Inspectie weer kritisch over grondafhandeling Schiphol

Luchthavenbedrijf Maatregelen om de veiligheid op Schiphol te verbeteren, vergen veel tijd, rapporteert de Inspectie Leefomgeving en Transport. „We zien een structureel patroon van slordigheden.”

Een grondafhandelaar sleept een vliegtuig op de luchthaven Schiphol.
Een grondafhandelaar sleept een vliegtuig op de luchthaven Schiphol.

Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP

Luchthavenbedrijf Schiphol moet veel beter in de gaten houden wat er gebeurt op de platformen van het Amsterdamse vliegveld. De veiligheid van de grondafhandeling rond de vliegtuigopstelplaatsen laat nog steeds te wensen over.

Dat stelt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in haar nieuwe rapportage De Staat van Schiphol. Het is de vijfde editie van het rapport. In eerdere edities was de Inspectie ook al kritisch over de veiligheid van de grondafhandeling en het gebrek aan toezicht daarop van het luchthavenbedrijf.

Op Schiphol duurt het lang voordat knopen worden doorgehakt, aldus de ILT, onder meer bij maatregelen die de veiligheid verbeteren. Dat speelt vooral zodra concurrerende bedrijven samen besluiten moeten nemen. Een voorbeeld is het plan om materieel te delen (elektrische voertuigen). Dat wordt keer op keer uitgesteld.

„Wij zien een structureel patroon van slordigheden op en rondom de vliegtuigopstelplaatsen”, zegt programmanager Marco Buitelaar van de ILT, een van de samenstellers van het rapport. „Over het algemeen is het veilig op het platform, maar we hebben het afgelopen jaar ook behoorlijk wat onveilige situaties gezien.” Buitelaar noemt onder meer slordig gebruik van bagagekarren en andere grondvoertuigen.


Lees ook: Schiphol mag onbeperkt ‘zeer zorgwekkende stoffen’ uitstoten, als enige bedrijf in Nederland

De ILT constateert verder dat vliegtuigen nog te vaak en te lang hun hulpmotor aan hebben. Platformmedewerkers worden zo blootgesteld aan schadelijke uitlaatgassen. De dienst werkt op dit dossier samen met de Arbeidsinspectie. Die komt binnenkort met een rapport over hulpmotoren op de luchthaven.

Personeel van grondafhandelingsbedrijven meldt incidenten niet altijd, stelt de ILT, terwijl dat wel de bedoeling is. „De veiligheid in de lucht begint op de grond”, zegt Buitelaar. „Melden is essentieel.” Ook in de grondafhandeling zou een zogenoemde just culture moeten ontstaan, aldus Buitelaar. Dat is een in de luchtvaart gebruikelijke bedrijfscultuur waarin medewerkers altijd incidenten zoals botsingen melden en van elkaars fouten leren.

Snel opgeschaald

In De Staat van Schiphol geeft de ILT jaarlijks inzicht in de veiligheid op Schiphol en de gevolgen van het vliegverkeer voor de leefomgeving. De vijfde editie, die minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) dinsdagmiddag naar de Tweede Kamer stuurde, betreft Schiphols ‘gebruiksjaar’ van 1 november 2021 tot en met 31 oktober 2022.

De luchtvaart heeft een moeilijke periode achter de rug, stelt projectleider Michel Koeslag van de ILT. „Na Covid-19 heeft de luchtvaart wereldwijd snel opgeschaald. Daarbij was sprake van een groot personeelstekort. De mensen op de werkvloer hebben hard gewerkt om de veiligheid en betrouwbaarheid van het vliegverkeer te garanderen. Onze kritiek gaat niet zozeer uit naar de werknemers, maar naar de werkgevers.”

Luchtvaartmaatschappijen huren afhandelingsbedrijven in voor werk dat een vliegtuig op de grond oplevert. Dan gaat het om bijvoorbeeld bagage laden en lossen, aansluiten van het vliegtuig op ‘vaste stroom’ en het wegduwen van de gate.

Schiphol telt zes grondafhandelaars, veel meer dan andere Europese luchthavens. KLM heeft zijn eigen afdeling en er zijn vijf externe aanbieders. Daardoor heerst in Amsterdam een felle strijd tussen afhandelaars. Volgens de vakbonden gaat die ten koste van de werknemers. Het ministerie van Infrastructuur wil het aantal afhandelaars terugbrengen, maar zoekt nog manieren om dat juridisch te regelen.

„Het luchthavenbedrijf Schiphol geeft onvoldoende invulling aan zijn verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de grondafhandeling”, staat in het rapport. En: „Het toezicht van het luchthavenbedrijf op de grondafhandelingswerkzaamheden schiet tekort.” Schiphol heeft bij de ILT een verbeterplan ingeleverd en moet dat aanscherpen.

Leefomgeving

De Staat van Schiphol gaat ook over de leefomgeving rond de luchthaven. Reizigers willen reizen, stelt de ILT, mensen in de omgeving willen gezond, veilig en rustig wonen, en medewerkers op het platform willen veilig en gezond kunnen werken.

„Deze behoeften komen niet overeen en belangen schuren meer en meer”, aldus de toezichthouder. „Het vraagt ook dat bedrijven en luchtvaartmaatschappijen, maar vooral de luchthaven zelf, problemen aanpakken die al langer in beeld zijn, en dat het luchthavenbedrijf hierin de regie neemt.”

Nachtvluchten op Schiphol zijn een ander aandachtspunt van de toezichthouder. De ILT heeft vorig fors meer luchtvaartmaatschappijen gewaarschuwd of beboet die zonder geldige reden ’s nachts hebben gevlogen. Wie geen zogenoemd nachtslot heeft, mag niet starten of landen op Schiphol tussen 23.00 en 7.00 uur, behalve als sprake is van overmacht, zoals bijzondere weersomstandigheden of technische problemen.

Sinds 2022 is het voor luchtvaartmaatschappijen veel moeilijker zich te beroepen op overmacht (force majeur). De ILT constateerde 500 nachtslotovertredingen in 2022; in 2021 waren dat er 37 (maar toen werd minder gevlogen vanwege corona). Voor de pandemie, in 2019, telde de ILT 14 verboden nachtvluchten.

Verder waarschuwt de ILT onder meer dat het aantal luchtruimschendingen rond Schiphol is gestegen. Dat betreft kleine bemande pleziervliegtuigen en in toenemende mate onbemande toestellen (drones). Die mogen niet zonder toestemming in de buurt van de luchthaven vliegen.

Volgens de ILT is Schiphol afgelopen jaar binnen de huidige geluidsnormen gebleven. De opstellers van de Staat van Schiphol willen desgevraagd geen mening geven over de vraag of die normen te ruim zijn. Wel constateert de toezichthouder dat omwonenden – ook van buiten de directe omgeving, bijvoorbeeld in Heiloo of Leiden – vliegtuigherrie meer zijn gaan melden.

De ILT stond overigens mede aan de basis van de aangekondigde krimp van Schiphol. In november 2021 schreef de toezichthouder aan minister Harbers dat gedogen van de geluidshinder – bij vluchten op de banen die de minste hinder opleveren – juridisch niet langer kon standhouden.


Lees ook: Brussel is ‘zeer verbaasd’ over ‘plotse’ aankondiging van vermindering vliegverkeer Schiphol

Over de krimp, het anticiperend handhaven en Harbers’ plannen doet de Haarlemse rechter op 5 april uitspraak in een kort geding dat is aangespannen door KLM en andere betrokken bedrijven uit de luchtvaart.