Auf die Barrikaden, auf die Barrikaden! Wehrt euch, leistet Widerstand. Gegen den Faschismus hier im Land! Niet zelden worden op bijeenkomsten van de socialistische partij Die Linke protestliederen gezongen, en niet zelden komen de teksten terug in toespraken van kopstukken van de partij. Beklim de barricaden en verzet je tegen fascisme, luidt de boodschap van de partij die zich graag verbindt aan de huidige protestbeweging in Duitsland.
Rechts heeft de verkiezingen dan wel gewonnen, ook op links werd een verrassende zege geboekt. Die Linke behaalde bijna 9 procent van de stemmen en herrijst daarmee uit de as van een interne machtsstrijd die de partij de afgelopen jaren opblies. In het begin van de verkiezingscampagne werd de partij tussen de 3 en 4 procent gepeild, gestaag klom het richting de verkiezingsdrempel van 5 procent, om daar uiteindelijk flink overheen te gaan.
De uitslag is een verdubbeling ten opzichte van de verkiezingen in 2021, waarbij Die Linke met 4,9 procent de kiesdrempel net niet haalde. Toch kwam Die Linke in het parlement, omdat het drie directe mandaten wist te bemachtigen. In Duitsland treden partijen die in minstens drie kiesdistricten de grootste worden ook toe tot de Bondsdag. Op die strategie zette de partij nu weer in: campagnevoerders en lokale politici gingen in groten getale van deur tot deur om lokaal stemmen te werven.
Het werkte – Die Linke won zes directe mandaten – maar dat bleek niet noodzakelijk voor aanwezigheid in het parlement, want ook landelijk scoorde de partij onverwacht goed. Waar staat deze partij voor, wie zijn de kopstukken en welke vier miljoen kiezers hebben de partij de Bondsdag in gestemd?
De standpunten
„Wij zijn Die Linke, en wij vinden dat er geen miljardairs zouden moeten zijn”, aldus leider Heidi Reichinnek.
Die Linke pleit voor een herverdeling van kapitaal. De partij is geworteld in de communistische traditie: ze komt voort uit de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, de communistische partij die de DDR regeerde. Hoewel de partij inmiddels democratisch en niet meer klassiek communistisch is, zijn er wel nog communistische afdelingen. De partij wil grote bedrijven en ‘superrijken’ zwaarder belasten. De partij staat voor een sterke overheid met een basisinkomen en belastingverlagingen voor inkomens tot 7.000 euro bruto per maand. Het minimumloon moet stijgen, het pensioenstelsel verbeterd, de erfbelasting en vermogensbelasting flink omhoog.
Die Linke is pacifistisch, wat leidt tot vergaande standpunten zoals uittreding uit de NAVO en minder geld naar defensie. Naïef, vinden critici, in het huidige geopolitieke klimaat waarbij Rusland een bedreiging vormt voor de Europese veiligheid. De partij vindt dat „meer wapenleveranties [aan Oekraïne] niet tot vrede leiden”.
In het verkiezingsprogramma staat dat de NAVO vervangen moet worden door een veiligheidssysteem met betrokkenheid van Rusland. Volgens critici heeft de partij zich met dit soort standpunten nog altijd niet los weten te maken van het gedeelde verleden met de Russen.
Lees ook
AfD en Die Linke profiteerden het meest van hoge opkomst
Ook intern leidde de opstelling tegenover Rusland tot verdeeldheid. Sommige parlementsleden, onder wie Sahra Wagenknecht, bekritiseerden na de Russische invasie de Duitse wapenleveranties aan Oekraïne en de sancties tegen Rusland. Andere leden, zoals partijprominent Gregor Gysi, vonden dat een „emotieloze houding”. Het resulteerde in de afsplitsing van Wagenknecht, die verderging met haar eigen partij: de links-populistische Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW). Die partij kwam uiteindelijk nipt onder de kiesdrempel uit (4,97 procent).
Tot federale regeringsdeelname zal het voor Die Linke niet snel komen, daar is de partij niet in geïnteresseerd: liever voert ze ‘kritische oppositie’. Een van de campagneleuzen luidde dan ook Alle wollen regieren, wir wollen verändern. Iedereen wil regeren, wij willen veranderen.
De kopstukken
Queen Heidi, wordt medepartijleider en internetfenomeen Heidi Reichinnek ook wel genoemd. De 36-jarige, met een tatoeage van de marxistische revolutionair Rosa Luxemburg op haar arm, heeft een grote jonge aanhang op sociale media als Instagram en TikTok (ruim een half miljoen volgers op beide kanalen).
Nadat de conservatieve, christendemocratische partij CDU met steun van de radicaal-rechtse AfD een anti-migratiemotie door de Bondsdag loodste, en daarmee het cordon sanitaire rondom AfD doorbrak, gaf ze een felle en bevlogen toespraak. „Ondanks alle politieke verschillen, had ik me nooit kunnen voorstellen dat een christelijke democratische partij met rechtsextremen zou samenwerken”, zei Reichinnek. De toespraak ging viraal. Een groot deel van het succes van Die Linke is te danken aan Reichinnek, die een jong publiek aanspreekt dat uit ontevredenheid met de gevestigde partijen (De Groenen en SPD) op zoek is naar alternatieven op links.
De andere partijleider, Jan van Aken (63), is in sommige opzichten de tegenpool van Reichinnek: een ‘oude witte man’, maar daarmee niet minder geliefd. Hij begon zijn politieke betrokkenheid als anti-nucleaire activist en liet dat niet los: in 2013 werd hij veroordeeld voor het aanzetten tot strafbare feiten omdat hij in Nedersaksen opriep tot het verhinderen van een transport van nucleair afval. In zijn toespraak na de verkiezingswinst van de partij zondagavond zei hij te zullen vechten tegen de „sociale kaalslag” die kandidaat bondskanselier Friedrich Merz wil bewerkstelligen.
Dan zijn er nog de ‘zilveren lokken’ van de partij, zoals de 77-jarige Gregor Gysi. Hij is een van de ‘partijopa’s’ die voor een direct mandaat streed (en dat ook verkreeg). De missie-Silberlocke moest met partijprominenten Die Linke van een plek in de Bondsdag verzekeren als de 5 procentdrempel niet gehaald zou worden.
De partij zette ook nieuwere gezichten in voor de mandaatstrategie, zoals de 45-jarige Ferat Koçak, ook wel ‘de Neuköllner’, de kandidaat in de Berlijnse wijk Neukölln. Hij verkreeg het eerste directe mandaat ooit voor Die Linke in een district buiten de voormalige DDR. Koçak is in het verleden mikpunt geworden van rechtse aanvallen, met als dieptepunt de brandstichting in zijn huis door twee neonazi’s in 2018.
De kiezers
Het moge duidelijk zijn dat Die Linke populair is onder jongeren: een op de vier kiezers onder de 25 jaar stemde op de partij. Onder vrouwen in die leeftijdscategorie is dat zelfs ruim een op de drie. Vanuit de pacifistische principes is Die Linke een van de weinige partijen die geen wapens naar Israël wil sturen, wat de partij vermoedelijk stemmen van jonge kiezers heeft opgeleverd die zich bekommeren om het lot van de Palestijnen.
Veel stemmers komen uit Berlijn: daar werd de partij de grootste met 20 procent van de stemmen. Vier van de zes directe mandaten werden in Berlijn behaald. Ook de twee andere mandaten waren in grote steden: Erfurt (deelstaat Thuringen) en Leipzig (deelstaat Saksen). Het mandaat in Leipzig was het enige in de deelstaat Saksen dat niet naar AfD ging. Die Linke is traditioneel sterk in oostelijke deelstaten, vanwege de DDR-erfenis, maar is daar de laatste jaren ingehaald door AfD. In Saksen behaalde de partij toch relatief veel stemmen: het eindigde met 11 procent op een derde plaats, achter AfD en CDU.
