Hoe gaat het met de Oekraïners, na negen maanden in Nederland?

Posted on December 27, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Oekraïense vluchtelingen Kort na de Russische inval sprak NRC Oekraïners die naar Nederland waren gevlucht. De een stond ontredderd op een Amsterdamse parkeerplaats, een ander was net een dag in Hillegom. Ze vertellen hoe het ze het afgelopen jaar is vergaan.

Nina Spodina (42) uit Nieuwegein

‘Ja, deze woning is duur, maar het is ónze plek’

**Nina en Roman** met hun kinderen. Ze wisten in maart al dat ze in Nederland wilden blijven. En dat gevoel is alleen maar sterker geworden. Foto Mona van den Berg

Nina Spodina (42) doet open in het kantoortje van de Oogvereniging in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Ze pakt haar kop thee, bij de laptop achter een balie. „Hier werk ik”, zegt ze. Drie dagen per week, van negen tot vijf, en één dag vanuit huis. „Tois-werken”, zegt ze met een zwaar Oekraïens accent.

Spodina adviseert Oekraïense vluchtelingen met oogklachten – via de telefoon, e-mail, Facebook. „Waar heeft u last van? O, maar in Nederland ga je dan naar de huisarts, niet meteen naar een oogarts.” Per maand helpt ze ongeveer honderd mensen. Een bezoek aan de opticien is vaak het advies, zegt ze lachend. Spodina is oogarts van beroep.

Negen maanden geleden stond ze op de parkeerplaats van hostel A&O in Amsterdam-Zuidoost. Ze sprak geen woord over de grens – het interview verliep met handen en voeten en vertaalapps – ze kon ook eigenlijk alleen maar huilen.

Dat was 3 maart. Ze was net aangekomen in Nederland nadat zij, haar man Roman en haar twee kinderen Olha (9) en Roman (6) halsoverkop waren gevlucht uit de Oost-Oekraïense stad Zaporizja. Na zes dagen rijden en slapen in hun oude Skoda kwamen ze in het Groningse Ter Apel aan. Geen plek. Weer een nacht in de auto, en door naar Amsterdam. Ze stonden op een vrijdagochtend ontredderd voor het hostel, waar wel plek was.

‘Hiel moeilijk’

Intussen spreekt Spodina goed Engels. Nederlands is nog „hiel moeilijk”. Nadat een verhaal over haar vlucht in NRC had gestaan, op 7 maart, kreeg het gezin op verschillende plekken gratis woonruimte aangeboden. Maar ze was vastberaden. „Ik wil geen charitas. We willen werken, de taal leren en eigen woonruimte betalen.”

Dat is gelukt. De directeur van de Oogvereniging las het stuk in NRC ook. Hij had een Oekraïens sprekende arts nodig, voor de Oekraïners die naar Nederland zouden komen. Ze werd snel aangenomen.

Lees ook: ‘We willen niet dood mama’, zegt de 9-jarige Olha bij vertrek uit Zaporizja

De oude Skoda hebben ze nog. Belasting hoeven ze er niet over te betalen. Ook de zorgverzekeringspremie wordt betaald door de staat, vertelt Spodina. Ze is dankbaar.

Eerst woonden ze maandenlang in een leegstaande kamer van een zorginstelling in Huizen. „Lieve mensen.” Maar ze leefden met zijn vieren in één kamer. En ze deed er twee uur over, met twee bussen, om op haar werk in Utrecht te komen. Haar kinderen gingen naar een schakelklas en leerden Nederlands.

Sinds 1 november huurt het gezin een flat in Nieuwegein. „Ja, het is duur maar het is ónze plek. En ik ben maar vijftig minuten onderweg naar mijn werk.”

De kinderen zijn blij, zegt Spodina. Ze zitten sinds twee weken op een openbare basisschool in Nieuwegein. „Elke dag maken ze nieuwe vrienden. En in de schakelklas ging het, met alle Oekraïense kinderen, elke dag over de oorlog. Nu niet! Ze bespraken Sinterklaas in de klas. Zo leuk.”

Haar oudere dochter, van 22 jaar, die al in Groningen studeerde, is meteen in Utrecht komen wonen. Zij heeft een baan in Eindhoven en deelt een woning met een andere oud-student. „De familie is bijna weer bij elkaar.”

Haar man Roman is er ook. Hij zorgt voor de kinderen en probeert online Nederlands te leren. Hij heeft geneeskunde en economie gestudeerd en werkte bij een farmabedrijf in Oekraïne. Hier vindt hij nog geen werk. „De taal. Hij moet de taal leren.”

Bietensoep

Elke dag koken ze borscht – Oekraïense bietensoep met rund of kip, en aardappels. Kleding, speelgoed en meubels kopen ze tweedehands. Op Marktplaats of in de kringloopwinkel.

Willen ze hier blijven of terug naar Oekraïne? Blijven. Dat was in maart al duidelijk – het echtpaar leek ergens onderweg het besluit al te hebben genomen – en dat gevoel is alleen maar sterker geworden naarmate haar land verder werd gebombardeerd.

Ze proberen vooruit te kijken, naar een toekomst in Nederland. Maar het is niet makkelijk. Ze haten de Russen, die hun leven, stad en land hebben verwoest. „Niemand had verwacht dat zoiets, echte bommen, echte doden, zou kunnen gebeuren in 2022. De Amerikanen waarschuwden ons wel in het najaar van 2021, maar we namen het niet serieus, we konden niet geloven dat de Russen echt zouden aanvallen.”

Haar ouders, begin zeventig, wonen nog in Zaporizja. „Zij willen, en durven, niet weg.” Haar zus woont er ook. „Ze leeft nog, en gelukkig is haar kind al volwassen. Die studeert in Praag. Het bestaan van mijn zus is een overlevingsstrijd. Komen er bommen? Dan slaapt ze een paar dagen dáár, en dan weer naar huis. En dan weer dáár. Zo doet iedereen het.” Ze hebben contact en sturen geld naar Zaporizja.

Van één ding heeft Nina Spodina spijt: dat Roman en zij hun Oekraïense spaargeld niet eerder hebben omgewisseld voor een andere valuta. Het is nu niks meer waard.

Echtgenoot Roman had wel benzine gespaard, op het balkon van hun woning in Zaporizja, in aanloop naar de Russische inval eind februari. „Hij vreesde dat de inval zou gebeuren. Hij verwachtte het niet, maar ook weer wel. Wij hadden daardoor, gelukkig, genoeg benzine om naar het westen te rijden.”

Igor Stepanov (64) uit Hillegom

‘Ik heb heimwee naar de plek waar ik mensen kan verstaan en alle straten ken’

**Igor Stepanov** wacht en met het verstrijken van de oorlog weet hij steeds minder goed waarop. Kan hij überhaupt ooit nog terug? Foto Annabel Oosteweeghel

Van een buurvrouw die te oud was om te vluchten hoorde Igor Stepanov (64) dat zijn ramen door bombardementen uit hun kozijnen zijn geslagen. Dat vertelde ze al maanden geleden, de laatste keer dat hij haar sprak. Daarna kon hij haar niet meer bereiken. Stepanov denkt dat het door de stroomuitval komt.

De gepensioneerd universitair docent Engels uit de Oost-Oekraïense stad Kramatorsk woont nu negen maanden in het Zuid-Hollandse bollendorp Hillegom. Hij spreekt de harde g in de plaatsnaam inmiddels vol zelfvertrouwen uit. Hille-góm. Omdat taal zo’n belangrijk onderdeel van zijn leven is, heeft hij zich na aankomst op het Nederlands gestort – de eerste weken als tijdverdrijf. „Ik dacht dat de oorlog daarna wel voorbij zou zijn”, zegt hij. Eenmaal terug in Kramatorsk zou hij het glas uit zijn studioappartement vegen en de overwinning vieren op het enorme stadsplein, waar de tientallen fonteinen licht geven.

Maar nu wacht hij. En met het verstrijken van de oorlog, weet hij steeds minder goed waarop. Kan hij überhaupt ooit nog terug? „Ik wil niet onder Poetins dictatuur leven”, zei Stepanov de eerste keer dat hij met NRC sprak, op 7 maart. Hij was net een dag in Hillegom, met slechts een tas met zijn belangrijkste bezittingen en wat blikjes eten. Stepanov was zijn dochter en kleinzoon achterna gereisd. Die waren door Hillegommers bij de Poolse grens opgehaald en opgevangen. Stepanov kon niet bij hun gastgezin intrekken, er was geen plek. Hij sliep in een hotel in het dorp. De eerste dagen ontbeet hij niet, hij durfde niet te vragen of het wel mocht.

Lees ook: Igor, 63, telt al tot honderd in het Nederlands

Hij wist niet of hij wel legaal in Nederland verbleef – er was nog weinig informatie beschikbaar, hoelang hij er ook naar zocht. Op dat moment, die middag van 7 maart, kwam het bericht van Sabine Kamstra en Jurgen van Doorn, ook uit Hillegom, die via via over hem hadden gehoord. Zij hadden wel onderdak. „Wij gingen er wel van uit dat het lang zou duren, hoor”, zegt Kamstra nu tegen Stepanov. Wat ze wil zeggen: je hoeft je niet bezwaard te voelen.

Stepanov bleef uiteindelijk langer in Hillegom dan zijn dochter Carina en kleinzoon Sascha, die na ruzie met hun gastgezin na een maand naar een opvang voor Oekraïners in Leiden vertrokken.

Eigen huisje

Stepanov vindt steeds meer zijn plek binnen zijn Hillegomse gastgezin. Jurgen van Doorn is eigenaar van een transportbedrijf. Sabine Kamstra werkt niet. Ze hebben twee puberzoons. Een glazen binnendeur scheidt Stepanovs woning van de woonkamer. Soms gebruikt hij die deur om een cheeseburger of saucijzenbroodjes op te warmen voor de lunch. Verder verblijft hij vooral in zijn huisje, waar hij veel voor zichzelf heeft: een keukentje (zonder magnetron), een woonkamer, zijn computer. Kamstra doet zijn was.

De kunst is om zijn gastgezin zo min mogelijk lastig te vallen, zegt hij. „En zij laten mij weer zo veel mogelijk met rust.”

Dat hij zich meer op zijn gemak begon te voelen, merkte Kamstra toen Stepanov over zijn kapsel begon. Zijn grijze haren zijn nu pikzwart. Geverfd door haar zus, kapster van beroep. „In Oekraïne verven mannen op deze manier hun haar.”

Ze helpt hem graag. Afgelopen najaar moesten Oekraïners in Nederland een ‘verblijfssticker’ halen, toen was besloten dat Oekraïners nog een jaar langer mogen blijven. Ze reden naar Ahoy in Rotterdam, waar ze uren tussen honderden Oekraïners in de rij stonden. Hij had een tour door Rotterdam uitgestippeld, voor erna. Ze stonden op de Euromast, lunchten in de Markthal, bekeken de kubuswoningen. „Nederland heeft mooie architectuur”, zegt Stepanov, die zich de laatste weken in middeleeuwse schilders verdiept.

Laatst wilde hij haar foto’s van zijn stad laten zien. Als je Kramatorsk online opzoekt, zie je foto’s van bebloede lijken voor de houten stadsbankjes. Uitgebrande appartementen. Maar hij vond zeven foto’s van vóór de oorlog. Van het grote ijsstadion, het stond er pas één jaar. Van het plein met de fonteinen, het grote park. „Ik heb heimwee naar de plek waar ik mensen kan verstaan en alle straten ken”, zegt hij.

Wat als hij blijft?

Met zijn verblijfssticker mag Stepanov nog tot volgend jaar blijven. Wat er daarna met Oekraïners in Nederland gaat gebeuren, is nog niet besloten. De laatste tijd dringt een nieuwe gedachte zich op. Wat als hij in Nederland zou gaan wonen? „Dan zou ik nog drie jaar gaan werken, omdat de pensioengerechtigde leeftijd hier hoger is”, zegt hij. Hij zou les kunnen geven aan Oekraïense kinderen. „Maar krijg ik daarna wel een pensioen, als ik maar zo kort heb gewerkt?” Zijn dochter Carina heeft al werk, in de keuken van een Ibis-hotel. Kleinzoon Sascha gaat naar de internationale school in Leiden en verdient bij als vakkenvuller bij Albert Heijn. Sascha spaart voor een brommer.

„Misschien kunnen we een leuke Nederlandse vrouw voor je vinden”, zegt Sabine Kamstra.

Stepanov grinnikt. „Wat moet een Nederlandse vrouw met een man zonder geld?”

We hebben zo veel lol samen, zal ze later zeggen, als ze buiten zijn gehoorafstand is. „Van mij mag hij nog veel langer blijven.”

Cijfers 87.000 Oekraïners staan hier ingeschreven

Sinds februari kwamen er tienduizenden Oekraïners naar Nederland. Op dit moment staan er zo’n 87.000 Oekraïense vluchtelingen ingeschreven in de Basisregistratie Personen. De meesten worden opgevangen door gemeenten.

Volgens gegevens van het ministerie van Justitie en Veiligheid verblijven 67.450 Oekraïners in de gemeente-opvang. De rest wordt op andere locaties opgevangen, bijvoorbeeld door gastgezinnen. Hoeveel Oekraïners nu nog bij gastgezinnen wonen, wordt niet specifiek bijgehouden.

De overgrote meerderheid van de Oekraïense vluchtelingen heeft inmiddels werk gevonden, bleek in november uit gegevens van het UWV. De meeste Oekraïners vonden werk in de horeca of via uitzendbureaus.

Oekraïners werken vaker dan vluchtelingen uit andere landen, omdat Oekraïners een aparte verblijfsstatus hebben. Oekraïners hoeven niet op een verblijfsvergunning te wachten voor ze aan het werk mogen. Vluchtelingen uit andere landen wachten daar soms meer dan een jaar op.

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 28 december 2022

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

admin
November 23, 2024
0

Toen ze vrijdag de kabinetsnota over de bestrijding van antisemitisme las, dacht Naomi Mestrum, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) „oude wijn in nieuwe zakken”.

In de dertig pagina’s van de nota staan tal van overheidsmaatregelen rond de Joodse gemeenschap en antisemitisme. Veel daarvan waren bekend en soms zelfs al ingevoerd. Zo verwijst het persbericht dat het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgesteld naar de „ondersteuning voor de herinneringscentra”. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en daarvan laat een woordvoerder weten dat er „geen sprake is van nieuw beleid”. Het kabinet volgt een motie van de oppositie waarin wordt beloofd te bekijken hoe centra als Kamp Westerbork en Kamp Amersfoort „toekomstbestendig kunnen worden gefinancierd”.

Na een jaar vol spanningen in Nederland door de aanval van Hamas op Israël en Israëls grootschalige oorlog tegen Gaza in reactie daarop, publiceerde het kabinet-Schoof zijn in het regeerakkoord beloofde ‘strategie’. De bekendmaking ervan valt in de maand dat in Amsterdam gewelddadigheden hebben plaatsgevonden tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. In het stuk wordt daar expliciet aan gerefereerd, met de conclusie: „Een groot deel van de Joodse gemeenschap [voelt] zich op dit moment niet vrij en veilig in dit land. Dat is beschamend.”

De meest concrete kabinetsmaatregel gaat dan ook over veiligheid. Het rijk zal jaarlijks 1,3 miljoen euro betalen voor de beveiliging van Joodse scholen. De financiering van de beveiliging van die scholen brengt de Joodse gemeenschap nu zelf op. Die maatregel vloeit voort uit een motie van Rob Jetten, fractieleider van oppositiepartij D66.

Demonstratierecht

Vandaar dat CIDI-directeur Mestrum eerst wat teleurgesteld was. Maar de strategie gaat vergezeld van een ‘beslisnota’ en daarin staan enkele maatregelen „die wel degelijk hout snijden”. Mestrum noemt de voorgestelde verhoging van de strafmaat voor het verheerlijken van terreur. En maatregelen om manifestaties te beteugelen – waarbij het kabinet het voorbeeld noemt van „de veiligheidsconsequenties van sit-ins op de NS-stations”. Daar demonstreren regelmatig pro-Palestina activisten vóór de entreepoortjes, waardoor beheerder ProRail zegt niet te kunnen optreden, terwijl alle passagiers dan vlak langs de demonstranten moeten lopen. „Het kabinet wil kijken hoe er een scherper onderscheid gemaakt kan worden tussen vreedzaam demonstreren en ordeverstorende acties”, aldus de begeleidende Kamerbrief. Mestrum tekent erbij aan dat dat wat haar betreft zou moeten gebeuren „zonder het demonstratierecht te beperken”.

Ze is ook te spreken over de voorgestelde strafverzwaring voor antisemitische misdrijven. De kabinetsnota verwijst bij deze bepaling naar een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie – opnieuw twee oppositiepartijen. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt ook bij antisemitisme de maximaal op te leggen vrijheidsstraf die op het desbetreffende delict is gesteld met een derde verhoogd.

Twee maten

Jaïr Stranders, artistiek leider van de landelijke 4 mei-manifestatie Theater Na de Dam en lid van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, zegt dat het kabinet met twee maten meet waar het op antisemitismebestrijding aankomt. „Een deel van de maatregelen van dit kabinet is racistisch, en dan gaat het antisemitisme als het ware ‘uit het racisme’ halen om die ene vorm specifiek te bestrijden.” Stranders kan zich niet voorstellen „dat een racist” – en daar doelt hij op PVV-leider Wilders – „je beschermer tegen antisemitisme is”. Als de bestrijding van antisemitisme een bijzondere positie krijgt, voorspelt Stranders: „Veel van de maatregelen die nu worden voorgesteld, zullen als een boemerang de Joden terug in het gezicht slaan.”

De kritiek van Stranders begrijpt Mestrum wel, maar ze denkt dat een scherpere bestrijding van antisemitisme ook effect zal hebben op racistische uitlatingen ten aanzien van andere groepen. „Natuurlijk is het één niet belangrijker dan het ander. Ik hoop dat deze strategie later ook wordt ingezet voor andere minderheden.” De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, die is aangesteld om álle racisme aan de kaak te stellen, was vrijdag niet bereikbaar voor een reactie.

Symbolische pleisters

Wat CIDI-directeur Mestrum compleet mist in de nota is een acute en daadkrachtige aanpak van antisemitisme online. De enige belofte is dat de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding – die heeft meegeschreven aan de nota en ook extra overheidsgeld krijgt voor de uitvoering ervan – jaarlijks een onderzoek zal laten uitvoeren naar „online antisemitisme in de Nederlandse taal”.

Zonder stevige aandacht voor online racisme, zegt Mestrum, blijft de jeugd worden blootgesteld aan ellendige uitingen van antisemitisme op sociale media. „Klassenreisjes, Holocaust-educatie, zonder bestrijding van online haat zijn dat symbolische pleisters op de wonde.”

Het CIDI krijgt veel meldingen binnen over online uitingen van antisemitisme, maar neemt die niet op in zijn jaarlijkse monitor. Binnenkort geeft Mestrum een onderzoeksbureau opdracht specifiek naar online antisemitisme te kijken over de jaren 2023 en 2024. „Daarna moeten we het jaarlijks doen.”

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

admin
November 21, 2024
0

Zeven jaar kampt Annette aan de Stegge (69) nu met een kwaal aan haar oogleden maar zo erg als dit najaar was het nooit. De spierspanning in de oogleden is zo hoog dat ze haar ogen liefst de hele dag sluit. „Een drama”, zegt ze aan de keukentafel in Enter, een Twents dorp, en terwijl ze het zegt houdt ze haar ogen op een kiertje – lichtblauw zijn ze, het valt ternauwernood te zien. Op bezoek bij een vriendin afgelopen voorjaar knalde ze tegen een serredeur aan. Haar pols brak. De maat was vol: weg wilde ze bij de neuroloog in Enschede die geen oplossing bood. Ze week uit naar een oogarts in het AMC en die heeft het, zo vertelt ze, over het „snijden” in de spier die het oog dichtknijpt. Een operatie volgt begin volgend jaar.

Als ze ’s nachts haar ogen sluit heeft ze nergens last van. Maar vaak wordt ze wakker. „Annette”, klinkt het door de babyfoon naast haar bed, „wil je me helpen?” Ze staat op, trekt een vest aan, schuift haar voeten in haar halfhoge, pluizige pantoffels en loopt de trap af. Op naar het hooglaagbed. Op naar haar vader, Willem aan de Stegge (100).

Afgelopen nacht riep hij haar rond een uur of twee. Ze hielp hem van zijn bed af en leidde hem naar de po-stoel ernaast. Langzaam, altijd langzaam. „Als hij staat moet hij bijkomen want van het opstaan wordt hij duizelig.” En hij moet een draai maken. Ook dat duurt even. Zodra hij zit, zet zij thee. „Zijn katheter is net gewisseld, hij moet goed drinken. Dan heeft hij minder kramp.” Nee, het heeft geen zin als ze door de babyfoon terugroept dat zijn katheter de urine afvoert. „Hij heeft het gevoel dat hij moet plassen. En hij voelt druk op de darmen.” Annette lag een kleine drie kwartier later weer in bed. Rond een uur of vijf ’s ochtends hoorde ze hem woelen. Ze liep naar beneden en legde de dekens goed.

Foto’s: Merlin Daleman

Vader en dochter zijn buren. Maar Annette is een groot deel van de dag in zijn huis. Ook nu, iets na drie uur ’s middags: hij slaapt in de woonkamer, zij snijdt in zijn keuken een stukje van een appelkruimeltaart, nog ter ere van zijn verjaardag. In augustus was het zover, Willem aan de Stegge werd een eeuweling. De burgemeester kwam langs met een boeket , een verslaggever van dagblad Tubantia nam een interview af waarin hij zich een dankbaar en gelovig mens toonde. „Bidden doe ik nog altijd heel veel en ik kan nog steeds thuis blijven wonen dankzij de zorg van mijn dochter Annette”, zei hij.

Willem aan de Stegge groeide op als jongste zoon in een katholiek boerengezin in Waterhoek, een buitengebied nabij Enter. In 1953, hij was bijna dertig, lieten hij en zijn vrouw het huis bouwen waar hij sindsdien woont. Twee jaar later werd Annette geboren. Annettes moeder werd gauw weer zwanger, maar na een zwangerschapsvergiftiging en een hersenbloeding overleed ze, net als het broertje in de buik. Annette was één jaar oud. De nieuwe vrouw van haar vader noemde ze ‘mama’, vertelt ze. „Een lieve vrouw.” Annette groeide op met een broertje en zusje van zes en acht jaar jonger.

Vader Willem was zelfstandig boekhouder, hij werkte aan huis en bezocht zijn klanten bij voorkeur per fiets. Hij werkte tot zijn tachtigste. Thuis fietste hij ook, een fitte senior op de hometrainer, de Tubantia op zijn stuur. Lezen doet hij al een tijdje niet meer. „Netvliesslijtage”, zegt Annette. „Zijn zicht is 0 tot 10 procent.” In het oude kantoortje achter de keuken staat de hometrainer er werkeloos bij.

Gaten in het rooster

„Ik hoor hem trouwens”, zegt ze en ze loopt de woonkamer in, naar de achteruitgeklapte sta-op-stoel waarin hij overdag slaapt. Zijn hoofd steekt uit boven een dekentje. Annette voelt aan zijn handen. „Wat zijn ze toch koud!” zegt ze, en ze loopt naar de magnetron in de keuken, een kersenpittenzak in haar hand. Daarna helpt ze hem de stoel uit, hij wil naar het toilet. Traag loopt hij weg van de stoel, rollator voor zich uit en Annette achter hem aan, haar hand ter ondersteuning op zijn broekband. „Loop maar papa”, zegt ze tussen de stiltes door. Ze passeren de drempel en belanden in de gang. „Ja?” zegt hij zacht. „Nou naar rechts”, zegt Annette.

„Naar rechts?”

„Ja, hier naar rechts papa.”

Vorig jaar zomer verbleef hij twee weken in een verpleeghuis in Rijssen. Een vakantieopname, zodat ze zelf wat kon ontspannen, dat zou haar ogen misschien goed doen. De rust was fijn maar de oogleden bleven zich samenknijpen. En met haar vader ging het niet goed en dat deed haar pijn. „Hij was mega-moe toen ik hem ophaalde. Hij kon niet meer lopen, ze hadden hem te veel met de rolstoel verplaatst. En hij was volledig in de war.” Dus nee, hij wil liever niet naar het verpleeghuis en Annette wil het evenmin. „Ik vind het fijn dat de boel zo geregeld is dat mijn vader het aangenaam heeft thuis.” Sterker, zegt ze, „dat hij hier kan blijven en het goed met hem gaat geeft me energie en heel veel voldoening.”

Hij wil niet naar het verpleeghuis, zijn dochter wil dat evenmin

Een web van zorg heeft ze rond haar vader gesponnen. Thuiszorgmedewerkers komen ’s ochtends en ’s avonds. Ze wassen hem, trekken hem zijn steunkousen aan, druppelen zijn ogen. Aanvullende hulp komt van de mantelzorgondersteuners van Senior Service en stichting Evenmens. Die draaien de nachtdiensten naast de babyfoon als Annette thuis in haar eigen bed slaapt; dat doet ze sinds half november vier nachten per week, één extra nachtje, want het werd haar te veel, vier nachten per week in haar vaders huis. Overdag helpt Senior Service haar vader met eten en drinken, ze nemen hem mee voor een wandeling, lezen de krant voor. Annettes zusje helpt een ochtend per week en twee vrijwilligsters strijken zijn kleren. Al met al is zijn persoonsgebonden budget (pgb), het vastgestelde bedrag voor de inkoop van zijn zorg, opgebruikt. Maar in het rooster vallen nog altijd gaten. Annette loopt die dicht. Grote gaten zijn het, achttien uur per etmaal als je de nachtdienst meetelt.

Het is iets na zessen, Annette serveert broccolisoep. Haar vader zit aan de keukentafel met een groot, absorberend servet om zijn hals. „Gaan we eerst even bidden?” vraagt Annette. Haar vader praat vandaag niet veel, al zegt hij met zijn zachte stem wel geregeld ‘ja!’ en ‘mooi!’, uitroepen die niet bedoeld lijken voor een specifiek oor. Maar nu komen de volzinnen. „Onze Vader, die in de hemel zijt”, prevelt hij in samenspraak met zijn dochter. „Uw naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede…” en daarna gaan vader en dochter verder met het Maria Wees Gegroet en slaat hij een kruis in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. En na het ‘amen’ en het ‘eet smakelijk’ zegt Annette: „Nou, dat is behoorlijk stevige soep”. Wel zo praktisch, zegt ze: „Het verkleint de kans op verslikken.”

Foto’s: Merlin Daleman

‘Wát een service!’

Annette verleende haar hele werkende leven zorg, op haar negentiende verhuisde ze naar Oldenzaal voor een opleiding tot verpleegkundige. Ze kreeg er een baan in het ziekenhuis. In 1989 stond het pand naast haar ouderlijk huis in Enter te koop. Ze kocht het met haar vader. Haar tweede moeder was al ziek toen. Borstkanker. „Ik hielp thuis veel”, zegt Annette. Ze was toen nog getrouwd. Kinderen kreeg ze niet. „Mijn man zei: laat je vader nou zelf die boodschappen doen. Maar ja, ik moest tóch naar de supermarkt.” Haar tweede moeder stierf in 2002. Vader en dochter zijn nu 35 jaar buren.

Door de achterdeur stapt een vrouw de keuken binnen. „Dag meneer Aan de Stegge!” zegt ze opgeruimd. Astrid de Brouwer heet ze, van Senior Service. Ze gaat direct aan de slag met het maken van een toetje terwijl vader en dochter dooreten. Fijngemaakt stoofvlees is het hoofdgerecht, met aardappeltjes en sperziebonen, bezorgd door de maaltijdservice. Plus Annettes zelfgemaakte appelmoes. Uit de mouw van haar vaders vest haalt Annette zijn bruin-witte zakdoek tevoorschijn, hij is wat verkouden. „Eerst even de neus snuiten”, zegt ze. Hij lijkt het niet te horen. „De néús”, zegt ze. „Hier?” zegt hij. „Ja”, zegt zij. Hij snuit drie keer hard. „Nou, nog een paar hapjes”, zegt ze, „en dan is het op.” En als het nagerecht komt zegt ze: „Kijk, Astrid heeft een heel lekker toetje gemaakt. Dus neem er maar van wat je lekker lijkt.” Hij is secondenlang stil. Dan zegt hij: „Wát een service!”

Ja, ze hebben plezier met elkaar, zoals laatst toen ze cassettebandjes uit de jaren zeventig of tachtig opzette die ze ergens in zijn huis had gevonden. Welke liedjes weet ze zo gauw niet maar het was „gezellige muziek” en er was ook een cd met „Marialiedjes”, en daar luisterden ze samen naar. Want zien gaat slecht, maar horen gaat goed.

En nu gaat Annette naar huis, Astrid is er immers en het eten is op. Ze zal eerst thee zetten, zegt ze, kamille of venkel, en gaat dan liggen in haar stoel. Soms kijkt ze even tv maar meestal valt ze in slaap. Even die ogen sluiten. Maar niet te lang. Straks vertrekt Astrid. „Ik heb twee uurtjes.”

Vooral dochters zorgen voor oude ouders

Ruim 1,6 miljoen Nederlanders hadden in 2022 een of twee ouders van 80 jaar of ouder. Van hen verleende ruim één op de drie (37 procent) mantelzorg aan die oude ouder(s), aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek eerder dit jaar in de publicatie Vader en moeder op leeftijd.

Vooral dochters verlenen zorg: bijna één op de twee vrouwen met oude ouders is mantelzorger (47 procent), tegenover één op de vier zoons (26 procent). De dochters besteden er ook meer uren aan. Ze voelen zich ook zwaarder belast, opvallend genoeg ook als ze evenveel uren draaien als zoons. 78 duizend dochters van oude ouders voelen zich zwaar belast. De meesten van deze vrouwen zijn in de vijftig, gevolgd door jonge zestigers.

Hoe ouder de vader of moeder, hoe hoger het percentage mantelzorgende kinderen en des te meer uren per week zij aan die zorg besteden. Is moeder of vader tussen de 95 en 100 jaar oud, dan geeft ruim de helft van de dochters of zoons mantelzorg. Dochters en zoons die niet (meer) werken, verlenen per week de meeste uren aan mantelzorg.

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

admin
November 21, 2024
0

Marc van den Berg (60) kan niet meer door de duinen fietsen. Zijn moeder Marjo (83) ook niet trouwens. „In plaats daarvan drink ik bij haar thuis koffie.” Sinds een jaar of twee is de strandopgang Kattendel bij Bloemendaal niet meer per fiets bereikbaar. Oorzaak is het fenomenale succes van een ingreep die de natuur en de veiligheid langs de Noord-Hollandse zeereep moest helpen: een gat in de duinenrij waardoorheen veel zand is gewaaid. Dat heeft de duinen versterkt, maar ook grote verstuivingen veroorzaakt.

Enkele meters dik is de zandberg pal achter een van de vijf windsleuven die elf jaar geleden werden gegraven in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland om de biodiversiteit en de dynamiek van de natuur een impuls te geven. „Mooi. Maar waarom is er geen rekening gehouden met de fietsers?”, vraagt Van den Berg tijdens een fietstocht door de duinen, halt houdend bij het imposante zandpakket. „Mijn moeder fietst al zeventig jaar via dit pad naar het strand. Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s.”

In de eerste jaren na het graven van de kerf was het fietspad goed begaanbaar, al moest de beheerder van het natuurgebied, waterbedrijf PWN, het zand regelmatig wegvegen. Maar sinds een najaarsstorm twee jaar geleden valt daar „niet meer tegenop te vegen”, zegt een woordvoerder van de provincie Noord-Holland, eigenaar van het duingebied.

Door een geregisseerde duindoorbraak bij strandopgang Kattendel waait veel zand op de fietspaden.

Foto’s: Olivier Middendorp

Regenbroek

Maandag bood Van den Berg, als vrijwilliger van de afdeling Bloemendaal van de Fietsersbond, samen met onder meer de ANWB, en samen met zijn moeder, het Noord-Hollandse provinciebestuur een petitie aan. Die werd 6.700 keer ondertekend en is bedoeld om de politiek en beheerders te bewegen de verzande fietspaden in de Noord-Hollandse duinen open te houden en fietsers de gelegenheid te blijven bieden van de duinen te genieten. Ook de gemeente Bloemendaal dringt daar op aan.

Een wat noordelijker gelegen fietspad, aan de Blijdensteinsweg bij Schoorl, is inmiddels ook onbegaanbaar geworden. En daar komt nog iets bij: wateroverlast. Afgelopen jaar heeft het zo veel geregend dat delen van fietspaden in de duinen flink onder water staan en daarom lastig of alleen met regenbroek en laarzen begaanbaar zijn geworden.

Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen

Marc van den Berg
recreant en activist

Marc van den Berg weet op de fiets eerst nog behendig een kudde konikpaarden te ontwijken, maar moet even later toch de fiets in de berm zetten – het water in de plas staat te hoog. Zijn moeder moet zelfs al bij een tiental centimeter water afhaken, aangezien de bedrading van haar elektrische fiets laag bij de grond hangt.

„Deze wateroverlast is een van de gevolgen van klimaatverandering”, stelt de woordvoerder van PWN. De duinbeheerder heeft afgelopen zomer tijdelijke bruggen geplaatst en die in de wintermaanden weer weggehaald. Een definitieve oplossing laat op zich wachten.

Van den Berg toont thuis in Bloemendaal een filmpje van een onlangs aangelegd fietspad op Texel dat over water voert. „Zoiets moois zou ik hier ook willen.”

De PWN-woordvoerder is terughoudend. „Je moet je afvragen of de aanleg van zo’n duur fietspad maatschappelijk verantwoord is.” Bovendien is het nog maar de vraag of je in een Europees beschermd Natura 2000-gebied zo’n bouwwerk mag plaatsen.

Zilverreiger

Hoe dan ook is de actie van de Fietsersbond een succes, stelt Van den Berg, in het dagelijks leven projectleider in de ict. Bij het in ontvangst nemen van de handtekeningen heeft gedeputeerde Jeroen Olthof (Mobiliteit, PvdA) beloofd dat er geen fietspaden zullen worden opgeheven. Ook hebben Provinciale Staten maandag de provinciale bestuurders opgedragen beheerder PWN te verzoeken de wateroverlast in het duingebied te verminderen, „zodat fiets- en wandelpaden optimaal benut kunnen worden”.

Goed nieuws voor fietsers, derhalve. De vraag is echter, vertelt Van den Berg tijdens het fietsen, of met name PWN wel voldoende oog heeft voor de belangen van recreanten. „Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen.” Hij onderbreekt zichzelf regelmatig, om te wijzen naar een valk of een grote zilverreiger.

Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s

Marc van den Berg
recreant en activist

Van den Berg Hij maakt zich zorgen over het voornemen, neergeschreven in de PWN-beheernota 2025-2035 getiteld Toekomstbestendige duinen, om recreatie terug te dringen. Letterlijk staat daar: „De duinen kunnen het tekort aan recreatieruimte en de nieuwe recreatiegroei in de regio niet opvangen. Voor gezonde duinen op lange termijn zou het beter zijn als andere delen van de regio meer recreatie konden opvangen.”

De woordvoerder van PWN: „We staan voor de uitdaging om de belangen van recreatie, zeeveiligheid en natuur in balans te houden.”

Beheerder van het duin, PWN, zegt dat het ingewikkeld is om het gebied „klimaatadaptief” te maken.

Puzzel

Van den Berg heeft de provincie en PWN al een vracht aan suggesties gedaan. Brede voetpaden omvormen tot fietspaden. ‘Kluunmatten’ leggen om met de fiets aan de hand door het zand te waden. Bruggen bouwen. Of een kleine omleiding maken. „Dat zand krijg je niet meer weg”, roept Van den Berg in de straffe wind, nauwelijks te verstaan. „Dat begrijp ik. Maar dan zeg ik: jongens het is toch helemaal niet zo moeilijk om dan dat fietspad hier achter dit duintje te leggen.”

Zo simpel is het volgens de autoriteiten allemaal niet. „Het is ingewikkeld om ons gebied klimaatadaptief te maken”, zegt de woordvoerder van PWN. „We zullen een puzzel moeten leggen.” Ook de provincie waakt voor snelle oplossingen. Er loopt al een onderzoek naar alle alternatieven voor het verzande fietspad bij Schoorl. „Alle opties liggen open”, aldus de woordvoerder.

Luister naar