Inhaalrace om Chinese invloed op de Canadese politiek tegen te gaan

China heeft ze als „belachelijk” en „volledig ongegrond” van de hand gewezen: beschuldigingen dat Beijing zich heimelijk zou hebben gemengd in verkiezingen in Canada. „We hebben geen interesse om ons te mengen in de interne zaken van Canada, en doen dat ook niet”, zei Mao Ning, een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, vorige week.

Beijing reageerde daarmee op een controverse die de Canadese hoofdstad Ottawa al wekenlang beheerst: aantijgingen dat China zich zou hebben bemoeid met de Canadese federale parlementsverkiezingen van 2019 en 2021. Volgens die beschuldigingen, gepubliceerd in Canadese media op basis van anonieme bronnen bij inlichtingendiensten, zou Beijing in 2019 minstens elf kandidaten financieel hebben gesteund via diplomatieke missies in Canada – mogelijk in het voordeel van de Liberale Partij van premier Justin Trudeau.

Trudeau heeft na wekenlange druk onderzoeken aangekondigd naar de kwestie, die onder Canadezen tot consternatie heeft geleid en twijfels heeft gezaaid over de betrouwbaarheid van de verkiezingen. Woensdag is David Johnston, een gerespecteerde voormalige gouverneur-generaal, benoemd tot ‘speciale rapporteur’, met als taak inlichtingen te evalueren en aanbevelingen te doen over maatregelen om verkiezingen te beschermen tegen buitenlandse invloed.

Lees ook: Trudeau stelt onderzoek in naar Chinese inmenging bij Canadese verkiezingen

Oppositiepartijen en andere critici verwerpen die aanpak als een vertragingstactiek. Zij dringen aan op een openbaar onderzoek. Trudeau heeft zich daartegen verzet, met de toelichting dat informatie en methodes van de Canadese inlichtingendienst CSIS in het geding zijn. Maar volgens politieke tegenstanders is het omdat zou kunnen blijken dat hij meer kennis had van de praktijken dan hij tot nu toe heeft erkend. „Trudeau wist dat China zich heeft gemengd in de Canadese verkiezingen, maar deed er niets aan omdat hij ervan profiteerde”, stelde oppositieleider Pierre Poilievre.

Geen verrassing

Ondanks de politieke ophef zijn aanwijzingen voor Chinese inmenging in Canada voor sommige betrokkenen echter helemaal geen verrassing – de felle ontkenning van Beijing ten spijt. Volgens Cheuk Kwan, co-voorzitter van de Toronto Association for Democracy in China, oefent China al decennia invloed uit op Canadezen van Chinese afkomst, en niet alleen bij verkiezingscampagnes. Hij spreekt van een „publiek geheim”.

Tijdens een hoorzitting in het Canadese parlement verklaarde de 72-jarige activist al jarenlang te maken te hebben met intimidatie door Beijing, ook tegen familieleden in China. De beschuldigingen over Chinese inmenging in de verkiezingen zijn volgens hem „het topje van de ijsberg”.

We trekken al dertig jaar aan de alarmbel. We zijn naar de regering gegaan, van welke partij ook, en hebben hen verteld wat er gaande was, met bewijzen. Maar zij kozen ervoor om dat te negeren

Michel Juneau-Katsuya ex-agent van inlichtingendienst CSIS

Volgens Kwan probeert de Communistische Partij van China al sinds 1989 invloed uit te oefenen op de omvangrijke Chinese diaspora in Canada. Niet alleen onderhoudt Beijing contacten met „vriendelijke academici en zakenmensen om voor Chinese belangen op te komen”, stelde hij, maar „China spreidt ook zijn tentakels uit om politieke instellingen op alle niveaus van de Canadese samenleving te infiltreren”.

Lees ook: Canada dwingt Chinese bedrijven hun belang te verkopen in Canadese mijnbouwprojecten

Kwan zei een goed idee te hebben welke elf kandidaten de inlichtingendienst op het oog had als begunstigden van steun uit Beijing. „Ik kan redelijk raden wie dat zijn.” Zo omschreef hij een Liberale kandidaat die in 2021 onverwachts een zittend parlementslid versloeg in een kiesdistrict nabij Toronto als „op één lijn met China”.

In dezelfde regio is Han Dong, een parlementslid namens de Liberalen, in opspraak geraakt. Volgens de Canadese omroep Global wijst uitgelekte informatie van de inlichtingendienst erop dat hij „een bewuste partner” zou zijn in „Chinese netwerken van inmenging in verkiezingen”. Dong heeft die beschuldiging verworpen. Trudeau verdedigde hem als „een uitstekend lid van ons team” en zei dat „suggesties dat hij op de een of andere manier niet loyaal is aan Canada niet moeten worden overwogen”.

En vorige week kondigde Vincent Ke, lid van het parlement van de provincie Ontario, aan dat hij uit de fractie van de daar regerende Conservatieven stapte, na beschuldigingen van Global News dat hij zou hebben meegewerkt aan inmenging in de federale verkiezingen van 2019 door het Chinese consulaat in Toronto. Hij zou als financieel tussenpersoon ongeveer 50.000 Canadese dollar (ongeveer 34.000 euro) hebben ontvangen, als deel van een totaalbedrag van ongeveer 250.000 dollar. Ke noemt de aantijgingen „onjuist en lasterlijk”.

Regering gewaarschuwd

Volgens Global News is de regering in twee inlichtingenrapporten voor en na de verkiezingen van 2019 gewaarschuwd dat China geld zou hebben gedoneerd aan Canadese kandidaten. Trudeau zegt daar niet van op de hoogte te zijn. „We hebben geen informatie dat enige federale kandidaat geld heeft ontvangen van China”, zei hij in het Lagerhuis in Ottawa. Volgens oppositieleider Poilievre kan dat niet kloppen; hij wakkert de indruk aan dat Trudeau heult met „de dictatuur in Beijing”.

Waarnemers betwijfelen of het verstandig is de kwestie uit te spelen langs partijlijnen. Volgens Michel Juneau-Katsuya, een ex-agent van CSIS die al in 1997 waarschuwde voor Chinese invloed en donaties van Beijing aan kandidaten, betreft het beide grote partijen. De Communistische Partij van China kan „een lang spel spelen”, zegt hij in de podcast Full Comment. Zo cultiveert Beijing volgens hem gunstig gezinde politici bij beide partijen, in alle bestuurslagen.

„We trekken al dertig jaar aan de alarmbel”, aldus Juneau-Katsuya. „We zijn naar de regering gegaan, van welke partij ook, en hebben hen verteld wat er gaande was, met bewijzen. Maar zij kozen ervoor om dat te negeren, mede omdat het hun doelen diende. Wellicht zoals Trudeau het de afgelopen tijd zag.”

Nationaal register

Ondertussen groeit de roep om een nationaal register van buitenlandse agenten. Behalve om China kan het daarbij bijvoorbeeld ook gaan om Rusland of Iran, landen die volgens inlichtingendiensten ook invloed uitoefenen op inwoners van Canada van hun nationale achtergronden. De VS kennen zoiets al lang, Australië zette de stap recenter. Canada heeft het niet, waardoor geheime donaties als de vermeende financiële bijdragen van China er niet kunnen worden aangepakt.

Lees ook: Vancouver wordt een buitenpost van China

Ironisch genoeg betrof een relatief bekend voorbeeld van vermeende inmenging zo’n register. Kenny Chiu, een voormalig parlementslid voor de Conservatieven in een kiesdistrict bij Vancouver, zette zich in voor de vorming ervan – tegen de wensen van China. Chiu werd het doelwit van een campagne van disinformatie binnen de Chinese dispora in westelijk Canada en verloor bij de verkiezingen van 2021 zijn zetel.

De regering-Trudeau startte woensdag consultaties voor de opzet van een register. Volgens de verantwoordelijke ministers is het van belang om te voorkomen dat dat lijkt op een maatregel gericht tegen diasporagemeenschappen. Maar volgens Kwan is het een goed idee. „De Chinese gemeenschap verwelkomt een register”, zei hij in het parlement. „Een register voor buitenlandse agenten is niet hetzelfde als een register voor alle Chinees-Canadezen.”