In Mongolië groeit de sympathie voor China. ‘Maar wij zijn individualisten, Chinezen gaan voor het collectief’

In de gang van het gebouw waar de opleiding Politieke wetenschap en Internationale betrekkingen van de Nationale Universiteit van Mongolië huist, hangt een wereldkaart. Het perspectief is anders dan doorgaans in Nederland en Europa wordt gebruikt. Hier ligt Europa helemaal aan de linkerkant van de kaart – het centrum wordt gevormd door Azië en de Grote Oceaan. Foto’s herinneren aan bezoeken van prominente hoogwaardigheidsbekleders aan Mongolië, onder wie het dan nog kroonprinselijk paar Willem-Alexander en Máxima in 2006, in het kader van de viering van het achthonderdjarige bestaan van de Mongoolse natie.

NRC spreekt tweede- en derdejaarsstudenten over de vraag hoe zij hun toekomst zien in een land dat volledig door twee grote wereldmachten – China en Rusland – omsloten wordt en ook economisch sterk van hen afhankelijk is. En hoe zij aankijken tegen de geopolitieke strijd die gevoerd wordt sinds het aantreden van Donald Trump als president van de Verenigde Staten.

Terwijl er in Europa avond aan avond in talkshows gesproken wordt over de wereldhandel en tarieven, lijkt de veranderende wereldorde voor deze studenten geen hoofdzaak. De problematiek van het eigen land vinden de studenten vele malen urgenter: „We hebben hier al te veel grote problemen waar ik me zorgen over maak”, zegt de twintigjarige Undram. Ze draagt een spijkerjas en heeft een bril met donkerroze montuur op. Undram – het is gebruikelijk in Mongolië om alleen de voornaam te melden – noemt corruptie als voorbeeld.

Onze politici zijn ziek, ze geven geld uit aan zaken die we niet nodig hebben

Vorig jaar waren er verkiezingen in Mongolië, waarbij de al jaren regerende Mongolian People Party (MPP) aan de macht wist te blijven, maar wel met het kleinste mandaat ooit voor de partij. De kiezer strafte de partij af voor een reeks corruptieschandalen en hoopte op verandering. Ondanks de nipte meerderheid heeft de MPP „voor Mongoliës stabiliteit en eenheid” een regering gevormd met twee oppositiepartijen: de Democratische Partij en de Hun-partij. „Onze politici zijn ziek, ze geven geld uit aan zaken die we niet nodig hebben”, zegt Undram. Haar studiegenoot Manlama, twintig, zwarte trui, knikt instemmend.

„Er is een pax of America gaande. Alle andere landen passen hun buitenlandse politiek aan op basis van de besluiten die de VS nemen. Of het nu directe of indirecte besluiten zijn”, zegt de 20-jarige Manlama.

„We hebben hier in Mongolië al te veel grote problemen waar ik me zorgen over maak”, zoals corruptie en het politieke systeem, zegt de 20-jarige Undram.

Het machtigste land

Alle vijf de studenten noemen China, Rusland en de Verenigde Staten als de grootste geopolitieke machtsblokken in de wereld. Bij vier studenten prijkt China bovenaan. Daarna pas komen de Europese Unie, Japan en India.

Manlama is de enige die de Verenigde Staten als belangrijkste geopolitieke macht noemt. „Er is een pax of America gaande. Alle andere landen passen hun buitenlandse politiek aan op basis van de besluiten die de VS nemen. Of het nu directe of indirecte besluiten zijn”, zegt de student. „De invloed van de VS is niet alleen regionaal, maar wereldwijd.” Ze snapt wel dat de VS willen vasthouden aan hun positie als leider van de wereld. „Die willen ze niet verliezen. En ze zien dat de Chinese economie sterker en machtiger wordt.”

Wat haar betreft is de handelsoorlog niet de manier om aan de macht te blijven. Want „China is economisch gezien het machtigste land in de wereld”, vult de twintigjarige Munkhjaraal aan. Ze wijst op onder meer het Belt and Road Initiative, waarmee China grote infrastructurele projecten financiert in andere landen, van Azië, het Midden-Oosten en Afrika tot aan Europa. De 22-jarige Selenge is het ermee eens. „China is economisch machtig.”

„China is het economisch gezien het machtigste land in de wereld”, vindt Munkhjaraal.

„China is economisch machtig”, zegt de 22-jarige Selenge.

Dat de sympathie voor de China groeiende is, blijkt uit peilingen van onderzoeksbureau Sant Maral Foundation. Uit de twee jongste peilingen – de recentste is van mei 2024, versus die van een jaar ervoor – blijkt dat steeds meer Mongoliërs de zuiderbuur als de beste partner voor hun land bestempelen. De stijging (met 3 procentpunt) gaat ten koste van Rusland, dat wel nog steeds gezien wordt als belangrijkste partner.

Tegelijkertijd zijn Mongoliërs inmiddels wel een beetje klaar met de steeds verdergaande (politieke) bemoeienis vanuit Beijing, zegt directeur Sumati Luvsandendev in het kantoor van de organisatie in Ulaanbaatar. De Chinezen snappen de Mongoliërs niet, stelt Sumati. „Wij zijn individualisten, Chinezen gaan voor het collectief, voor het grotere geheel. Dat doen Mongoliërs alleen in oorlog en bij het jagen.”

Volgens Sumati heerst er daarom sinds het aantreden van Trump, en zeker nu een handelsoorlog gaande is, optimisme onder de Mongoliërs. „De hoop is dat de VS en Rusland hun band zullen versterken, zodat zij samen tegen China kunnen optreden.”

Dalai lama mag niet meer komen

De studenten internationale betrekkingen zijn het er allemaal over eens: China en Rusland zijn de belangrijkste landen voor Mongolië. „Wij zitten er precies tussenin”, zegt Otgonzaya – 21, bruine blokjesblouse. Zij wijst, net als andere studenten, erop dat Mongolië de beide landen hard nodig heeft: China voor de import van goederen en de export van kolen en koper, Rusland voor de import van elektriciteit en olie.

Meer studenten wijzen op Mongoliës grote afhankelijkheid van de zuiderbuur: zo’n 90 procent van alle import komt uit China. „Wat voor beslissing ze [Chinese autoriteiten] ook nemen, het zal ons land direct raken”, zegt Manlama. Klasgenoot Otgonzaya wijst er ook op dat „als China de grens sluit, dit direct voelbaar is”.

Zo kwam Mongolië in 2016 in een moeilijk parket terecht toen de dalai lama, de hoogste boeddhistisch geestelijk leider uit Tibet, naar de hoofdstad kwam en daar dagen verbleef. Dat zinde China, die de dalai lama ziet als een separatistisch leider, absoluut niet. Beijing zette plots bilaterale gesprekken over leningen stop, en onder het mom van de invoering van nieuwe tarieven en strengere regels voor import en export was de facto de belangrijkste grensovergang dagen dicht. Na die economische druk liet de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Tsend Munkh-Orgil weten dat de geestelijk leider „niet meer toegestaan zal worden om Mongolië te bezoeken, zelfs niet om geestelijke redenen”.

Mongoliës geografische ligging en daarmee gepaard gaande burenrelatie leiden tot een situatie in de trant van: ‘we willen niet per se met ze leven, maar kunnen niet zonder ze leven’. En dan kan het niet anders dan je zo neutraal mogelijk opstellen tegenover je almachtige buren, vinden de studenten. Sinds de grootschalige invasie van Oekraïne door Rusland heeft Mongolië zich bij stemmingen hierover bij de Verenigde Naties altijd onthouden.

Ook negeerde Mongolië het uitstaande arrestatiebevel tegen de Russische president Vladimir Poetin toen deze in september vorig jaar naar Ulaanbaatar afreisde om te vieren dat Mongolië en Rusland gezamenlijk in 1939 het keizerrijk Japan versloegen, bij de slag om de Khalkhin Gol-rivier. Het was de eerste keer dat Poetin naar een land afreisde dat lid is van het Internationaal Strafhof, dat het arrestatiebevel wegens vermeende oorlogsmisdaden in Oekraïne uitvaardigde. Dat Mongolië Poetin niet arresteerde kwam het land op felle kritiek te staan, en het ICC heeft de aangesloten landen gevraagd over Mongolië’s acties te oordelen.

Japan en Zuid-Korea

Voor een betere en sterkere toekomst kan Mongolië, dat met een bevolkingsaantal van circa 3,4 miljoen waarvan zeker 40 procent in de hoofdstad Ulaanbaatar woont, het dunstbevolkte land ter wereld is, volgens de studenten maar één ding doen. Namelijk het zogeheten derde-buurland-beleid verder ontwikkelen, oftewel meer samenwerkingen zoeken met landen als Zuid-Korea en Japan. „Vanwege hun technologie, hun auto’s.”

Bovendien moet Mongolië volgens de studenten de export van de Mongoolse grondstoffen verbreden naar andere landen. Nu zijn het voornamelijk steenkool en koper dat in grote schaal gedolven en geëxporteerd wordt, naar met name China. Er zijn ook goud- en uraniummijnen, maar op veel kleinere schaal. De andere inkomstenbron voor Mongolië is landbouw en veehouderij – vooral voor interne consumptie.

Maar het belangrijkste vinden de studenten: er moet werk gemaakt worden van een sterker Mongolië zelf. „We moeten onze eigen maak-industrie gaan opzetten”, zegt Manlama. Onder het communisme, dat duurde tot 1990, was er een relatief florerende maakindustrie, bijvoorbeeld op het gebied van textiel en voedselverwerking. Maar na het afwijzen van het communisme en de keuze voor het kapitalisme en een meerpartijendemocratie, verloren de door de Russische staat gefinancierde fabrieken hun financiële steun. Velen lukte het niet in een nieuwe kapitalistische markteconomie te concurreren, en sloten de deuren. Veel fabrieksmedewerkers kozen weer voor het nomadische bestaan.

De studenten vinden dan ook dat er nog veel kansen in Mongolië zelf liggen, die niet worden benut. Makkelijk zal dat niet worden – dat realiseren ze zich ook. Opnieuw wijzen ze naar het politieke en in hun ogen veelal corrupte systeem.

Ze zijn dan ook enigszins somber als ze wordt gevraagd naar wat zij persoonlijk zien als de grootste uitdaging voor hun toekomst. Iedereen noemt het vinden van een (goede en goedbetaalde) baan en carrièremogelijkheden. „Ik wil een baan waar ik veel geld mee kan verdienen, een baan die stabiel is met een hoog salaris”, zegt Undram. Ze hoopt ooit eens een eigen zaak te hebben, maar voor nu is ze realistisch: „Ik zal voorlopig wel eerst twee banen moeten hebben om rond te kunnen komen”. Tja, twee banen, dat is zeer waarschijnlijk, verzuchten ook de anderen.

Delen





Mail de redactie