In Noorwegen krijgt de wolf geen warm onthaal

‘We moeten zo snel mogelijk aan de slag, vrezen we”, zei de Noorse staatssecretaris voor lokaal bestuur, Kjersti Bjørnstad, in een persconferentie eind januari. „Er ligt veel sneeuw en de paden zijn nu nog in goede staat.”

Er was haast bij de wolvenjacht. Vlak voor afgelopen kerst werd die in Noorwegen een halt toe geroepen. Dierenrechtenorganisaties spanden, met een beroep op Europese verdragen, een zaak aan tegen de staat. Na zo’n drie weken gaf het gerechtshof van Oslo de groepen ongelijk. De jacht kon per direct worden hervat, tot eind februari.

Drie mensengeneraties lang was de Scandinavische wolf in Noorwegen volledig uitgeroeid. Een warm welkom kreeg het dier bepaald niet, toen het zijn terugkeer maakte. Het Noorse afschietbeleid houdt de wolf al jaren op het randje van uitsterven.

Ondanks het korte jachtseizoen zijn in de buurt van het dorp Elverum twee wolven afgeschoten, een mannetje en vrouwtje. Drieënzestig jagers waren goed voorbereid op de been. Het gebied werd uitgekamd, de sporen van de wolven met trucks, ski’s en sneeuwschoenen gevolgd. De twee werden met militaire precisie ingesloten en enkele dagen na elkaar onschadelijk gemaakt.

De operatie was „in een mum van tijd voorbij”, schreef de lokale krant Østlendingen, al kwam de jachtpartij nog wel een „activist” tegen die patrouilleerde tegen illegale jacht.

Elverum ligt in het ‘wolvengebied’, een strook van zo’n tweehonderd kilometer langs de Zweedse grens. Deze winter mochten daar twaalf wolven worden afgeschoten.

Jagen? Dat doet men om te eten

Op de open dag van de jacht-en-visvereniging van Elverum druppelen leden binnen voor koffie. Over de afgeschoten wolven in de buurt van Elverum haalt een van de organisatoren, Tore Litlere Rydgren, z’n schouders op. „Kan best.” Jagers, zegt hij, gaan eerder het bos in en kijken wat er op hun pad komt en jagen fair chase, op een manier dat het wild nog kan ontsnappen.

„Drie generaties terug was de opbrengst van jacht nog een belangrijke voedselbron tijdens de koude Noorse winters”, zegt Rydgren. Nog steeds is het een belangrijk onderdeel van de Noorse identiteit, al is in het kantoor van de vereniging geen enkel opgezet dier te vinden. „Jagen, dat doet men hier om te eten”, zegt de jager, „niet voor de trofee.”

Eind negentiende eeuw was Noorwegen nog arm, toen de wolf werd uitgeroeid. In diens afwezigheid werd Noorwegen onafhankelijk van Zweden, kreeg het een democratie met sterke boerenvertegenwoordiging, en spekten olievelden de staatskas. Noorse veehouders begonnen hun schapen vrij te laten grazen, vrij van de wolf. Het grootste ‘roofdier’ voor de wilde eland werd de mens. Noorwegen bleef minder verstedelijkt dan Zweden.

Drie generaties terug was de opbrengst van jacht nog een belangrijke voedselbron tijdens de koude Noorse winters

Een vrouw in een sportief donsjack heeft plaatsgenomen in de stoel naast Rydgren. Ze is landeigenaar en begon op haar drieënveertigste met jagen, omdat ze ook eens wat in te brengen wilde hebben in wat er op haar gebied geschoten werd. „Inmiddels doen mijn zoon en kleinzoon het ook”. Lokale landeigenaren hebben veel zeggenschap over de natuurlijke hulpbronnen op hun lap grond.

De wolf is geen buit voor de jagers in het kringgesprek. Eerder competitie: de landeigenaar ziet bij het jagen minder elandkalfjes dan voorheen. Voor haar betekent dat ook minder inkomsten, via jachtvergunningen.

De groep kent de geruchten die rondgaan over de wolf. Activisten zouden met een zwarte helikopter over de dichte bossen vliegen om de wolf er stiekem uit te zetten. „Ik had vroeger een jongen in mijn klas, die geloofde dat de wolf per auto is gekomen,” lacht de landeigenaar. Zij niet, voegt ze snel toe. „Er zijn een aantal mensen die heel veel vinden over de wolf, voor of tegen. Maar de meeste mensen zitten in het midden.”

Vrijeluchtsleven

Niet ver van de jachtvereniging ligt de Evenstad-campus van de Universiteit Inland, rondom een tot collegegebouw verheven grote, rode boerenschuur. In de kantine prijken natuurfoto’s aan de muur. Een bevroren bloem, ijskristallen, een wolf. Daartegenover drie foto’s van kamperende en skiënde mensen.

„Noren hechten waarde aan Friluftsliv, het vrijeluchtsleven”, zegt wolvenonderzoeker Barbara Zimmermann in de rumoerige kantine. Noorwegen komt volgens haar heus geen plek tekort voor de wolf. „Volgens berekeningen is er in Scandinavië ruimte voor meer dan duizend exemplaren, gekeken naar de geografie en mogelijke prooien.” Momenteel zijn dat er zo’n vijfhonderd, de meeste in Zweden. „Maar ze lopen tegen de mens aan.” Noorwegen kent minder wolven dan Nederland, met met naar schatting zo’n 75 dieren. In Nederland zijn dat meer dan honderd.

De Noors-Zweedse wolvenpopulatie winter 2023-2024 en de zone waar wolven in Noorwegen uitsluitend mogen voortplanten. Bron: Rovdata en het Noorse Milieuagentschap

De mens staat in het Noorse natuurdenken centraal. „Het ‘buitenveld is de plek om te wandelen, avonturieren, vissen en jagen.” Zelfs in Noorse natuurgebieden worden jachtvergunningen uitgegeven. „De wolf heeft in die manier van denken geen nut, het beschadigt juist de natuur zoals de Noor die wil gebruiken.”

Het wolvengebied beslaat grofweg vijf procent van het Noorse oppervlak, en is een ‘carnivorenzone’ waarbinnen de wolf zich mag voortplanten. Zo’n vier tot zes ‘nestjes’ worden daar jaarlijks toegestaan, met drie waarvan de groep in Noorwegen blijft. Alle andere dieren mogen worden afgeschoten. Het roofwildcomité, bestaand uit politici die fel tegen de wolf zijn, bepaalt de quota.

Zimmermann schat dat de helft van de wolven die in Noorwegen sterven illegaal wordt afgeschoten. „Soms verdwijnt de wolf die we volgen zomaar van de radar.”

De zwarte helikopter

De zwarte helikopter uit de Inlandse geruchten bestaat echt. Het onderzoeksteam van Zimmermann gebruikt hem om wolven te monitoren. Ze vangen de wolven, doen ze een halsband met een gps-zender om en laten ze weer vrij.

De Zwitserse Zimmermann woont al jaren in Evenstad. „Vrienden en buren van me zijn sceptisch over de wolf door de verhalen die rondgaan. Tegelijkertijd gaan ze dan naar buiten om de wolven te horen huilen in het maanlicht.” Ze snapt het wel, die angst én die fascinatie. „Het probleem is dat één wolf veel schade kan aanrichten, al gebeurt dat niet altijd. Die onvoorspelbaarheid maakt het zo lastig.”

Het probleem is dat één wolf veel schade kan aanrichten, al gebeurt dat niet altijd. Die onvoorspelbaarheid maakt het zo lastig

Veelvraten en lynxen eisen meer doden bij Noors vee, maar de wolf jaagt op een manier die harder aankomt bij jagers en boeren, ziet Zimmermann. „Jonge wolven oefenen jachtvaardigheid op schapen en vallen jachthonden aan als die toevallig hun pad kruisen.” Boeren en jagers zien hun dieren lijden, maar zien de wolf vrijwel nooit. „Wolven rennen meestal al weg wanneer ze vanaf 200 meter een mens ruiken.”

De onderzoeker heeft de medewerking van de lokale bevolking wel nodig. „Over het algemeen gaat dat goed, maar er zijn zo’n duizend landeigenaren in dit gebied.” Sommigen weigeren. „In de helikopter hebben we een kaart met lappen: groen, rood, groen, rood. We moeten uitkiezen waar we de wolf verdoven, want zo meteen kunnen we daar niet landen.”

Verdrag van Bern

Tegenover de aanwezigheid van de wolf staan de meeste plattelandbewoners in Noorwegen neutraal, blijkt uit onderzoek van Noorse instituut voor natuuronderzoek (NINA), onder andere door socioloog Olve Krange. Vooral degenen die tegen de wolf zijn laten luid van zich horen. Krange: „Het stereotype is vaak een conservatieve man, die zichzelf ziet overziener van de lokale natuur.” Vaak zijn het jagers, zegt hij, al is niet elke jager anti-wolf.

„Sommige plattelandsmensen voelen zich vertrapt in een wereld die steeds meer verstedelijkt raakt en over hen lijkt te beslissen,” zegt Krange. „De wolf werd een symbool voor bredere maatschappelijke conflicten. Klimaatscepticisme, anti-immigratie, anti-wetenschap, anti-stad: een symbool voor anti-elitarisme.”

Wetenschappers schieten daardoor met losse flodders als de wens is om sceptici te overtuigen met data over de dodelijkheid van de wolf en het nut van omheind grazen. Net als actiegroepen, als die zich beroepen op internationale verdragen. In 2022 klaagden dierenrechtengroepen Noorwegen aan verwijzend naar het verdrag van Bern, dat onder andere de zwaar bedreigde wolf moet beschermen.

Afgelopen december opende de conventie van Bern een zaak tegen Noorwegen om te bepalen of dat zich aan de gemaakte afspraken houdt. Die afspraken staan net op het punt om te veranderen: EU-leden, en Noorwegen, stemden in maart voor een resolutie die het afschieten van wolven zal versoepelen.

In de kamer naast de koffiedrinkende jagers wordt een VR-schietspel klaargezet voor nieuwsgierige aspirant-leden. Rydgren heeft wel begrip voor het gedachtengoed waarbij menselijk nutsdenken niet altijd het laatste woord heeft in de natuur. „Toch kan je mens en natuur vaak niet van elkaar lostrekken. Die is evengoed deel van het ecosysteem.”

Rydgren accepteert dat de wolf deel is van zijn omgeving, mits onder de duim van de mens. „Als de wolf niet zou worden afgeschoten zou het uit de hand lopen voor de schapenboeren.” En het aantal? „Allemaal politiek”, zegt hij. „Het is beleid dat iedereen een beetje ongelukkig maakt.”

Delen





Mail de redactie