Holistisch even he-le-maal los

Het lijkt wel een exclusief festival, deze maandagavond in de Dominicuskerk in Amsterdam. Jonge mensen gekleed in witte T-shirts lopen druk in het rond. Ze testen licht en geluid, steken kaarsjes en wierook aan en checken tientallen koptelefoons. Een van hen legt uiterst geconcentreerd zestig matjes in een schuine formatie, allemaal op precies dezelfde afstand van elkaar. „Zo kan straks iedereen onze guide goed zien.”

De ‘guide’ van vanavond is Luuk Melisse (30), medeoprichter van Sanctum, het nieuwe holistisch sportconcept dat hier, onder toeziend oog van de glas-in-loodheiligen, op het punt staat te beginnen. Melisse, als enige gekleed in het zwart in plaats van wit, zit nog even voor het altaar in Baddha Konasana-houding (‘de vlinder’) voordat de mensen binnenkomen. „Je hoeft niet spiritueel te zijn hoor, voor wat we straks gaan doen”, stelt hij glimlachend gerust. „Of je nou als een non leeft of gisteravond twee flessen wijn hebt gedronken, wij doen hier geen wedstrijdje wie het meest verlicht is.”

De eerste deelnemers druppelen binnen. Een vrouw loopt meteen naar de voorste kerkbank, waar ze haar sporttas op gooit en zich begint om te kleden. „Je weet straks niet wat je ziet”, zegt ze opgewonden. Joanna (37) en Anna (24), die niet met hun achternaam in de krant willen, lijken gespannen. „Ik kom hier om de stress van mijn drukke baan even los te kunnen laten”, zegt Joanna. „Meer zeg ik niet. Geen spoilers.” Ze wijst naar haar vriendin Anna, die voor het eerst mee is. „Ik wil dat zij er compleet open ingaat.”

Boeddhistisch tintje

‘The hot new fitness class that will make you cry’, omschreef The Sunday Times Sanctum begin dit jaar. Dat was dan ook de intentie van Luuk Melisse, toen hij de musicalwereld achter zich liet: iets toevoegen aan de fitnesswereld. Niet alleen maar sporten voor je lichaam, maar ook voor je geest. Voor inspiratie reisde hij met partner en mede-oprichter Gabriel Olszewski de hele wereld over. „Van de luxe fitnessstudio’s in Los Angeles tot yogacursussen in Sri Lanka.” Eenmaal thuis wist Melisse dat hij die twee uitersten samen wilde brengen. Dat werd Sanctum: een hippe sportles mét boeddhistisch tintje. In de work-out – Melisse noemt het liever een movement – komen verschillende elementen samen: high intensive training, yoga, vechtkunst en mindfulness. Het doel is om door middel van repetitieve bewegingen op muziek en ademwerk je lichamelijk én mentaal te ontladen.

Inmiddels staat iedereen op zijn matje. Melisse heeft plaatsgenomen op het podium voor de groep, alle ogen zijn op hem gericht. Door de kaarsjes om hem heen reikt zijn schaduw tot aan de nok van de kerk. Zijn koptelefoon gaat op. De groep volgt. „Waarom ben je hier?”, hoor ik in mijn oor. Hij vraagt het aan iedereen, maar door de koptelefoon lijkt het alsof hij alleen mij wakker wil schudden. „Wat wil je uit het komende uur halen? „This hour is yours.” Zelf heeft hij nog wel een thema waar hij bij stil wil staan. „To be free from desire.” Want als je naar iets verlangt, kan je onmogelijk in het hier en nu leven.

Even later squatten, lungen en planken we er lustig op los. Melisse vraagt ons van links naar rechts te hupsen op de mat. Het voelt gek, maar niks is gek, hoor ik hem zeggen in mijn oor. „Gebruik je stem”, moedigt hij nog wat verder aan. „Hah, hah”, bij elke arm- en beenbeweging maakt hij een ontladend geluid. Het duurt niet lang of overal wordt wild gepuft, gekreund of extatisch geschreeuwd.

Jezelf helen op Ibiza

Wie echt de full Sanctum experience wil, gaat mee op een retreat naar het buitenland, waar je naast de lessen ook mantra’s zingt, thermotherapie krijgt en deelneemt aan een vuurceremonie en ademworkshop. „Ontzettend helend”, zegt Emma Hooper (32), een van de deelnemers in de Dominicuskerk. Toen ze vorig jaar worstelde met boulimia, en het ook nog eens uitging met haar vriend, boekte ze een retreat op Ibiza. „Ik heb me nog nooit zo krachtig en zorgeloos gevoeld.”

Aan dat helende effect hangt wel een prijskaartje. De vijfdaagse Ibiza-retreat kost 4.000 euro. De ‘gewone’ lessen in de kerk – waar zestig tot tweehonderd man per keer op afkomt – zijn te boeken voor 20 euro per keer, of via een OneFit-abonnement. Sanctum moet vooral toegankelijk blijven, zegt Melisse. „Én hip, sexy en fun.” Maar onder mensen jonger dan 23 jaar slaat het niet echt aan, ziet hij. „Die willen lekker knallen bij Rocycle. Voor hen gaat Sanctum vaak net wat te diep.”

Is je lijf moe? Nou en!

Toch doen het festivalsfeertje en de afgetrainde zelfliefde prekende instructeur in eerste instantie aan Rocycle denken, een van de fitnesstrends van de 21ste eeuw. Ook bij Rocycle beweeg je op opzwepende beats, staat ‘fun en happiness’ centraal en schalt een trainer opzwepende teksten de ruimte in. Ook Rocycle wil meer dan enkel een fitnesslesje zijn. It transforms the way you look ánd feel, valt op de Instagrampagina van de Amsterdamse Rocycle-studio We Are Vélo te lezen.

Fitnessen anno nu gaat niet meer alleen om je vetpercentage omlaag krijgen, zegt wellness- en fitnesstrendwatcher Angélique Heijligers. Het draait nu allemaal om zingeving en mentale gezondheid. Zeker na de pandemie willen mensen werken aan zichzelf op dieper niveau dan het lichaam alleen, ziet zij. „Het is nu not done om bijvoorbeeld als fitnessinstructeur ‘No pain, no gain’ te roepen.” Teksten als You don’t have to be perfect zijn meer op zijn plaats.

Geen koophuis, wél luxe sportschool

Waar kan je zingevende sport beter beoefenen dan in een kerk. Het is dan ook geen toeval dat in heel Nederland sportscholen zich in kerken vestigen, zegt Koen Breedveld, sportsocioloog en lector Impact of Sport aan de Hogeschool Den Haag. „De kerken lopen leeg, maar het verlangen naar verbinding is juist groter dan ooit. Ergens samen voor gaan en in geloven, dat wordt nu vaak in sport gevonden.”

Er is ook een belangrijk verschil tussen kerk en sportschool, zegt Breedveld. Waar in de kerk alle rangen en standen van de samenleving samenkomen, vormen zich in sportscholen juist exclusieve groepen. „Een sportschoolabonnement maakt vaak deel uit van iemands sociale status. Wie veel geld heeft, kiest de dure sportschool met exclusieve uitstraling.”

Zo kost een abonnement bij de populaire sportschool Saints & Stars (ook gevestigd in een kerk), een van de duurste sportscholen in Amsterdam, 120 euro per maand. Daarvoor krijg je dan wel luxe kleedkamers met dure Dyson-föhns en na de les een ijskoud handdoekje met eucalyptusgeur. Trendwatcher Heijligers: „De ‘havermelkelite’ heeft misschien geen uitzicht op een vaste baan of koophuis, maar betaalt wél graag de hoofdprijs voor een luxe sportervaring.”

Goedkoper dan therapie

In de Dominicuskerk gaat dancemuziek over in Vivaldi. De bewegingen van Melisse worden langzamer. Een meisje grijpt met een pijnlijk gezicht naar haar nek. „Is je lijf moe? Nou en!”, zegt hij tegen de hele groep. „Dat betekent alleen maar dat het om extra liefde en aandacht vraagt.” Twee witte T-shirts lopen plechtig tussen de matten naar voren, een wierookdrager in de hand. „Je zal wel denken dat je in een sekte bent beland”, zegt Melisse lachend in zijn microfoon. „Maar je bent precies waar je op dit moment hoort te zijn.”

Nadat we onszelf in ‘child’s pose’ nog even de liefde hebben verklaard terwijl Leonard Cohen You Want It Darker zingt, is het tijd voor ‘vrij dansen’. De hele kerk staat te springen. Een man voor me lacht naar me. „Dit was me een lesje wel”, zegt hij bezweet.

De kerk loopt leeg, maar twee vrouwen blijven nog hangen. Gitte Verweel (58) en Constance Huel (59) komen hier om „te helen en te genieten”, zeggen ze. Verweel: „We zijn misschien al wat ouder, maar we gaan he-le-maal los.” Huel: „Het is net zo leuk als een festival. En goedkoper dan therapie.”