Hysterie over AI verbloemt tekortkomingen tech-industrie

Cartoonist Hajo heeft de Inktspotprijs gewonnen voor de beste politieke tekening van het afgelopen parlementaire jaar. Hajo de Reijger, zoals hij volledig heet, won de dertigste editie van de prijs met zijn in NRC verschenen tekening ‘Wilders Wint’, waarop Wilders getransformeerd tot het gebouw van de Staten-Generaal zijn middelvingers hoog in de lucht opsteekt. De prijs werd deze dinsdag door Stichting Pers & Prent uitgereikt in Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.

De vijfkoppige jury, onder leiding van scenarist en regisseur Niek Barendsen, koos de winnende tekening uit 123 inzendingen van 41 tekenaars. Vier tekeningen kregen daarnaast een eervolle vermelding: ‘Strijd om het torentje’ van Gijs Kast, ‘Vergroenen’ van Kamagurka, ‘Rookvrije generatie’ van Kwennie Cheng en ‘Aleksej Navalny’ van Siegfried Woldhek. Behalve de tekening van Gijs Kast werd elk van deze cartoons gepubliceerd in NRC.

De winnende tekening werd vorig jaar twee dagen na de Tweede Kamerverkiezingen gepubliceerd bij een opinieartikel van Bas Heijne. De jury omschrijft de tekening als „een spotprent zoals de spotprent bedoeld is: hard, satirisch, geestig en glashelder”. Volgens de jury legt de tekening als geen ander „het belangrijkste nieuwsfeit van het politieke jaar 2023” vast en noemt deze zelfs „iconisch en onvergetelijk”.

Spotprenttraditie

Hajo’s prent, getekend in de Nederlandse 19e-eeuwse spotprenttraditie, toont Wilders vlak na de verkiezingswinst van de PVV. De eeuwige buitenstaander heeft het Binnenhof in bezit genomen en steekt nu zijn middelvingers hoog in de lucht op naar de oude partijen, het systeem en de politiek. Voortaan gaat alles wat de Staten-Generaal in- en uitgaat alleen nog via de mond van Wilders. De jury vindt dat de tekening maanden later nog niets aan actualiteitswaarde heeft verloren.

Hajo, al sinds 2009 vaste illustrator en cartoonist van NRC, staat bekend om zijn scherpe cartoons met een opvallende invalshoek, waarin de metafoor, de grap en het esthetische strijden om de eerste plaats. Al eerder vielen zijn tekeningen in de prijzen: hij won hij de Inktspotbattle met een cartoon over Hillary Clinton en Donald Trump en in 2016 bemachtigde hij de Junior Inktspotprijs, maar dit jaar is de eerste keer dat hij de Inktspotprijs heeft gewonnen.

Het dertigste jubileum van de prijs wordt op 17 oktober gevierd tijdens de Cartoons Day in de Centrale Bibliotheek Den Haag.

Deze tekeningen kregen een eervolle vermelding

1 september 2023 in Het Financieele Dagblad‘Strijd om het Torentje’
Gijs Kast

De jury: „In een kleurrijk beeld zien we Rutte doodgemoedereerd wegfietsen terwijl zijn torentje van alle kanten wordt belegerd, en hij ons laat zitten met de puinhopen. Een geestig beeld van het einde van een tijdperk.”

6 april 2024 in NRC‘Vergroenen’
Kamagurka

„Giftige groene dampen komen uit de fabriek: een geestige aanklacht tegen ‘green washing’, gemaakt door de meester van de absurde humor.”

Kamagurka won de inktspotprijs in 2021.

6 oktober 2023 in NRC ‘Rookvrije generatie’
Kwennie Cheng

„In een hoogst originele vorm stelt de tekenaar de hypocrisie van de accijnzen op sigaretten aan de kaak. De stijl en toon is uniek en vernieuwend binnen het genre.”

30 september 2023 in NRC ‘Aleksej Navalny’
Siegfried Woldhek

„Een adembenemend en spookachtig portret van een van de grote tragische helden van onze tijd.”

Siegfried Woldhek won de inktspotprijs in 2011 met een portret van de toenmalige staatssecretaris Henk Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie.

Delen

Mail de redactie

Het is een surreëel beeld: een afgesloten bak, die nog het meest weg heeft van een manshoge, futuristische paars-witte klaptelefoon, in een Zwitsers naaldbos. Maandagmiddag iets voor 16.00 uur klom een 64-jarige Amerikaanse vrouw de volledig gestoffeerde capsule in, legde haar hoofd op het daarin gemonteerde U-vormig reiskussentje en drukte op een knop.

Het stikstofgas dat daarmee vrijkwam, maakte van haar de eerste persoon ter wereld die in ‘de Sarco’, een uitvinding van een Australische arts die zo’n tien jaar in Nederland woont, haar leven beëindigde. Het prijskaartje: 18 Zwitserse franc, zo’n 19 euro. De prijs van een beetje stikstof.

The Last Resort, de organisatie die de zelfdoding in de 3D-geprinte Sarco (kort voor sarcofaag) begeleidde, had alles jarenlang goed juridisch laten uitzoeken, dacht ze. In Zwitserland, dáár stond de wetgeving het gebruik toe van de capsule die de gebruiker de zuurstof ontneemt, buiten bewustzijn brengt en pijnloos zou doden. Maar, is de vraag nu, klopt die juridische inschatting wel?

‘Medeplichtigheid aan zelfmoord’

Dinsdagochtend maakte de Volkskrant, die als eerste berichtte over de zelfdoding, bekend dat haar fotograaf, die in Zwitserland de voorbereidingen vastlegde, is vastgezet. De politie van het kanton waar de suïcide plaatsvond, bevestigde dinsdag de arrestatie van „meerdere personen”. Zij worden verdacht van „het aanzetten tot en medeplichtigheid aan zelfmoord”. Fiona Stewart van The Last Resort zegt tegen NRC dat het behalve de fotograaf gaat om haar mede-directeur en „twee anderen uit het team”. De Volkskrant wil inhoudelijk niet op vragen reageren.

Stewart en haar man, de 77-jarige Australische arts en Sarco-uitvinder Philip Nitschke, waren tot enkele uren voordat de Amerikaanse vrouw de knop indrukte bij haar. Ze volgden de zelfdoding via een videoverbinding op advies van hun juristen, die een aanklacht voor ‘samenzwering’ wilden voorkomen. Verder mocht er geen sprake zijn van zelfverrijking (vandaar slechts de stikstofvergoeding), was de knop van belang om de zelfbeschikking te onderstrepen en had de Amerikaanse voor haar dood een mondelinge verklaring opgenomen. Volgens Stewart leed de vrouw aan meerdere kwalen „die verband houden met een ernstig verzwakt immuunsysteem”.

Politiek debat

In Zwitserland speelt al langer een politiek debat over de Sarco. Meerdere kantons kondigden vervolging aan als The Last Resort de capsule in hun gebied zou inzetten en de Zwitserse minister van Volksgezondheid – op dat moment niet op de hoogte van de dood van de Amerikaanse vrouw – zei maandagmiddag nog dat de capsule illegaal is, onder meer omdat die niet aan de veiligheidsvoorschriften voldoet en het gebruik van stikstof in strijd is met de wet op het gebruik van chemische producten.

De Nederlandse Coöperatie Laatste Wil, die zich inzet voor zelfbeschikking, volgt de Zwitserse ontwikkelingen op de voet. Ze staat wekelijks in contact met Nitschke, zegt voorzitter Rob van Doorn, en wil als de Zwitserse zaak met een sisser afloopt, proberen de Sarco op termijn ook in Nederland in te zetten. Die zou gebruikers een „gereguleerd, bewaakt en gecontroleerd” einde bieden.

Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0800-0113 of www.113.nl.

Delen

Mail de redactie