Fijn, er staat ons een ‘medisch-spirituele revolutie’ van jewelste te wachten. Een die ons lijf zal helen en onze ziel liefdevol zal opnemen in een kosmisch verband. Niet alleen dat, de revolutie zal de hele planeet redden en dus afrekenen met de farmaceutische industrie, de sinistere Deep State en met de duivelse elites die achter de schermen aan de touwtjes trekken, ons schadelijke vaccins opdringen en tussen de bedrijven door onze kinderen roven om die te misbruiken.
Een van de spirituele fantasten die de pagina’s bevolken van Conspirituality, de Amerikaanse therapeute Kelly Brogan, gelooft hartstochtelijk dat die revolutie er komt. Bij haar kun je ook terecht voor een reeks behandelingen om de omwenteling alvast op gang te helpen, inclusief groene voeding en ‘vaginale kung fu’. Een eerste consult kost 4.187 dollar, daarna is het een luttele 570 dollar per keer (drie kwartier). En corona? Een hoax, of een complot, natuurlijk.
Brogan en haar man groeiden in de VS uit tot ‘de Bonny en Clyde van covid-ontkenning’, aldus de auteurs van Conspirituality, een handzaam en vlot boek over de symbiose van spiritualiteit en complotdenken die vleugels kreeg tijdens de pandemie. Ook bij Nederlandse influencers, die coronascepsis en anti-overheidsdenken combineren met lichamelijke en geestelijke wellness, yoga, meditatie en alternatieve geneeswijzen.
Over die ‘conspirituality’ (een samentrekking van ‘conspiracy’ en ‘spirituality’, die nog van vóór corona stamt) is al veel geschreven. Maar met dit boek hebben we een opmerkelijke kritiek van binnenuit. De drie auteurs zijn spijtoptanten uit de wereld van geneeskrachtige kruiden, wellness en hot yoga die met stijgende weerzin merkten hoe hun wereld verstrengeld raakte met die van extreem-rechtse complotdenkers. Alle drie hebben een persoonlijke rekening te vereffenen: Beres keerde zich af van alternatieve geneeskunde na een episode met kanker, Walker brak met een medium dat trauma’s behandelde, Remski rukte zich los uit een boeddhistische sekte en een New Age-cultgroep.
Niet dat ze van de weeromstuit omgekeerde fanatici zijn geworden die al het ‘hogere’ hebben afgezworen. Ze geloven nog steeds in yoga, zen en andere spirituele praktijken, maar willen waarschuwen tegen de toxische, gepolitiseerde versies ervan die gangbaar zijn geworden in ‘conspirituele’ kringen. Sinds 2020 maakt het drietal de succesvolle podcast Conspirituality om desinformatie over covid te bestrijden. Hun boek is een uitvloeisel daarvan (achterin staat een lijstje met enkele van hun gasten).
Erger dan nazisme
Een klassieke monografie is dit dan ook niet geworden, de joviale babbeltoon is die van een podcast. In korte hoofdstukken – van soms nog geen tien pagina’s – geven de auteurs een tour d’horizon van de Amerikaanse conspirituele wereld. Het slot van het boek is een uitgebreide ‘boevengalerij’ met kopstukken uit die wereld, een bonte reeks fantasten, goeroe’s, genezers en zakkenkloppers. Complotten en wellness zijn ten slotte ook booming business.
In die galerij komen we ook de onafhankelijke presidentskandidaat Robert Kennedy junior tegen, die tijdens de pandemie tot over zijn oren belandde in de moerassen van complotland. Hij vindt het overheidsbeleid rond corona (met onder meer de ‘gehoorzaamheidsmaskers’, zoals een Nederlandse complotdenker de mondkapjes noemt) in aanleg nog erger dan het nazisme, ‘toen je nog kon ontsnappen naar Zwitserland’.
Lees ook
Complotdenkend buitenbeentje van de Kennedy-dynastie kan presidentsrace danig overhoophalen
Trump als ‘Lichtwezen’
Als het om gezondheid gaat, een conspirituele obsessie, doet dat denken aan de ‘orenmaffia’ die schrijver Karin Spaink al aanklaagde in haar boek Het strafbare lichaam (1992). Redelijke kritiek op het medische establishment en de praktijken van de farmaceutische industrie mondt onder invloed van New Age-denken uit in gevaarlijke kwakzalverij. De combinatie met hedendaags complotdenken is volgens de auteurs van Conspirituality een nieuwe radicalisering van dat idioom. Ze zien zelfs nadrukkelijk parallellen met het fascisme, maar werken die helaas nergens grondig uit; het blijft in dit boek bij fascisme als buzzword. Wel signaleren de drie, terecht, dat antisemitisme en racisme de spirituele wereld zijn binnengeslopen, net als een fascistoïde zuiverheidscultus en viering van vruchtbaarheid en viriliteit. Een speerpunt in de beweging is uiteraard ook het ‘redden’ van kinderen: uit de handen van de vaccin-industrie, van de ‘gender-ideologie’ en van satanisten die hen misbruiken of zelfs offeren (een morele paniek die al in de jaren tachtig toesloeg, na de excessen van de seksuele revolutie).
Opmerkelijk is ook de grote rol van vrouwen in de beweging. In conspiritualiteit is een reactionaire vorm van New Age-feminisme te herkennen, met verering van de Moeder Godin, het vrouwelijke lichaam en kracht gevende ‘hekserij’. Een frappant voorbeeld is gynaecoloog Christiane Northrup, auteur van de bestseller Women’s Bodies, Women’s Wisdom (1994). Northrup maakte fortuin met voedingssupplementen en bekeerde zich tot het QAnon-geloof in een machtige, verborgen cabal (kliek). Met Trump als redder: hij is een ‘Lichtwezen’ dat de kliek zal verdrijven.
Conspirituality is eerder een onderhoudend pamflet dan een diepgravende studie. De auteurs slaan in hun retoriek geregeld door en stranden soms in melige pogingen tot humor. Dat neemt niet weg dat de drie met hun heldere, kritische boodschap de aandacht vestigen op een verschijnsel dat ook hier is aanbeland, en iets van een trend is geworden onder influencers en BN’ers, die geloven dat er toch iets moet zijn en tegelijk dat er iets niet klopt.
