Het was het front dat het hem deed. Zesentwintig tegen één. Als je dat maar lang genoeg volhoudt gaat zelfs Viktor Orbán een keer door de knieën.
Het was snel gebeurd op de speciale EU-top, donderdag. Nog voordat de vergadering écht was begonnen, wist een klein groepje Europese leiders, onder aanvoering van de Duitse kanselier Olaf Scholz, de Hongaarse premier Orbán te overreden zijn verzet tegen een steunpakket voor Oekraïne op te geven. „De boodschap is duidelijk: Rusland kan niet rekenen op een ook maar enigszins vermoeid Europa in de steun aan Oekraine”, aldus de Franse president Emmanuel Macron na afloop.
Het akkoord is een doorbraak in een discussie die de afgelopen weken steeds hoger opliep. In december mislukte een poging Orbán over de streep te trekken nog. Een succesje voor de EU is ook dat dit voor de zoveelste keer bewijst dat de Hongaarse premier onder hoge druk uiteindelijk toch akkoord gaat, hoe ronkend zijn taal voorafgaand ook is.
Tegelijk escaleerden de verhoudingen tussen Hongarije en de rest van de EU de afgelopen week wel dusdanig dat de schade aanzienlijk is. Nadat zowel Orbán als de rest van de EU tot het uiterste gingen, is het wachten op de volgende botsing.
Vooraf eiste Orbán onder meer een jaarlijks veto over het steunpakket en het vrijgeven van EU-gelden voor zijn land die geblokkeerd zijn vanwege zorgen over de rechtsstaat. Geen van die eisen is uiteindelijk ingewilligd. Wel spraken EU-landen af een paar weegmomenten in te lassen, waarop nog eens wordt beoordeeld of het steunpakket voor Oekraïne goed wordt ingezet. Het pakket dan alsnog blokkeren kan Orbán niet.
Ook onderstreepten leiders nog eens dat het bevriezen van EU-gelden op eerlijke, rechtstatelijke gronden moet gebeuren. Die extra formulering is, klinkt in Brussel, een manier om Orbán met opgeheven hoofd terug te laten keren naar huis. Tot zijn grote frustratie zijn nog altijd circa 20 miljard aan EU-fondsen voor Hongarije geblokkeerd omdat hij een loopje neemt met democratie en rechtsstaat.
De kans dat dat geld nu wel vrijkomt is volgens betrokkenen nihil: recent liet de Europese Commissie nog weten dat Hongarije niet aan de vereisten voldoet. Maar premier Mark Rutte benadrukte dat met deze formulering het „wantrouwen” van Orbán in de procedure kon worden weggenomen. Dat Orbán achter de schermen toezeggingen heeft gekregen over geldtransfers werd door diverse EU-leiders hard ontkend.
Zekerheid voor Oekraïne
Kanselier Scholz was na afloop, voor zijn doen, bijzonder opgewekt. Hij bedankte iedereen die aan de totstandkoming van het besluit had bijgedragen. „Het is goed nieuws voor de EU en voor de Oekraïne”. Hij zei te hopen dat het Europese besluit ook een positieve invloed zal hebben op de besluitvorming over een groot steunpakket voor Oekraïne in de Verenigde Staten. President Biden probeert al maanden om een miljardenpakket langs de Republikeinse oppositie in het Congres te krijgen.
Lees ook
Escaleren of verzoenen? De EU worstelt met Viktor Orbán
zondagavond een plan uit om het vertrouwen in die economie nog wat verder aan het wankelen te brengen. In reactie op het bericht zakte de Hongaarse munt al in waarde.
Niet genoeg wapens
De afgelopen dagen haastten diplomaten zich in Brussel om het plan te nuanceren. Maar tegelijk werd de toestand van die Hongaarse economie wel opvallend vaak terloops benoemd, donderdagochtend nog door de Estse premier Kaja Kallas. „Kijk naar de rente van hun centrale bank: die staat op 9 procent. Dat toont goed hoe hun economie ervoor staat. Hongarije heeft Europa nodig”, zei ze bij binnenkomst.
Dat Orbán zich daarvan ook goed bewust is, liet hij zelf na afloop doorschemeren. In een videoboodschap onderstreepte hij blij te zijn „dat de markten en het bedrijfsleven positief op dit akkoord hebben gereageerd.”
Met de financiële steun zijn de Oekraïense overheidsuitgaven weliswaar gered, maar de levering van wapens en munitie loopt nog steeds niet soepel. De EU beloofde in maart vorig jaar om binnen één jaar 1 miljoen 155 millimetergranaten te leveren, onontbeerlijke ammunitie. Begin dit jaar waren er pas 330.000 geleverd, in maart moeten dat er ruim 530.000 zijn, zei EU-Buitenlandchef Josep Borrell deze week. Het miljoen wordt pas tegen het einde van dit jaar bereikt. Wél stijgt de productiecapaciteit in Europa snel. Vanaf eind dit jaar zouden jaarlijks 1,4 miljoen granaten geproduceerd kunnen worden.
Scholz bracht op de top nogmaals ter sprake dat de EU niet genoeg wapens levert. Duitsland levert dit jaar voor 7 miljard euro aan wapens en munitie en heeft nog eens plannen voor 6 miljard, zei hij. Duitsland is daarmee met afstand de belangrijkste Europese leverancier van Oekraïne. Om het debat over leveringen aan te jagen vroeg hij de Europese Commissie om te inventariseren welk land wat geleverd heeft. Uit sommige landen had hij inmiddels gehoord dat leveringen worden opgevoerd, maar een aantal landen doet nog steeds te weinig, zei hij. Scholz noemde geen landen, maar uit inventarisatie van het Kiel Institute blijkt dat onder ander Frankrijk, Spanje en Italië ver achter blijven bij Duitsland.
De Europese Commissie becijferde dat in twee jaar tijd voor 28 miljard euro geleverd is door de EU en dat alleen al voor dit jaar 21 miljard geleverd zal worden. Lidstaten konden de rekening voor wapens en munitie die naar Kyiv gingen indienen in Brussel. Er is al maanden politieke onenigheid over de structuur van dat fonds.
