Aanhangers van de in Turkije vervolgde Gülenbeweging kunnen in Nederland steeds minder rekenen op bescherming. Waar tot vorig jaar vrijwel alle aanhangers asiel werd verleend, worden ze nu vaker afgewezen. Dat blijkt uit een rondgang langs advocaten van ‘gülenvluchtelingen’. De Nederlandse overheid is van mening dat Turkije veiliger is geworden voor gülenisten, waardoor het hun asielaanvragen strenger mag beoordelen. Maar volgens de rechter wordt de situatie in Turkije te rooskleurig voorgesteld, blijkt uit een recente uitspraak.
De islamitische beweging van Fethullah Gülen, een Turkse imam die in ballingschap in de Verenigde Staten verblijft, wordt verantwoordelijk gehouden voor de mislukte staatsgreep in 2016. Honderdduizenden vermeende gülenaanhangers werden naderhand ontslagen of vervolgd, op grond van de geringste aanwijzingen dat zij tot de beweging zouden behoren. Het bracht een vluchtelingengolf van gülenisten op gang. In de jaren na de coup liepen de asielaanvragen uit Turkije op tot bijna drieduizend per jaar. Gülenisten worden gezien als een van de oorzaken van deze meer dan vertienvoudiging van Turkse aanvragen.
Je krijgt alleen nog asiel als je een document kunt laten zien waarop staat dat je wordt vervolgd
Voorheen werden nagenoeg alle asielverzoeken gehonoreerd: begin 2022 lag het inwilligingspercentage zelfs op 99 procent, blijkt uit IND-cijfers. Dat kwam door de gerapporteerde veiligheidssituatie in Turkije. Jaarlijks schrijven ambtenaren van Buitenlandse Zaken een ambtsbericht over de situatie in het land, aan de hand van onderzoeksvragen die door Justitie en Veiligheid worden opgesteld. Het bericht wordt gezien als onafhankelijk deskundigenrapport en dient als basis voor het toelatingsbeleid. Voorgaande jaren was steevast een van de onderzoeksvragen of gülenisten blootstaan aan willekeurige vervolging. Omdat het antwoord daarop altijd ‘ja’ luidde, kon de IND niet anders dan gevluchte gülenisten asiel toekennen.
Te veel nadruk op misstanden
Maar het vorige kabinet heeft beleid ingezet om asielverzoeken strenger te beoordelen, vanuit een politieke wens om minder in te willigen. Daartoe werden ook de ambtsberichten „kritisch” tegen het licht gehouden, schreef het ministerie in 2022. Het „accent” van die rapporten ligt te veel „op de misstanden in het land van herkomst”. Daarom zou de „vraagstelling” voor de ambtsberichten worden „aangepast”.
Dat is direct merkbaar in het ambtsbericht dat in 2023 over Turkije verschijnt. De vraag over willekeurige vervolging wordt daarin opeens niet meer gesteld. In plaats daarvan wordt gevraagd of gülenisten nog nét zo massaal worden vervolgd als vlak na de coup. Nee, luidt het antwoord dat in het bericht wordt genoteerd: volgens anonieme bronnen wordt minder intensief vervolgd dan na de mislukte putsch. Maar, wordt direct toegevoegd: de bronnen kunnen dit niet onderbouwen met feiten. Nog steeds worden vermeende gülenisten „met regelmaat” gearresteerd, aldus het ambtsbericht, zelfs „bijna dagelijks”.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid licht vervolgens alléén de zin over de afgenomen intensiteit eruit en concludeert daaruit dat gülenisten minder te duchten hebben van de Turkse autoriteiten. Op basis daarvan is per 1 december 2023 het beleid gewijzigd. Er wordt niet langer van uitgegaan dat gülenisten bij terugkeer blootstaan aan willekeurige vervolging.
Lees ook
IND werkt met ingrijpend nieuw toelatingsbeleid: ‘Asielzoeker moet nu zélf aantonen dat hij gevaar loopt’
‘IND doet alsof’
Door deze aanpassing, in combinatie met nieuw IND-beleid waarbij asielzoekers zelf moeten bewijzen dat ze bij terugkeer gevaar lopen, kunnen aanvragen van gülenisten nu wél worden afgewezen.
Dat gebeurt dus ook volop, zien advocaten die ‘gülenvluchtelingen’ bijstaan. De IND kan hier geen cijfers van overleggen, maar laat weten dat het goed mogelijk is dat het nieuwe beleid leidt tot meer afwijzingen.
In de jaren na de gefnuikte staatsgreep in Turkije vroegen per jaar bijna 3.000 gülenisten asiel aan in Nederland
„De laatste maanden worden gülenaanhangers aan de lopende band afgewezen”, vertelt advocaat Arslan, gespecialiseerd in Turkse asielaanvragen. „De IND doet alsof gülenisten nauwelijks meer gevaar lopen. Het is niet meer voldoende om aan te tonen dat je door Turkije als gülenist wordt beschouwd. Je krijgt alleen asiel als je een document kunt laten zien waarop staat dat je wordt vervolgd.”
Zo werd de aanvraag van een dochter van een prominente gülenist, die in 2022 naar Nederland vluchtte, deze zomer afgewezen. Hoewel haar vader als vermeend kopstuk van de beweging tot twaalf jaar celstraf is veroordeeld en de IND haar verhaal gelooft, krijgt ze geen asiel. De immigratiedienst gaat ervan uit dat ze „bij terugkeer naar Turkije geen reëel risico op ernstige schade” loopt.
Legerofficieren
Ook andere gezinsleden van hooggeplaatste gülenisten krijgen geen asiel meer, terwijl ook directe familieleden worden vervolgd. Zo werd onlangs een aanvraag van een gevluchte militair-student afgewezen. Zijn broers waren als legerofficieren veroordeeld wegens gülenbanden; zelf was hij op verdenking daarvan ontslagen uit het leger. Bovendien kon hij aantonen dat zijn naam door een veroordeelde gülenist was genoemd bij de politie. Toch wees de IND zijn verzoek af: Turkije zou gülenaanhangers immers minder intensief vervolgen.
Onlangs maakte Arslan met succes bezwaar tegen die aanname. „In absolute zin zal het aantal vervolgingen zijn afgenomen”, zegt hij. „Maar als je iedereen oppakt, blijven er natuurlijk minder mensen over om te vervolgen.” Vorige maand kreeg hij van de Haagse rechtbank gelijk. Die oordeelde dat het ministerie „selectief” heeft geput uit het ambtsbericht over Turkije, door alleen de passage over de verminderde intensiteit eruit te halen en andere informatie te negeren die daar haaks op staat.
In een reactie zegt de IND dat de dienst zich niet kan vinden in de uitspraak en in hoger beroep gaat. De dienst verwacht dat door het vonnis gülenasielzoekers niet meteen anders worden beoordeeld. „Op zichzelf is een enkele uitspraak onvoldoende om beleid aan te passen.”
Arslan vreest voor het lot van de gülenisten die geen asiel krijgen. „De meesten verblijven al langere tijd in Nederland en zijn heel angstig dat ze na terugkeer in de cel zullen belanden.”
Lees ook
Een machtige, broze man in de bossen van Pennsylvania
