Human Rights Watch: sprake van genocide in Soedan

De grote overstromingen en hevige regenval in de zuidelijke deelstaat Rio Grande do Sul met bijna tweehonderd doden, nog meer dan honderd vermisten en miljoenen mensen die getroffen en dakloos zijn, vormen niet alleen een van de grootste natuurrampen van Brazilië. Het nationale drama wordt omgeven door een golf aan nepnieuws en misinformatie, die de watersnood pijnlijk genoeg ook nog tot onderwerp van politieke spelletjes maakt.

Terwijl het water na weken nog amper daalt en reddingswerkers, militairen en vrijwilligers druk zijn mensen te evacueren, verspreiden influencers, aanhangers en politici rond de ultrarechtse ex-president Jair Bolsonaro leugens over de ramp. Die lijken er erop gericht de regering van diens opvolger, zittend president Lula da Silva, in een kwaad daglicht te zetten en zo politiek te verzwakken. Vanaf dag één van de ramp klinkt vooral online kritiek op Lula’s optreden: hulp zou te laat op gang zijn gekomen en de omvang van de ramp verkeerd zijn ingeschat.

Goede informatie en communicatie waren al vanaf het begin van de ramp een probleem. De hevige rukwinden en regens waren zo extreem dat elektriciteit uitviel, het gebied geïsoleerd raakte en alle contact moeizaam verliep. Het wekte de stroom van misinformatie verder in de hand. Volgens lokale burgemeesters hebben nepberichten er toe bijgedragen dat er onnodige slachtoffers zijn gevallen. Noodhulp werd belemmerd en door alle verwarring bleef het voor bewoners in het getroffen gebied aanvankelijk onduidelijk hoe ernstig de ramp was. Zo weigerden duizenden bewoners hun huizen te verlaten, omdat ze dachten dat „het wel meeviel”.

Toen de noodhulp eenmaal opgang kwam, werden er berichten verspreid dat Lula’s regering donaties van voedsel, water en kleding zou tegengehouden. Of dat hij buitenlandse hulp weigerde, omdat hij zelf goede sier wilde maken als ‘sterke leider’. Lokale autoriteiten in het rampgebied zouden ook lijken verbergen, werd herhaaldelijk gepost op sociale media als Telegram, Tik-Tok en WhatsApp.

Lastige spagaat

Met hun leugencampagne belanden de bolsonaristas – die over het algemeen klimaatontkenners zijn – soms in een lastige spagaat. Enerzijds suggereren ze dat de regering-Lula de ramp zou overdrijven om de bevolking onrustig te maken over klimaatverandering. Anderzijds verspreiden ze video’s waarop aanhangers van Bolsonaro zelf maar mensen gaan redden, omdat de regering en leger niets zouden doen. Militairen worden ervan beschuldigd geen zin te hebben om zich in te zetten en onvoldoende middelen te hebben, terwijl in werkelijkheid een massale reddingsactie bezig is en de regering na het uitroepen van de noodsituatie extra middelen kan inzetten.

Een van de gangmakers achter de golf aan desinformatie is Bolsonaro’s zoon Eduardo (39). Al sinds 2018 is hij het brein achter grote, slim opgezette nepnieuwscampagnes, onder meer rondom corona en de laatste verkiezingen, die Bolsonaro op het nippertje verloor.

Een andere belangrijke speler is Bolsonaro’s goede vriend Pablo Marçal (37), een miljonair en influencer met miljoenen volgers. Hij beschuldigde de federale overheid en de politie ervan dat vrachtwagens vol noodhulp zou worden geblokkeerd. Marçal trok naar het gebied en lanceerde van daaruit valse berichten over de reddingswerkers en militairen. Toen journalisten van tv-zender Globo die leugens weerlegden, beschuldigde hij het medium van deelname aan „een links complot”.

In het sterk gepolariseerde Brazilië drijft de watersnoodramp de cultuurstrijd tussen de bolsonaristas en de linkse regering verder op de spits. In een gepassioneerde oproep veroordeelde Lula het vele nepnieuws in deze tijd van nood en beloofde hij de verantwoordelijken op te sporen. Justitie is al een onderzoek gestart en na klachten van de legertop kwam er afgelopen week een oproep aan sociale-mediaplatforms om te stoppen met het meehelpen aan de verspreiding van desinformatie.

Platforms als Instagram, TikTok en Telegram zeiden daar gehoor aan te geven, maar X (voorheen Twitter) weigert vooralsnog mee te werken. X-eigenaar Elon Musk botst al langer met hoge rechter Alexandre de Moraes, de aartsvijand van Bolsonaro. De Moraes sloot de afgelopen tijd de accounts van twitteraars die tijdens en na de presidentsrace desinformatie verspreidden. Musk spreekt van ‘censuur’ en etaleert openlijk zijn voorkeur voor Bolsonaro en afkeer van Lula.

Verband met klimaatverandering

Sinds een week zendt Globo zijn belangrijkste nieuwsbulletin uit vanuit het rampgebied. Hierbij komen ook tal van experts aan het woord die ingaan op de diepere oorzaken van deze watersnood en klimaatverandering in het algemeen. Uit recent opinie-onderzoek blijkt dat 70 procent van de Brazilianen een direct verband ziet tussen de klimaatcrisis en de ramp in Rio Grande do Sul. Bolsonaro’s pogingen om klimaatverandering als ‘links bedenksel’ te bagatelliseren lijken daarmee in elk geval nog niet succesvol.

<dmt-util-bar article="4199366" headline="Politiek spelletjes bolsonaristas belemmeren hulp bij Braziliaanse watersnood” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/05/20/politiek-spelletjes-bolsonaristas-belemmeren-hulp-bij-braziliaanse-watersnood-a4199366″>


Delen

Mail de redactie