Hoe vertel je ze het geheim van Sinterklaas?

Na jarenlange trouw hét grote geheim van Sinterklaas ontdekken, is altijd spannend. Natuurlijk, soms waren er al wel wat twijfels: Sinterklaas had dezelfde schoenen als papa, en zijn stem leek er ook wel erg op. Maar je kind moeten vertellen dat Sinterklaas niet bestaat, blijft lastig, en roept bij ouders ieder jaar weer een hoop vragen op. Inmiddels zijn er zelfs kinderboeken die ouders ermee op weg proberen te helpen.

NRC vroeg daarom onlangs: hoe deden jullie dat? Zestien lezers deelden hun ervaringen, als ouder, of toen ze zelf jong waren. Er kwam een 10-jarige voorbij die behoed moest worden voor een afgang op school, tot een 6-jarige die zelf uitvogelde hoe het zat en slechts een bevestiging nodig had.

Wat opviel: een aantal lezers schreef dat er helemaal niks op te biechten valt, als je nooit hebt gelogen. „Ik vind het belangrijk dat ik voor mijn kinderen betrouwbaar ben, dus zeg ik nooit dat Sinterklaas bestaat. Als mijn kinderen vragen stellen, dan vertel ik dat het een verklede man is”, schreef een moeder van twee kinderen van 2 en 4 bijvoorbeeld.

Mondje dicht

„Ach, wat is liegen?”, zegt Bas Levering, hoofdredacteur van Pedagogiek in Praktijk, daarover. We schermen onze kinderen voortdurend af voor waarheden uit de wereld van volwassenen, meent hij. Sterker nog, vult gz-psycholoog Emmeliek Boost van De Opvoeddesk aan: kinderen zíjn gelovig – of ouders dat nou willen of niet. In de leeftijd van 4 tot 7 jaar, hun ‘magische fase’, geloven ze even vurig in draken onder het bed als in het bestaan van Sinterklaas.

En het mooie van die fase, zeggen zowel Boost als Levering, is dat ze er vanzelf uit groeien. Boost: „Het ene kind is daarmee iets sneller dan het andere, maar rond hun zevende komt er altijd een vorm van realiteitsbesef.” Ze beginnen vragen te stellen: hoe kan het eigenlijk dat de boot van Sinterklaas op zoveel plekken aankomt, en hoe komt Piet eigenlijk naar binnen? „Dat is het moment voor een rood lampje bij ouders”, zegt Boost. Want op dát moment is het de kunst om de waarheid over Sinterklaas in goede banen te leiden.

Begin met het stimuleren van twijfels door mee te gaan in vragen, zegt Levering. Inderdaad, het ís ook gek dat Sinterklaas overal tegelijk is, hoe zou dat komen denk je? „Het mooiste is als ze er zelf achter komen. Kinderen zijn dol op eigen ontdekkingen, dat maakt ze trots.”

En zijn ze eenmaal klaar voor de waarheid, dan gaat zoiets verder dan alleen vertellen dat Sinterklaas niet bestaat, vervolgt Boost. „Als je zegt: het was allemaal een leugen, dan ondermijn je jezelf als ouder. Dat kan echt niet. Veel beter is het daarom om duidelijk te maken dat Sinterklaas niet méér bestaat, maar dat het een feest is waarin we, in navolging van de bisschop van Myra, als familie of als klasgenootjes iets voor elkaar doen. Vertel ze iets over de geschiedenis.”

Levering: „Op het moment dat je van dit grote geheim mag weten, is dat ook iets om heel trots op te zijn – dat moeten ouders vooral benadrukken. Dan ben je écht groot.” Zulke rites de passage, markeringen naar de volgende levensfase, zijn belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, zegt hij. Bovendien maakt dat het gemakkelijker om van ze te vragen: mondje dicht tegen de kleintjes, hè? Zij zijn nog niet zo groot als jij.

Magie

Maar wat nou als die volgende fase zich maar niet aandient? Wat als een kind standvastig in Sinterklaas blijft geloven, tot op een punt dat het gênante situaties op kan leveren op school? Het kantelpunt zou eigenlijk in groep vijf moeten komen, zegt Boost, maar er is altijd een klein groepje dat nog tot een jaar of 9 aan het bestaan van Sinterklaas vasthoudt. „Dan kan het helpen om zélf allerlei vragen op te werpen: hoe denk jij dat Sint het regelt met al die duizenden pakjes? En hoe die zak zomaar opeens bij ons binnen stond? Dat is toch allemaal best wel gek, hè?”

En ja, zelfs als je ze dan het hele verhaal vertelt, zullen er altijd kinderen zijn die blijven volhouden dat Sinterklaas toch zeker echt moet bestaan. Boost raadt ouders aan om te zorgen dat „Sinterklaas zijn magie en mythe behoudt”. Kijk één televisieprogramma, ga hem één keer bezoeken, zet niet elke dag die schoen. „Daarmee voorkom je dat ze de Sint als een man van vlees en bloed gaan zien. En dan groeien kinderen ook veel gemakkelijker uit die fase van geloof.”

Boekentips

Toen schrijfster Chariva Zaandam op de radio hoorde hoeveel ouders worstelen met de waarheid over Sinterklaas, besloot ze het kinderboek Sinterklaas voor grote kinderen te schrijven. Het idee: voordat kinderen beginnen met lezen, wordt ze een contract aangeboden waarin ze beloven dat ze het geheim voor jongere kinderen zullen bewaren. Vervolgens lezen ze wie Sinterklaas echt was en waarom hij heilig werd verklaard.

Daarna komt het grote moment: het Sinterklaasfeest is één groot toneelstuk, waarin mensen elkaar blij maken met cadeautjes, net zoals de inmiddels overleden bisschop Nicolaas arme mensen hielp. Zelf krijgen ze dan ook een rol, en treden daarmee toe tot de wereld van volwassenen.

Chariva Zaandam: „Ik draai het dus om: de kinderen zijn niet voorgelogen, maar hebben nu de eer en zijn oud genoeg om mee te doen in het spel. De oudere kinderen weten dat ze de jongere nog even moeten beschermen, en willen zelf graag weten wat hun nieuwe taak is. Ze stellen over het algemeen veel vragen, hoor ik van ouders: wie kwam er toen dán bij ons thuis, krijg ik nog cadeautjes, word ik nu Hoofdpiet?”

In het kinderboek Van kind naar Sint van Marlies Martens leren kinderen eveneens wie Sint Nicolaas ooit was, en worden ze vervolgens al lezend meegenomen naar de volgende fase van het feest: zélf de rol van Sinterklaas spelen. Ze mogen er in december meteen mee oefenen, samen met hun ouders. Beide boeken zijn voor kinderen vanaf 7 jaar.