Insect katapulteert plasdruppels met superpropulsie

Posted on March 6, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Biologie Dwergcicaden drinken heel veel en moeten dus ook veel plassen. Ze schieten hun urine weg vanaf een flexibel uitsteeksel.

Gemma Venhuizen

6 maart 2023 om 16:20

Leestijd 1 minuut

Een druppel urine verlaat het lijf van een dwergcicade.

Ze drinken tot driehonderd keer per dag hun eigen lichaamsgewicht aan water, en dus plassen dwergcicaden ook bovengemiddeld veel. Om van hun urine-overschot af te komen, hebben de millimetergrote insecten een energiezuinige oplossing, schrijven Amerikaanse biologen in Nature Communications. De dwergcicaden katapulteren hun eigen plasdruppels met een verbazingwekkend hoge snelheid, dankzij een fenomeen dat superpropulsie heet.

Dwergcicaden of bladspringers vormen een omvangrijke insectenfamilie van ruim 20.000 soorten. Ze leven op een sober dieet van plantensap. Zulke sapstromen zijn extreem voedselarm en bestaan voor wel 95 procent uit water. Met een speciaal filtersysteem worden de voedingsstoffen eruit gehaald, terwijl de overtollige vloeistof continu wordt afgevoerd in de vorm van kleine druppeltjes.

Om die zogeheten ‘bladspringerregen’ beter te begrijpen, filmden de biologen met hogesnelheidscamera’s 22 urineersessies van vijf dwergcicaden van de soort Homalodisca vitripennis, ook wel bekend als de glasvleugelige scherpschutter. Zo konden ze drie fasen onderscheiden: de druppelvorming, het ‘laden’ van de katapult en het uitwerpen van de druppel. Dat lanceren gebeurt vanaf een flexibel uitsteeksel dat de anal stylus wordt genoemd, die daarbij ook roteert.

Vibreren

Ogenschijnlijk lijkt het efficiënter om zo’n grote hoeveelheid urine af te voeren in de vorm van een continue straal, maar de auteurs berekenden dat de glasvleugelige scherpschutter met de katapulteermethode vier tot acht keer minder energie kwijt is dan met een plasstraal.

Eenmaal gelanceerd vliegen de druppels met een snelheid van zo’n 0,32 meter per seconde door de lucht. En dat is opvallend, omdat ze daarmee zo’n 40 procent sneller bewegen dan de roterende stylus. Zo’n principe, waarbij de gelanceerde druppel sneller vliegt dan het lanceerplatform, wordt superpropulsie genoemd.

Het fenomeen was al wel bekend van waterdruppels die vanaf waterafstotende oppervlakten worden weggeschoten en is alleen mogelijk bij elastische projectielen (zoals druppels en tennisballen). De projectielen vibreren met een bepaalde frequentie en als die op de juiste manier is afgestemd op de vibratiefrequentie van het lanceerplatform, dan ontstaat er een versnelling.

Geursporen

Door de hogere snelheid van de druppels landen ze verder weg van de dwergcicaden, en dat kan een voordeel zijn, schrijven de auteurs in hun artikel. De insecten lopen zo minder kans om te worden opgespoord door bijvoorbeeld parasitaire wespen die op de geursporen uit de urine afkomen.

Ook van andere insecten is bekend dat ze hun uitwerpselen lanceren, zowel in vaste als in vloeibare toestand. De larven van dikkopjes, een vlinderfamilie, katapulteren hun poepjes bijvoorbeeld over afstanden van ruim 38 keer hun eigen lichaamslengte. Maar superpropulsie was tot nu toe nooit waargenomen bij een levend organisme.

NIEUWS

Luisterverhaal op zondag: Lesley en Madelaine mogen de trucks vol jonge kalveren geen moment uit het oog verliezen

admin
October 13, 2024
0

Met een team van Eyes on Animals volgt Bibi Dumon Tak trucks vol kalveren die vanuit Ierland naar het vasteland komen. De kalfjes loeien aan één stuk door.

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Gast:: Bibi Dumon Tak
Stem en montage:: Jan Paul de Bondt
Productie:: Berit Kramer
Foto:: Hedayatullah Amid
Coördinatie:: Henk Ruigrok van der Werven

Alex Salmond, oud-premier en strijder voor Schotse onafhankelijkheid, overleden

admin
October 12, 2024
0

Alex Salmond, de oud-premier van Schotland die zaterdag op 69-jarige leeftijd is overleden, belichaamde de afgelopen decennia de opkomst en neergang van de Schotse onafhankelijkheidsbeweging. In de jaren negentig was hij de drijvende kracht achter het gewonnen referendum dat een eerste stap op weg naar een zelfstandig Schotland moest zijn. Toen de kleine, corpulente en mediagenieke politicus de SNP in 2020 verliet, ging het met de partij – en daarmee de onafhankelijkheidsstrijd – een stuk minder slechter.

De man die de bijnaam ‘Wee Eck’, Schots voor ‘kleine Alex’ kreeg, maakte van de SNP een brede politieke beweging die lang het hart van de Schotse regering vormde. Na hem was Nicola Sturgeon vanaf 2014 succesvol, maar sinds haar aftreden in 2023 verkeert de partij in crisis. Humza Yousaf was slechts een jaar partijleider en eerste minister. De partij viel terug op oud-gediende John Swinney. Die verloor bij de landelijke verkiezingen deze zomer 39 van de 48 zetels, bijna allemaal aan Labour.

Oliewinsten

Alex Salmond, in St. Andrews opgeleid als econoom en later werkzaam voor de Bank of Scotland, was in verschillende periodes de leider van de Scottish National Party. Hij ontwikkelde snel een grote voorkeur voor een zelfstandig Schotland. Zijn partij omschrijft hem op de website „als een titaan van de onafhankelijkheidsbeweging”.

Alex Salmond bij Stirling Castle in 2021, tijdens de campagne voor zijn nieuwe partij Alba.

Westminster, waar het parlement van het Verenigd Koninkrijk is gehuisvest, nam in de jaren negentig in zijn ogen te vaak beslissingen die niet goed waren voor de Schotten. Salmond zag een bloeiend, onafhankelijk Schotland, voor zich. „Onafhankelijkheid is de enige grondwettelijke regeling die Schotland in staat stelt zijn rijkdom, kennis en ervaring doeltreffend te gebruiken”, zei hij in 1998. Door de oliewinsten niet meer aan ‘Londen’ af te staan en inkomsten uit het toerisme en de hightech-sector te genereren, kon Schotland volgens hem op eigen benen staan. Dankzij een gewonnen referendum in 1997 zetten de Schotten een eerste en ook enige stap naar onafhankelijkheid, de vorming van een eigen parlement in Edinburgh, met als bijnaam ‘Holyroad’.

Salmond werd bij de eerste verkiezingen voor het Schotse parlement in 1999 niet de ‘eerste minister’, zoals de Schotten hun premier noemen. Later, in 2007, lukte hem dat wel. Nadat de Schotse nationalisten in 2014 een referendum verloren, stapte Salmond op als premier.

Vrijgesproken

Na zijn aftreden bleef hij graag in de schijnwerpers staan. In 2017 stond Salmond op het Edinburgh Fringe Festival met de show Alex Salmond… Unleashed. Hij besprak politieke kwesties en interviewde collega-politici. Dat deed hij niet overdienstelijk, schreef The Guardian destijds. Zijn timing en humor bleken niet slecht, maar de interviews waren matig. Hij kreeg 2 van de 5 ballen van de recensent.

Maar in de jaren na zijn premierschap kwam Salmond vooral in de belangstelling vanwege meerdere beschuldigingen van aanranding en poging tot verkrachting in zijn tijd als premier en partijleider. Negen vrouwelijke medewerkers van de SNP of van de overheid hebben aangerand op onder meer Bute House, zijn ambstwoning. In 2020 werd Salmond vrijgesproken.

Inmiddels had hij zijn SNP verlaten. Salmond richtte een eigen partij op, Alba. Dat werd geen groot succes. Deze zomer deed Alba mee in 19 kiesdistricten, maar de partij haalde nog geen 12.000 stemmen. Salmond greep naast een zetel.

De ooit zo gevierde en gewiekste politicus stond nog wel op podia, zoals zaterdag in Noord-Macedonië. Daar zou hij na afloop van een lezing onwel zijn geworden, schrijven Britse media.

Polen wil recht op asiel opschorten

admin
October 12, 2024
0

Polen gaat het recht op asiel tijdelijk opschorten. Dit heeft de Poolse premier Donald Tusk zaterdag op een partijcongres bekendgemaakt, schrijft persbureau Reuters. Het besluit van Tusk is een reactie op de situatie aan grens met Wit-Rusland, waar sinds 2021 een migratiecrisis heerst. Komende dinsdag wordt het plan in de Poolse ministerraad besproken.

,,Ik zal dit eisen, ik zal in Europa goedkeuring eisen voor dit besluit”, aldus Tusk op zaterdag. Of de EU hiermee akkoord gaat, is ongewis. Een officiële reactie op de aankondiging van Tusk is er nog niet. In principe kunnen lidstaten niet eenzijdig beslissen dat ze het recht op asiel opschorten. Wel komt het vaker voor dat de Europese Commissie een oogje toeknijpt voor landen die hun asielverplichtingen niet nakomen.

Polen en de Europese Unie als geheel beschuldigen Wit-Rusland en diens bondgenoot Rusland van het creëren van de crisis. De twee landen verschaffen migranten uit verschillende Afrikaanse landen en het Midden-Oosten visa. Vanuit Minsk en Moskou worden zij naar de Poolse grens gereden. Beide landen ontkennen de aantijgingen.

Faber in Polen

Het Nederlandse kabinet zal het Poolse besluit met interesse volgen, nu het iets soortgelijks in Europa nastreeft. Minister Marjolein Faber (Asiel, PVV) is nog altijd bezig met het ‘deugdelijk motiveren’ van haar plan om het staatsnoodrecht in te roepen, als antwoord op problemen in de asielketen.

Faber bezocht begin deze maand Polen om te horen wat het land doet om de migratiecrisis daar het hoofd te bieden. Hierop liet zij weten dat een Nederlandse opt-out op asielregels op Poolse goedkeuring kan rekenen.

Voor het zover komt is een EU-verdragswijziging nodig, wat nog niet aan de orde is. Vervolgens moeten alle andere lidstaten akkoord gaan met een Nederlandse uitzonderingspositie.

Luister naar