De precaire veiligheidssituatie in Syrië, in nasleep van de val van het regime van dictator Bashar Al-Assad, is ook voor minister Marjolein Faber (Asiel, PVV) reden voor een andere aanpak. Maandagavond kondigde zij een zogeheten besluit-en vertrekmoratorium voor Syrische asielaanvragen af.
Dit is een soort pauzeknop bij plotse politieke en militaire gebeurtenissen in conflictgebieden, waarvan nog niet kan worden ingeschat wat deze op de korte tot middellange termijn zullen betekenen voor de veiligheidssituatie, en dus voor asielaanvragen van mensen die uit het betreffende gebied komen.
Het valt op hoe snel minister Faber met de Syrische beslisstop is gekomen: een dag na de val van Damascus. Meer recentelijk besloot Fabers voorganger, toenmalig staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) in het geval van de Palestijnse gebieden en Soedan twee maanden na het begin van de geweldsoplaaiingen aldaar tot een beslisstop. Overigens hield de Palestijnse beslisstop dit voorjaar geen stand bij de rechter, omdat Van der Burg niet goed kon uitleggen waarom er sprake zou zijn van een onzekere situatie die tijdelijk is.
1Wat is een besluit- en vertrekmoratorium?
Bij de beoordeling van asielaanvragen uit oorlogslanden als Syrië leunt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) op feitelijke informatie over de veiligheidssituatie. Die is met de val van het dictatoriale Assad-regime zo onzeker geworden, dat is besloten om gedurende zeker zes maanden niet te beslissen over Syrische asielaanvragen. Dit betekent dat de IND voor uitstel kiest: Syriërs mogen nog altijd asielverzoeken indienen, maar er worden voorlopig geen beslissingen genomen, ook niet van asielzoekers die al langer op een besluit wachten.
Vóór het aflopen van de beslisstop moet minister Faber opnieuw kijken of er nog sprake is van een tijdelijke en onzekere situatie in Syrië. Als zij dit goed kan onderbouwen, kan de beslisstop steeds met zes maanden worden verlengd.
Ondertussen worden uitgeprocedeerde Syriërs (mensen die definitief geen verblijfsvergunning krijgen) niet het land uitgezet. Van gedwongen uitzettingen naar Syrië was al langer geen sprake, omdat Nederland sinds 2012 geen diplomatieke relaties heeft onderhouden met het inmiddels verjaagde Assad-regime. In het licht van de nieuwe, onzekere veiligheidssituatie in Syrië staat het uitgeprocedeerde Syriërs wel vrij om een nieuwe asielaanvraag in te dienen, als zij kunnen beargumenteren dat ze door de veranderde situatie te vrezen hebben voor hun veiligheid. Die aanvraag wordt het komende half jaar niet in behandeling genomen.
Lees ook
Om Syriërs terug te sturen moet Nederland waarschijnlijk de betrekkingen herstellen: ‘Assad zal dit politiek uitmelken’
Overigens lukt het de IND al zeker twee jaar niet om op tijd te beslissen voor asielaanvragen. Dit moet in principe binnen zes maanden, maar sinds eind september 2022 is deze wettelijke beslistermijn verlengd met negen maanden vanwege grote achterstanden. Die zijn de afgelopen jaren ontstaan door een combinatie van een hoog aantal asielaanvragen en een tekort aan beslismedewerkers.
2Wat was tot vorige week het beleid bij Syrische asielaanvragen?
Ongeveer 85 procent van de Syrische asielaanvragen wordt toegewezen. Bij de beoordeling hiervan ging de IND er nagenoeg standaard van uit dat iemand bij terugkeer naar het land (waarin de inmiddels verdreven president Bashar Al-Assad tot zondag de machthebber was) „een reëel risico” op „ernstige schade” liep. Anders gezegd: er was een hoge kans op blootstelling aan willekeurig geweld, of politieke vervolging van dissidenten. Dit beleid gold niet voor aanhangers van het Assad-regime.
Overigens was het kabinet bezig met een mogelijke herziening van het landenbeleid ten aanzien van Syrië. Eind oktober spraken coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB af dat nog voor het einde van het jaar onderzocht zou worden of delen van Syrië veilig konden worden verklaard. Dit komt neer op een update van een ambtsbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken over de algehele situatie in Syrië. Aan de hand daarvan kan de buitenlandminister gebieden veilig verklaren.
Van dat nieuwe ambtsbericht lag al „een concept” klaar, zo schrijven ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid in een beslisnota bij de brief over de Syrische beslisstop. Wat daar in staat zal grotendeels achterhaald zijn, omdat het een beeld geeft van de situatie in Syrië „tot en met 27 november 2024”. Toen begonnen Syrische rebellengroepen aan hun offensief tegen het Assad-regime. Het achterhaalde ambtsbericht zal hoe dan ook worden gepubliceerd, schrijven de ambtenaren. Ook wordt het ministerie van Buitenlandse Zaken gevraagd om volgend jaar „een ambtsbericht uit te brengen over de nieuwe situatie”.
3Hoeveel Syriërs worden door de beslisstop geraakt?
Syriërs vormen al jaren de grootste groep asielzoekers in Nederland. Volgens de meest recente cijfers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) verblijven momenteel bijna 73.000 asielzoekers en statushouders in de asielopvang, van wie bijna 29.000 van Syrische komaf. Hoeveel Syrische asielzoekers nu langer moeten wachten op een beslissing, kon de IND dinsdagmiddag nog niet zeggen.
De beslisstop van minister Faber raakt in principe alle Syrische asielzoekers die nog geen beslissing hebben ontvangen van de IND, met uitzondering van mensen die al langer dan 21 maanden op een besluit wachten. De immigratiedienst zal wel beslissen over aanvragen van Syriërs die worden verdacht van oorlogsmisdrijven, en mensen van wie kan worden vastgesteld dat ze hun asielprocedure in een ander EU-land moeten doorlopen.
Nareisaanvragen zullen nog wel in behandeling worden genomen, omdat die gaan over het recht op familieleven van statushouders.
4Is Nederland het enige Europese land met een Syrische beslisstop?
Nee, onzekerheid over de ontwikkelingen in Syrië noopten ook Duitsland, België, Frankrijk, Griekenland, Italië, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, Zweden en Denemarken tot een Syrische beslis- en vertrekstop.
Lees ook
In Syrië staan zelfs handlangers van het regime nu te dringen om trouw te zweren aan de revolutie
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125521635-fd9190.jpg|https://images.nrc.nl/miKQVJHqHZQYnQ-jJW1ukfFvC9M=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125521635-fd9190.jpg|https://images.nrc.nl/FDYrYdUUPmJtXuoWXUXpjUii7Dg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125521635-fd9190.jpg)
