Een nieuw kabinet is er nog niet, maar de verkiezingsuitslag is al goed terug te zien in de Haagse financiële debatten. De hand gaat vaker op de knip en de gedachte dat er bezuinigd moet worden, wint gestaag terrein.
Dinsdag was dat goed te merken. Terwijl ’s middags PVV, VVD, NSC en BBB in een zaaltje in het Tweede Kamergebouw hun eerste formele gesprek van de informatieronde voerden, debatteerden Kamerleden luttele meters verderop over de Najaarsnota. Daarin wordt de financiële stand van zaken sinds de Miljoenennota, verschenen op Prinsjesdag in september, opgefrist.
Deze nota bevatte de nodige verschuivingen, omdat partijen na Prinsjesdag met allerlei voorstellen kwamen om de lasten te verlagen. GroenLinks-PvdA, D66 en ChristenUnie kregen steun voor verdere verhoging van het minimumloon, de VVD regelde een meerderheid om een verhoging van de accijnzen tegen te houden.
Door de demissionaire staat van het kabinet en de timing, aan het begin van de campagne, voelden zelfs de strengste partijen zich vrijer dan gewoonlijk. De kosten van deze en andere plannen worden geschat op circa 2 miljard euro. Dat geld moet onder andere worden opgehaald door een hoge bankenbelasting, zo droeg een Kamermeerderheid op aan minister van Financiën Sigrid Kaag (D66).
Inmiddels waait er een andere wind. Zowel de VVD als NSC legde in de verkiezingscampagne veel nadruk op de noodzaak van zuinigheid en begrotingsdiscipline. PVV en BBB zagen nog genoeg ruimte voor lagere lasten, maar houden zich met oog op de formatie voorlopig gedeisd.
Weinig enthousiasme
Dat is slecht nieuws voor progressieve partijen die nog verder aan de begroting willen sleutelen. Voor de verkiezingen konden zij vaak rekenen op de steun van de PVV bij voorstellen om maatregelen uit de energiecrisis te verlengen.
Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA) ontdekte in het debat al snel dat die steun niet meer gegarandeerd is, toen hij een voorstel deed om een stijging van de energierekening te voorkomen.
Van der Lee hoopte zijn plan te betalen door een extra verhoging van de bankenbelasting en een extra versobering van het belastingvoordeel voor expats. De PVV wilde zich niet aan zo’n plan wagen, zei Kamerlid Tony van Dijck. „Daarom zitten we aan de onderhandelingstafel, daar leggen we onze voorstellen op tafel.”
Bij de andere onderhandelende partijen was er eveneens weinig enthousiasme. NSC wil eerst alle inkomsten en uitgaven op een rij zetten. Het is eerst tijd voor „een megaoperatie, een grote schoonmaakactie”, zei Kamerlid Nicolien van Vroonhoven.
BBB-Kamerlid Henk Vermeer drong erop aan ondernemers te ontzien. Zijn fractie had een week eerder weliswaar voor het afschaffen van het eigen risico in de zorg gepleit, maar volgens Vermeer waren de kosten daarvan – 6 miljard euro – via economische groei terug te verdienen. En, zei hij: „Er is ook gewoon geld te halen bij de overheid zelf, daar zullen we ook eens naar moeten kijken.”
De VVD pleit al langer voor bezuinigen en wil daarbij de overheid niet ontzien. Kamerlid Eelco Heinen greep de mogelijkheid aan opnieuw voor de gevolgen van de stijgende rentes voor de staatsschuld te waarschuwen. Bij die analyse kwam het wel tot een korte botsing met Van Dijck: de PVV’er deed de waarschuwing van Heinen af als „een beetje bangmakerij”.
Signaal uit de senaat
De VVD was de enige van de vier partijen aan de formatietafel die haar verkiezingsprogramma liet doorrekenen door het Centraal Planbureau. De partij zette als enige in op forse bezuinigingen en wil ondertussen ondernemers en bedrijven sparen.
Opvallend was daarom wat intussen in de Eerste Kamer gebeurde. Daar dreigde de stemming over het Belastingplan dinsdag te ontsporen door een dreigement van de VVD om tegen te stemmen. De partij wilde alleen akkoord gaan als het kabinet een reeks aangenomen voorstellen, zoals de bestaande plannen voor de expatregeling, de bankenbelasting en de belasting op het inkopen van eigen aandelen, alsnog ter discussie zou willen stellen.
Na een toezegging van staatssecretaris Marnix van Rij (CDA) liet de VVD de motie varen voordat erover gestemd kon worden. Maar de harde boodschap, mede ondertekend door BBB en JA21, leidde tot verbazing. Van Rij benadrukte in welke chaos de overheid en bedrijven gestort waren als het jaarlijkse plan, waarin alle belastingwijzigingen geregeld zijn, geen doorgang zou vinden.
Was dit een politieke stunt, vroegen andere senatoren zich af. Geen stunt, zei VVD-senator Paulien Geerdink, die de motie indiende. Het ging er om duidelijk te maken hoe de VVD dacht over dit soort maatregelen, zei ze. „Het is ook een signaal aan de onderhandelingstafel.”
Lees ook
Bezuinigingen blijven boven de ouderenzorg zweven
Leeslijst
