bij elkaar optelt, dan kun je dat niet binnen box 3 gaan ophalen

Pessimistisch

Dat het kabinet de tegenvaller nu via de staatsschuld kan opvangen, is meer geluk dan wijsheid. Net als voorgaande jaren bleek de begroting voor 2024 te pessimistisch; minister Eelco Heinen (Financiën, VVD) kreeg een paar forse belastingmeevallers. Zo valt de inkomstenbelasting hoger uit door fors gestegen lonen, en neemt de winstbelasting toe doordat de economie harder is gegroeid dan verwacht. Die leveren speelruimte op voor de box 3-tegenvaller. Zonder deze meevallers zou het financieringstekort waarschijnlijk het ‘Brusselse’ maximum van 3 procent overschrijden. Nu blijft het – inclusief de herstelbetalingen voor box 3 – ruimschoots aan de goede kant van de streep: een tekort van 1,6 procent.

De komende jaren lijkt die speelruimte er niet te zijn, en dus moest Financiën op zoek naar een deugdelijke dekking voor de rest van de herstelbetalingen. Die is grotendeels gevonden in uitstel van de eerder beloofde lastenverlichting voor burgers. In plaats van een forse koopkrachtplus in 2025, van gemiddeld zo’n 1,5 procent voor iedereen, is ervoor gekozen dat voordeeltje te halveren ten gunste van gedupeerden in box 3. Dat levert 1,3 miljard euro op. Verder wordt nog wat geschoven met premies voor het algemeen werkloosheidsfonds (levert eenmalig 245 miljoen op) en het arbeidsongeschiktheidsfonds (80 miljoen per jaar). De toegezegde verlaging van het tarief in box 3 wordt teruggedraaid, wat jaarlijks 100 miljoen extra opbrengt.

Nieuwe wet

Kan het boek met 14 miljard euro aan herstelgelden na 2026 eindelijk gesloten worden? Dat hangt ervan af of Idsinga succes heeft bij de Hoge Raad. Dit college moet advies uitbrengen over het wetsvoorstel waarmee de staatssecretaris de toekomstige manier van belasting heffen op vermogen wil regelen, de Wet werkelijk rendement. Daarin is veel van wat niet deugde in de oude wet gerepareerd, maar ongewis is nog of dat voldoende is voor een positief advies. Als alles loopt zoals Financiën nu verwacht, is er op 1 januari 2027 een nieuwe wet. Zo niet, dan loopt de schade verder op.

Delen

Mail de redactie