Hoe extremer de beproeving, des te verdiender de beloning. Dus ging ik in minus 110 zitten

Op een vroege zondagochtend bevond ik me op de Zuidas. Op weg naar de koukliniek fietste ik langs megalomane bouwtorens van glas en metaal – multinationalkantoren en onbetaalbare appartementen voor onze eigen American Psycho-wannabe’s en Ayn Rand-afficionado’s.

Voor mijn verjaardag had ik een vreemd geschenk gekregen: een onderdompeling in een kamer die door middel van stikstof gekoeld was tot minus 110 graden Celsius. Cryotherapie zou volgens de gangbare theorie helpen bij spierherstel, zorgen voor een verbetering van de bloedsomloop, en kleine ontstekingen doen verminderen. De website is ambitieuzer en noemt cryotherapie ‘transformational’, een claim met metafysische pretenties, die beter aansluit bij de tijdgeest.

Al een paar jaar is vrieskou bezig met een culturele opmars. IJs en de belofte van eeuwige jeugd zijn een pact aangegaan. Terwijl de poolkappen smelten, betalen vermogende mensen grof geld om zichzelf door middel van ijs gezonder en jonger te maken. (De naam van de koukliniek is veelzeggend: Renessence, naar renaissance, oftewel wedergeboorte.) Deze zondag zou ik mijn eerste stap zetten om dit pact nader te bekijken (cryotherapie), een paar weken later de tweede (cryolipolyse).

Waar bestaat die culturele opmars uit? Er zijn de ijsbaden, die een belangrijk deel uitmaken van de populaire leer van Wim ‘Iceman’ Hof en Arie Boomsma, en inmiddels ook worden aangeboden op allerhande retreats. Mensen zetten een kuip in hun tuin die ze in de winter laten vollopen met koud water en waar ze in de zomer ijsblokken in leggen. Internationaal bekende gezondheidsgoeroes als Andrew Huberman raden aan om dagelijks een ijskoude douche te nemen; goed voor de hart- en bloedvaten, en dus voor je levensverwachting.

Een andere kougerelateerde therapie die in veel steden wordt aangeboden: cryolipolyse, oftewel het bevriezen van overtollig vet, waarna het lichaam overgaat op de natuurlijke afvloeiing van afgestorven vetcellen. Afslanking door regeneratie, die optreedt na plaatselijke versterving. Al deze methodes claimen wetenschappelijk bewezen te zijn, dat wil zeggen dat ze statistisch gezien, als je een grote groep aan de behandelingen blootstelt, meer voordelen dan nadelen opleveren. Bestudering van de desbetreffende onderzoeken bevestigt dit beeld, maar dat betekent uiteraard niet dat iedereen erbij gebaat is; de plotselinge kou kan een klap zijn voor je hart, en je kunt onderkoeld raken.

Beige

De ontvangsthal van de cryotherapeuten was geheel beige. De esthetiek hield het midden tussen een oud grottencomplex (lange gangen, muren die van klei leken) en een futuristisch kuuroord (kamertjes met sauna’s, ligbedden en ijsbaden). In een conversation pit met bruinoranje kussens zaten vier mannen te praten over hun portfolio’s, Amerika ging lekker, China was een ramp. Dit waren de types die zich tegen een fikse vergoeding aan de extreme kou waagden, dit waren de Herculessen die hun eigen Werken hadden besteld.

Om de heilige graal van de eeuwige jeugd te bereiken, om die transformatie van oud naar jong te mogen maken, is een offer nodig. Dat offer komt altijd in de vorm van een beproeving, zo leren de mythen en sagen en heilige boeken en Hollywoodfilms ons. De beproeving legitimeert de beloning; hoe extremer de beproeving, des te meer recht we hebben op een extreme beloning.

Dit waren de Herculessen die hun eigen Werken hadden besteld

Dat is ook waarom cheat sports niet aanslaan. Enkele jaren geleden was er een nieuwe sporthype: sporten met een elektroden-korset aan. Voor een krantenartikel stelde ik me er enkele maanden aan bloot. Een sessie van twintig minuten sporten-met-elektroden zou qua spieropbouw gelijkstaan aan drie uur in de sportschool. Het begin van het bedrijf was veelbelovend. De sportschool verzamelde een aantal bekende volgelingen: Geza Weisz, Halina Reijn, Carice van Houten. Maar de interesse ebde snel weg. Door de lichamelijke inspanning van het sporten weg te nemen, hadden de aanbieders van bodytech zichzelf in de voet geschoten – zonder beproeving heeft men geen geloof in een beloning.

Kou is de oudste beproeving die er is. Meer nog dan honger of dorst is kou onze erfvijand. De mens heeft dieren gevild voor hun pels, men zocht elkaars lichaamswarmte op in grotten. Pas met de ‘ontdekking’ van vuur – volgens socioloog Joop Goudsblom het begin van de uitwisseling van informatie en kennis die we cultuur noemen – hebben we onze aartsvijand enigszins buitenspel gezet. En nu, op het welvarendste punt in de wereldgeschiedenis, keren we naar hem terug.

Beproevingen van weleer

Dit sluit aan bij de moderne uitvinding van wat ik omgekeerde luxe noem. De klassieke opvatting van luxe: de tijdelijke onderbreking van ongemak die we betitelen als comfort. Als het leven op dagelijkse basis zwaar is, wat het millennialang is geweest, is het logisch dat je naar die onderbreking smacht.

Inmiddels is een zekere mate van comfort een gegeven voor de westerse mens. Onze opvatting van luxe is gekanteld; rijkaards geven fortuinen uit aan trektochten, silence retreats, bootcamps en ijsbaden. We verlangen naar de beproevingen van weleer, we willen de ontberingen van onze voorvaderen doorstaan, om vervolgens terug te keren naar de wereld van het gemak.

Naast de beproeving is het ook de belofte van eeuwig leven die mensen al heel lang fascineert, en die wel of niet verscholen ligt in het ijs. Die belofte betreft zowel het verleden als de toekomst. In september 1991 stuitten twee Duitse bergwandelaars in de Italiaanse Alpen op een lichaam. Het bleek een ijsmummie te zijn, een lichaam dat drieduizend jaar lang perfect geconserveerd was geweest door het ijs. De Egyptische mummies die onderzoekers hadden bestudeerd waren in aanzienlijk slechtere staat. De ijsmummie werd Ötzi gedoopt, een van onze oudste bewaarde voorvaderen. En dat hebben we aan de kou te danken.

Het conserverende vermogen van het ijs heeft ertoe geleid dat mensen met voldoende financiële middelen zijn gaan zoeken naar manieren om hun lichaam te bewaren, en zo de dood te slim af te zijn. Dit wordt cryonisme genoemd. De ingevrorenen heten cryonauten.

Cruciaal in de geschiedenis van het cryonisme is het boek The Prospect of Immortality, in 1962 gepubliceerd door de Amerikaanse natuurkundige Robert Ettinger (in het Nederlands tamelijk cru vertaald als De diepvriesmens). Ettinger kwam met het voorbeeld van insecten die zichzelf tijdens de wintermaanden invroren en weer ontdooiden in de lente. Ze hadden hun eigen antivries aangemaakt, glycerol. Waarom zou de mens niet ook zoiets voor elkaar kunnen krijgen?

Als jongen was Ettinger in de ban geweest van The Jameson Satellite, een verhaal van Neil Jones, verschenen in het sciencefiction-tijdschrift Amazing Stories. In dat verhaal wordt een ingevrorene na miljoenen jaren tot leven gewekt door buitenaardse wezens. Eenmaal volwassen schreef Ettinger een eigen science-fiction-verhaal, waarin een cryonaut weer ‘tot leven werd gewekt’ door toekomstige wetenschappers. Dit idee werd de hoeksteen van zijn semi-wetenschappelijke The Prospect of Immortality.

Vier jaar na het verschijnen van dat boek werd het eerste lijk ingevroren, dat van een bejaarde vrouw uit Los Angeles. Acht jaar daarna, in 1974 dus, was de Amerikaanse psycholoog James Bedford de eerste die zichzelf liet invriezen met als doel ooit weer uit de dood op te staan. De dag van zijn invriezing, 12 januari, wordt door voorstanders van cryoconservatie ‘Bedford Day’ genoemd.

Bedford krijgt elk jaar meer gezelschap. Miljardair Peter Thiel verklaarde afgelopen jaar nog dat hij zich had ingeschreven voor cryo-eeuwig-leven. „Je moet het zien als een ideologisch statement”, zei hij in een interview. „Ik ben er niet van overtuigd dat het werkt.” Wat hij bedoelt met ‘ideologisch’ legt hij niet uit, maar het moet iets zijn als: dat de (vermogende) mens niet alleen meester is over zijn leven, maar ook over zijn dood.

Wennen bij min zestig

Je kunt cryotherapie zien als cryoconservatie voor beginners – het is een korte ingreep, beschikbaar voor niet-miljardairs, en je krijgt weliswaar niet het eeuwige leven, maar mogelijk koop je wat extra tijd.

Ik kreeg een formulier aangereikt, ik moest bevestigen dat ik geen astma had, niet zwanger was of dronken. Mijn hartslag werd opgemeten; ze wilden niet aansprakelijk zijn als ik een hartaanval kreeg. Een man in een beige pak gaf ons een mini-college, over hoe goed deze kou voor ons zou zijn, en dat we na afloop lekkere verse thee kregen. De man reikte ons handschoentjes, oorwarmers, sokken, sloffen, en een mondkapje aan. Daarna namen we plaats in de voorkamer, waar de temperatuur min zestig was, om aan de kou te wennen. Na een halve minuut trok ik de koelkast-achtige hendel open en ging de ijskou van de tweede kamer in. Elke keer dat ik ademhaalde bij min honderdtien, stootte ik een warme walm uit, dik als rook. Mijn huid tintelde, mijn wimpers kleefden aan elkaar. Ik sloot mijn ogen om het aftellende klokje niet te zien, dat was begonnen bij twee minuten en veertig seconden.

De kou was nu overal. Nog tien seconden. Acht, drie, één.

Mijn huid was rood, het was alsof ik helemaal openstond

Mijn huid was rood, het was alsof ik helemaal openstond. Ik kleedde me om, ik voelde me krachtig, kalm, energiek. De vier mannen zaten weer in de pit. Maar nu hadden ze het niet over portfolio’s, maar over de kou die ze hadden doorstaan, die hen in staat stelde even in de illusie te leven dat ze iets hadden geofferd, dat ze waren getransformeerd.

In de daaropvolgende weken bezocht ik tweemaal een cryolipolyse-kliniek, de Lotus beauty clinic, in Amsterdam-Zuid. Deze kou-ingreep trok de regeneratie-these nog iets verder. Hier zou de kou dus daadwerkelijk tot een vorm van dood leiden, waarna het lichaam weer kon bloeien, maar dan slanker. Het gaat hier niet om conservatie, maar echt om regeneratie. Over het algemeen zijn de resultaten van de behandeling (die is gebaseerd op research door Harvard Medical School) gunstig, blijkt uit de meeste onderzoeken, en zo bevestigde The New York Times onlangs nog. Maar als de resultaten niet gunstig zijn, zijn ze ook meteen zeer ongunstig. Soms neemt het plaatselijke vet juist toe na behandeling, of verhardt het. „Mijn vetcellen namen er juist door toe in plaats van af”, zei voormalig supermodel Linda Evangelista in 2021. De ingreep heeft haar naar eigen zeggen ‘misvormd’ en ze noemt het een van de redenen dat haar carrière niet gelopen is zoals ze had gehoopt.

Ik liep naar de behandelkamer, de tegelvloer was koud. Met een stift werd een cirkel getrokken op mijn zij, waar zich een beetje vet had opgehoopt. Ik moest op een bank gaan liggen en er werd een koelpad op me gelegd. Het voelde aan als een zuignap. De machine begon te rommelen. De zuignap ‘greep’ mijn vel, trok het vacuüm en bespoot het vet met stikstof. Het was net niet pijnlijk, maar evenmin prettig.

Mensen met obesitas kwamen hier niet

Waar ongeveer evenveel mannen als vrouwen gebruik maken van cryotherapie (zo was mij verteld) lijkt cryolipolyse meer iets voor vrouwen. Degene die mij behandelde schatte dat zo’n tweederde van de bezoekers vrouw is. Over het algemeen waren het gezonde mensen die hier binnenstapten, sporters. Mensen met obesitas kwamen hier niet, zei de behandelaar. „Dat zou ook geen zin hebben. Die moeten gewoon gaan sporten. Dit is voor plaatselijke ingrepen, op plekken die je niet weg krijgt door te sporten.” En ja, ze moesten ook iets te besteden hebben. Je moet je de beproeving wel kunnen veroorloven, natuurlijk.

De kern van de kou-ervaring

Graag zou ik willen opschrijven of mijn kou-ervaringen hebben ‘gewerkt’, maar om eerlijk te zijn zou ik niet eens weten hoe dat eruit zou zien. Geen enkel vet meer op mijn zij? Volgens mij sloegen de behandelingen aan, dat wel.) Een duurzaam vitaal gevoel? (Duurzaam, tot ik te maken kreeg met een slechte dag of een tegenvaller.) Maar de resultaten zijn moeilijk meetbaar, en raken niet de kern van de kou-ervaring. De kou-ervaring draait om de beproeving, die eeuwenoude beproeving, waardoor we mogen geloven dat we ons laven aan de geheimen van de kou, die draaien om het eeuwige leven. Het is een middel om die hoop eeuwig levend te houden, niet om ons lichaam het eeuwige leven te geven.

Ik verliet de kliniek. Daar stond ik, met een been in het verleden, in het verhaal van onze door kou geplaagde voorvaderen, en een been in de toekomst, in het verhaal van de cryonauten. Ik vreesde dat de herinnering aan de beproeving met één warme douchebeurt vergeten zou raken. Maar ik kon mezelf altijd nog invriezen, zodat wetenschappers of buitenaardse wezens in de toekomst me zouden revitaliseren, en ik ze kon vertellen hoe het me vergaan was, in de kou.

Delen





Mail de redactie