Regeringen worden erop gevormd, kabinetten lopen erop stuk; rond de nationale begroting hangt ontzettend veel politieke lading. In deze aflevering prikken Maarten en Marike de politieke spin door en houden het begrotingsbeleid van dit kabinet eens goed tegen het licht.
Geeft dit kabinet echt zoveel minder geld uit dan het vorige, zoals minister van Financiën Eelco Heinen suggereert? Hoe kan het dat we vorig jaar meekregen dat Sigrid Kaag de schatkist keurig had achtergelaten, maar dat we nu steeds te horen krijgen dat er moet worden bezuinigd? Waar zitten op dit moment de grootste problemen en hoe staat Nederland er over een paar jaar voor?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Regeringen worden erop gevormd, kabinetten lopen erop stuk; rond de nationale begroting hangt ontzettend veel politieke lading. In deze aflevering prikken Maarten en Marike de politieke spin door en houden het begrotingsbeleid van dit kabinet eens goed tegen het licht.
Geeft dit kabinet echt zoveel minder geld uit dan het vorige, zoals minister van Financiën Eelco Heinen suggereert? Hoe kan het dat we vorig jaar meekregen dat Sigrid Kaag de schatkist keurig had achtergelaten, maar dat we nu steeds te horen krijgen dat er moet worden bezuinigd? Waar zitten op dit moment de grootste problemen en hoe staat Nederland er over een paar jaar voor?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Een motie van VVD-kamerlid Bente Becker houdt politiek Den Haag nu al ruim een week bezig. De motie stelt voor dat de overheid voortaan religieuze en culturele normen en waarden bijhoudt van Nederlanders met een migratieachtergrond. Redacteur Guus Valk legt uit waarom die motie op zoveel weerstand stuit en toch een meerderheid in de Kamer voor stemde.
De coalitie draait bijna 750 miljoen euro aan voorgenomen bezuinigingen op onderwijs terug. In ruil daarvoor zullen CDA, ChristenUnie, SGP en JA21 instemmen met de onderwijsbegroting, waarmee de plannen genoeg steun hebben in beide Kamers.
Onder meer het plan om studenten die langer doen over hun studie jaarlijks 3.000 euro extra aan collegegeld te laten betalen, de zogenoemde langstudeerboete, is van de baan. Daarnaast blijft de maatschappelijke diensttijd, waarbij jongeren vrijwilligerswerk doen, deels gespaard. De bezuinigingen op lerarensalarissen zijn helemaal van tafel.
De overige 1,2 miljard euro aan bezuinigingen op onderwijs gaan wel door. “Een historische blunder”, twitterde Luc Stultiens, onderwijswoordvoerder in de Tweede Kamer voor oppositiepartij GroenLinks-PvdA.
Er wordt ook 125 miljoen minder bezuinigd op het geld dat universiteiten en hogescholen krijgen voor internationale studenten, al blijft er een bezuiniging van bijna 150 miljoen euro staan. De verzachting is vooral bedoeld om onderwijsinstellingen buiten de Randstad te sparen. Onder meer in Zeeland, Groningen en Limburg vreesden universiteiten en hogescholen om te vallen als deze studenten niet meer komen. Onderzoeksbeurzen voor jonge academici worden nog steeds grotendeels geschrapt. Van de 175 miljoen die daarop zou worden bezuinigd, wordt 40 miljoen teruggedraaid.
Godsdienstonderwijs
Voor de christelijke partijen die onderhandelden was het een belangrijk punt dat de bezuiniging op godsdienstonderwijs op openbare scholen werd teruggedraaid. Dat kost de coalitie 19 miljoen euro. Daarnaast is er 5 miljoen euro gereserveerd voor behoud van kerken en ander religieus erfgoed.
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap moet nog wel steeds bezuinigen op het eigen ambtelijke apparaat, net als andere ministeries. Ook zal het kabinet nog steeds bezuinigen op subsidies voor bijvoorbeeld thuiszittende kinderen en gymlessen en gaat de bezuiniging op de OV-vergoeding voor studenten die in het buitenland studeren door zoals eerder was aangekondigd. Bovendien wil het kabinet nog steeds minder geld uitgeven aan wetenschappelijk onderzoek.
Het terugdraaien van een deel van de bezuinigingsplannen wordt niet, zoals de oppositiepartijen in eerste instantie wilden, betaald door het eigen risico bij de zorgverzekering minder te verlagen. Dat lag vooral gevoelig bij de PVV, die deze verlaging aan zijn kiezers heeft beloofd. Wel hebben de onderhandelaars op andere plekken op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bezuinigd. Een subsidie om medisch specialisten bij te scholen komt te vervallen. Daarnaast is afgesproken om ‘uitwassen’ in de beloning van medisch specialisten aan te pakken. Daar zou minister Fleur Agema (PVV, Volksgezondheid) bestuurlijke afspraken over moeten maken.
Verder is afgesproken dat de NPO online mag gaan adverteren. Dat moet de publieke omroep extra geld opleveren, zodat het kabinet 50 miljoen euro op de NPO kan bezuinigen. Verder willen de partijen een belasting op e-sigaretten invoeren.
OV-studentenkaart
Waar ook financiële dekking voor het terugdraaien van bezuinigingen gevonden werd: een potje voor de ov-studentenkaart. Daar zat nog geld in, omdat studenten minder reizen dan verwacht. ,,Daar gaan studenten geen last van hebben, dat hebben we expliciet gecheckt”, zei CDA-leider Henri Bontenbal na afloop van de onderhandelingen.
Ook andere ministeries moeten aan de bak. Zij moeten 173 miljoen euro bezuinigen op apparaatskosten. Dat zijn bijvoorbeeld dienstauto’s, zei Bontenbal (CDA).
De vier oppositiepartijen die het kabinet nu aan een meerderheid helpen in de senaat voor de onderwijsbegroting, noemen zichzelf na deze deal geen gedoogpartners van de coalitie. Ze zijn ook niet ineens fan van deze begroting. ,,We hebben een slechte begroting minder slecht gemaakt”, zei Mirjam Bikker, partijleider van de ChristenUnie, toen de deal rond was.
Naast de bezuinigingen wilden de christelijke partijen ook met de coalitie praten over een kabinetsplan om toezicht te houden op weekendscholen. Dit ligt slecht bij hun achterban, omdat dit niet alleen zou gelden voor koranscholen, maar eveneens voor christelijke zondagsscholen. De partijen hebben dit aangegeven tijdens de onderhandelingen, maar er ligt geen afspraak dat die wet niet doorgaat. Chris Stoffer (SGP) zegt wel goede hoop te hebben dat dit ,,op een bevredigende manier” zal worden opgelost.
Nicolien van Vroonhoven (NSC) zei dat ze ontzettend opgelucht is dat de onderhandelingen zijn gelukt, ,,ook omdat het onze eigen bewindspersoon betreft. Als een begroting niet door het parlement heen komt, hebben we een dik probleem.” Ze heeft tijdens de onderhandelingen vaak met onderwijsminister Eppo Bruins gebeld, zegt ze, en kon op ambtelijke ondersteuning vanuit zijn ministerie rekenen.
Lees ook
Onderwijsminister Eppo Bruins (NSC) slalomt om zijn eigen normen en waarden
Donderdag, voorafgaand aan de stemmingen over de begrotingen, zal de Tweede Kamer debatteren over de deal die gesloten is. De verwachting is dat de Eerste Kamer pas na de jaarwisseling over de begroting stemt.
Monsterverbond
Dat de coalitie bereid was om een deel van de 1,9 miljard euro aan geplande bezuinigingen op onderwijs te schrappen werd vorige week al duidelijk, maar daarna verliepen de onderhandelingen over de financiële dekking moeizaam. Dat kwam doordat de coalitie het terugdraaien van de bezuinigingen op onderwijs wilde betalen door elders op de onderwijsbegroting te bezuinigen. De oppositiepartijen waren daar faliekant tegen.
Vijf partijen die zich samen het ‘monsterverbond’ noemden waren eind november met voorstellen gekomen om 1,3 miljard euro aan bezuinigingen terug te draaien. Het initiatief lag oorspronkelijk bij D66, maar die partij trok zich vorige week donderdag terug, toen duidelijk werd dat de coalitie een kleiner deel van de bezuinigingen wilde schrappen. Overbleven CDA, ChristenUnie, JA21 en SGP.
Terwijl er in verschillende steden opnieuw gedemonstreerd werd tegen de bezuinigingen, gingen de partijen woensdag weer aan tafel. De oppositiepartijen gaven aan dat dit de laatste kans was die ze PVV, NSC, VVD en BBB wilden geven. Bontenbal zei woensdagmiddag: „Ik ga hier niet nog dagenlang heen en weer lopen.”
