Wie hout of papier koopt met het bekende FSC-keurmerk draagt daarmee daadwerkelijk bij aan bossen met een hogere biodiversiteit. Dat concludeert een team van hoofdzakelijk Nederlandse wetenschappers deze week in tijdschrift Nature, op basis van onderzoek met cameravallen in Gabon en de Republiek Congo. In de duurzaam beheerde bossen leven meer grote zoogdieren zoals olifanten en westelijke laaglandgorilla’s dan in overige bossen. Vooral bedreigde soorten met een lichaamsgewicht boven de tien kilo profiteren van het keurmerk.
Wereldwijd wordt meer dan een kwart van de tropische bossen geëxploiteerd voor houtkap. Dat heeft een nadelige invloed op de soortenrijkdom, onder andere doordat er wegen worden aangelegd en het bos zodoende toegankelijker wordt. Dat werkt illegale jacht en stroperij in de hand. Keurmerken zoals FSC (voluit Forest Stewardship Council) moeten de biodiversiteit bevorderen, onder andere door niet meer gebruikte wegen af te sluiten en in de bossen te surveilleren, maar tot nu toe was er weinig bekend over de effecten van zulke ingrepen. Bij eerder onderzoek werd vaak op één locatie gekeken, naar de gevolgen voor enkele specifieke zoogdiersoorten, maar daaruit waren geen grootschalige conclusies te trekken.
Bedreigde bosolifant
Om die reden plaatste de Utrechtse bioloog Joeri Zwerts met collega’s cameravallen in zeven FSC-gecertificeerde bossen én – ter controle – zeven nabijgelegen, niet-gecertificeerde bossen in Centraal-Afrika. Zo’n cameraval maakt automatisch beelden van passerend wild, zonder dat er een onderzoeker in de buurt hoeft te zijn die het natuurlijke gedrag kan verstoren. Zo konden ze ruim 1,3 miljoen foto’s van in totaal 55 zoogdiersoorten maken.
Zwerts ontdekte dat vooral de bedreigde bosolifant en diverse primatensoorten, zoals gorilla’s en chimpansees, van de FSC-maatregelen profiteren. In gecertificeerde bossen bleek de kans om een dier van boven de tien kilo te spotten (variërend van herten en penseelzwijnen tot luipaarden, buffels, mensapen en olifanten) minstens 2,5 keer hoger te liggen dan in niet-gecertificeerde bossen. In die onbeheerde bossen kwamen er naar verhouding meer knaagdieren en andere kleine zoogdieren voor, die sneller herstellen van de jachtdruk en tegelijkertijd ook voordeel hebben van verminderde competitie en predatie van grotere diersoorten.
Ongerept
Hoewel er in de FSC-bossen nog wel gekapt wordt, zijn zulke ‘concessiebossen’ effectiever in het beschermen van de biodiversiteit dan slecht beheerde natuurgebieden waar onvoldoende geld is voor bescherming, zegt Zwerts. „Overigens leeft meer dan 85 procent van alle chimpansees en gorilla’s buiten beschermde natuurgebieden, dus we moeten ook manieren vinden om die bossen goed te beheren. Ook hebben we door een groeiende menselijke wereldbevolking en welvaart ook meer grondstoffen nodig zoals hout, waardoor we niet alles ongerept kunnen laten.”
Het onderzoek draagt bij aan de kennis die consumenten én beleidsmakers nodig hebben om te kiezen voor verantwoorde vormen van productie, concludeert hij. „De keuzes die je maakt in de bouwmarkt hebben dus daadwerkelijk invloed op olifanten en chimpansee populaties aan de andere kant van de wereld.”