Hoe we naar ‘De Kus’ van Rubiales kijken, verraadt hoe we naar vrouwen kijken

Niet lang geleden belandde ik in een felle discussie met mijn 21-jarige neef over de positie van vrouwen in topsport. Hij ergerde zich groen en geel aan alle commotie over de dickpics die Marc Overmars, oud-technisch directeur van Ajax, aan ondergeschikte medewerksters had gestuurd. Soms jarenlang. Maak je niet zo druk, zei hij. Het zijn maar fóto’s.

Wat mij het meest raakte, was zijn harde toon. De vrouwen reageerden overdreven. Overmars had hen niet aangeraakt. En trouwens, als ze écht zo leden onder die ongevraagde foto’s, waarom dan geen andere job gezocht? Je baan gaat toch niet boven je mentale gezondheid?

In de maanden vóór Overmars’ gedwongen vertrek sprak ik met een aantal van de getroffen vrouwen. Hij had niet alleen foto’s van zijn geslacht gestuurd, zeiden ze. Hij had zijn macht misbruikt. Hij leek het vanzelfsprekend te vinden dat een man in zijn positie ongevraagd foto’s van zijn piemel deelt met ondergeschikten die bij het beklimmen van de carrièreladder afhankelijk van hem zijn. „Helaas realiseerde ik me niet goed dat ik hiermee grenzen heb overschreden”, zei Overmars later in een verklaring.

Ik vroeg mijn neef hoe hij dacht over de gebeurtenissen tijdens de prijsuitreiking op het WK voetbal in Australië, afgelopen zomer. Vond hij het gepast dat Luis Rubiales, voorzitter van de Spaanse voetbalbond, in alle euforie met beide handen het hoofd van speelster Jennifer Hermoso had vastgepakt en haar op de mond had gezoend?

Hij dacht even na. „Nee”, zei hij. „Maar ik sluit niet uit dat ze zo’n goede band hadden dat hij dacht dat hij zich dat kon veroorloven. Door die kus werd dat zichtbaar en voelde zij zich betrapt.”

Een milde reactie vergeleken met de reacties op sociale media. De woede over de ophef over Rubiales’ gedrag – waarvoor hij een internationale schorsing van drie jaar kreeg – was groot. Woede die, getuige een recent FIFA-rapport, makkelijk in discriminatie, seksisme en misogynie kan omslaan. Volgens de wereldvoetbalbond kreeg een op de vijf WK-speelsters daar via sociale media mee te maken in die weken. Hoewel het WK voor mannen, vorig jaar in Qatar, meer kijkers trok en voor meer verkeer op sociale media zorgde, liepen vrouwen op hun WK 29 procent meer kans op ‘online misbruik’, aldus de FIFA. De grootste piek werd waargenomen na wat het ‘kusincident’ is gaan heten.

„Beledigende opmerkingen zijn persoonlijke aanvallen op de identiteit en eigenschappen van speelsters, die een schadelijk effect kunnen hebben op hun algehele welzijn”, valt in het rapport te lezen. „Het kan ertoe leiden dat zij zich verstoppen en afstand nemen van wie ze zijn en willen zijn.” Dat geldt overigens ook voor hun mannelijke collega’s.

Gotspe

De ongevraagde kus van Rubiales staat voor meer dan het overschrijden van een fysieke grens. Hij staat voor de manier waarop sportvrouwen door de eeuwen heen zijn behandeld. Voor de kloof met mannelijke collega’s, als het om sponsoring, salarissen, materiaal, zendtijd, ticketverkoop en prijzengeld gaat. Nog steeds krijgen sportvrouwen te horen dat ze blij mogen zijn dat ze de kans krijgen met sport hun geld te verdienen. Hun clubs vinden eisen voor betere salarissen en een goede zwangerschapsregeling ongepast. Daarom spreekt het merendeel zich niet uit.

Hoe we naar De Kus kijken verraadt hoe wij – mannen én vrouwen – naar de positie van vrouwen kijken. Moeten vrouwen blij zijn met elk eerbetoon van mannen? Of hebben zij het recht te zeggen: dít wil ik niet?

Ook Hermoso zelf had aanvankelijk moeite te bepalen hoe ze zich bij de actie van Rubiales voelde. In de kleedkamer liet ze zich ontvallen dat ze niet gediend was van zijn aanrakingen, maar enkele uren later, in de spelersbus, reageerde ze lacherig terwijl ze op haar telefoon een beeld toonde waarop de kus vergeleken werd met die van de Spaanse keeper Iker Casillas en zijn vriendin, een tv-journaliste, toen zij hem na de gewonnen WK-mannenfinale van 2010 interviewde. Het duurde enkele dagen voor Hermoso met een officieel statement kwam. Ze zei daarin dat ze zich kwetsbaar had gevoeld, en „slachtoffer van een impulsieve, seksistische, misplaatste daad zonder enige toestemming van mijn kant”.

Toen ik Hermoso vorige maand via haar Spaanse manager benaderde voor een interview – en uitlegde dat ik parallellen zag met het gedrag van Overmars – volgde een afwerende reactie. „Ik denk dat we qua interview een andere richting op denken”, schreef haar manager. Op de vraag of hij de parallel niet begreep of mij als auteur niet zag zitten, kreeg ik geen antwoord meer.

Hermoso heeft zich bij mijn weten maar één keer uitgebreid laten interviewen na de voor haar pijnlijke gebeurtenissen. In een begin november verschenen stuk in het mannenblad GQ zegt ze dat ze een zware tijd achter de rug heeft. „Het telkens opnieuw moeten vertellen van mijn verhaal doet pijn. Ik weet dat ik die ervaring op de een of andere manier moet zien los te laten. Ik blijf eraan werken met hulp van een psycholoog met wie ik al jaren spreek. […] Dankzij haar voel ik me sterk en ben ik niet gebroken en denk ik er niet over te stoppen met voetballen.”

Hermoso denkt dat mensen zich door het kusincident meer bewust zijn geworden van wat het woord ‘feminisme’ inhoudt. Door dat grotere bewustzijn groeit het verzet. Dáárdoor ontstond er zoveel commotie over de kus, zegt Hermoso, en werd zij zelfs bedreigd. „Ik heb de gevolgen moeten dragen van een daad die ik niet had uitgelokt, waar ik niet voor gekozen heb, die ik niet heb gepland.”

De schuld van ons allemaal

De afgelopen jaren heb ik, samen met collega’s, vaker geschreven over grensoverschrijdend gedrag in de sport. Zoals de manier waarop coach Vera Pauw werd behandeld door hoge KNVB-functionarissen. Of de „verbaal agressieve wijze” waarop een vrouw werd bejegend door Winston Bogarde, voormalig assistent-trainer van het eerste Ajax-elftal, volgens een extern onderzoeksbureau. Pauw wacht nog steeds op genoegdoening van de KNVB. Bogarde was onlangs in beeld voor de functie van assistent-trainer van Standard Luik.

Overmars werkt daar niet ver vandaan, als technisch directeur van Royal Antwerp. Het Instituut Sportrechtspraak (ISR) schorste hem vorige maand voor een jaar vanwege zijn omgang met de Ajax-medewerksters. De schorsing geldt voor KNVB-functies of organisaties die aan de Nederlandse voetbalbond gelieerd zijn. Maar de schorsing werd wel doorgegeven aan wereldvoetbalbond FIFA, die hem kan omzetten in een wereldwijde straf.

Een voorzitter die een speelster ongevraagd kust op een groot podium onder het toeziend oog van camera’s en daarvoor drie jaar internationaal geschorst wordt – hoe verhoudt zich dat tot een technisch directeur die meerdere vrouwelijke ondergeschikten heimelijk stalkt, soms jarenlang? De eerste was zich van geen kwaad bewust, de tweede „schaamt zich kapot”, blijkens een statement. Ik geef het de dertien mannen en drie vrouwen van het disciplinaire comité van de FIFA te doen.

Ik bel mijn neef en vraag hem waarom mannen als Overmars en Rubiales doen wat ze doen. Hij zegt: „Omdat ze nooit tegengas hebben gekregen. Dan krijg je het gevoel: ik kan alles maken. Dat is niet alleen hun schuld. Dat is de schuld van ons allemaal.”

Delen





Mail de redactie