Is extra eiwit wel of niet goed voor ernstig zieke patiënten? Eiwitrijke voeding helpt om spierverlies te verminderen. Dat brengt je sneller weer op de been, is het idee. Maastrichts onderzoek, vandaag in The Lancet, laat nu zien dat patiënten op de intensive care die extra eiwit kregen, juist minder goed herstelden en later naar huis konden.
In Europa krijgen patiënten op de intensive care volgens de richtlijnen dagelijks 1,3 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht. In de Verenigde Staten kunnen artsen dat opschroeven tot 2 gram per kilo. De aanname was dat IC-patiënten gebaat zijn bij meer eiwit in hun sonde- of infuusvoeding.
„Spierverlies begint meteen als je wordt opgenomen. We dachten daarom dat je zo snel mogelijk moet beginnen met eiwitrijke voeding”, zegt Marcel van de Poll, chirurg en intensivist in het Maastricht UMC+. 2 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht per dag zou beter zijn dan 1,3 gram, als je op de IC komt.
Maar bewijs daarvoor was tot nu toe dun. Onderzoekers die terugkeken in groepen patiënten zagen dat patiënten die meer eiwit kregen een opname op de IC vaker overleefden. Maar was eiwitrijke voeding de oorzaak? Misschien kregen of deden ze nog iets anders waardoor ze minder vaak overleden.
Levenskwaliteit gemeten
Artsen van het Maastricht UMC+ hoopten met hun studie bevestigd te zien dat patiënten beter herstellen met 2 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht. Zij verdeelden 935 IC-patiënten in vijf Nederlandse en vijf Belgische ziekenhuizen in twee groepen. De helft van deze patiënten kreeg de standaard van 1,3 gram per kilo lichaamsgewicht. De andere helft kreeg 2 gram, zonder dat ze dit wisten.
Na 30, 90 en 180 dagen werden vijf aspecten van de levenskwaliteit van alle patiënten gemeten op een schaal van 1 tot 5. Deze onderdelen, waaronder zelfredzaamheid en pijn, werden vertaald in één score. Als patiënten overleden kwam de score op 0. Ook keken de onderzoekers hoe ver patiënten in zes minuten konden lopen en hoeveel kracht ze in hun handen hadden.
De patiënten die extra eiwit kregen, mochten gemiddeld 9 procent later naar huis. Ze hadden een lagere kwaliteit van leven en kregen vaker darmklachten. Vrouwen kwamen er zelfs nog iets slechter uit dan mannen. Van de Poll: „De belofte was dat 2 gram eiwit de standaard zou worden. Het enthousiasme is nu wel getemperd. We moeten terug naar de tekentafel.”
Eiwit remt herstelproces
Waarom meer eiwit een ongunstig effect heeft, was geen onderdeel van deze studie, maar Van de Poll heeft wel een vermoeden. „Het lichaam heeft prikkels nodig om eiwit om te zetten in spieren”, zegt Van de Poll. „Als patiënten niet kunnen bewegen, zetten lever en nieren eiwit om in afvalstoffen.” In eiwit zit veel stikstof. Als dat zich ophoopt in het lichaam kan dat schadelijk zijn.
Bovendien kan het lichaam beschadigde cellen mogelijk minder goed opruimen en vermindert de afweer tegen acute ziekte. Eiwit remt de herstelprocessen in het lichaam.
De ongunstige effecten bij een hogere dosis eiwit kunnen ook verklaren dat de uitkomsten voor vrouwen slechter zijn dan voor mannen, zegt Van de Poll. Vrouwen hebben per kilo lichaamsgewicht minder spieren. „We kunnen waarschijnlijk beter kijken naar spiermassa dan naar gewicht. En je kunt dat doortrekken naar andere groepen: op de IC komen veel mensen met weinig spieren.”
Lees ook
‘Drie keer per dag vla is geen optimale zorg’
Geslacht en spiermassa
De studie is geen pleidooi tegen eiwitrijke voeding in het algemeen, zegt Van de Poll. Als mensen na een tijdje fysiotherapie en meer beweging krijgen, zal ook de eiwitbehoefte toenemen. „Maar ik verwacht dat ziekenhuizen wel voorzichtiger worden met hogere eiwitgehaltes. De heilige graal moet een methode zijn waarbij je voor elke patiënt, op elk moment de juiste hoeveelheid vindt.” Dat hangt onder meer af van geslacht, spiermassa en de fase van de ziekte.
Daarnaast blijft het belangrijk dat patiënten zo fit mogelijk beginnen aan de opname. Als ze vooraf krachttraining doen, helpt eiwit bij de spieropbouw. De eerste auteur van het onderzoek, arts-onderzoeker Julia Bels: „Je verliest hoe dan ook spieren, maar als je met meer spieren de operatie in gaat, heb je meer marge.”
