Hoe de Partij voor de Dieren worstelt met een verbod op onverdoofde slacht

Als dierenbeschermer bij House of Animals is Karen Soeters wat gewend. Bedreigingen door hondenhandelaren, agressie op paardenmarkten, doodsverwensingen op sociale media. Bij haar huis hangen veiligheidscamera’s. „Zelf heb ik er niet zo’n last van”, zegt ze.

Maar op het ledencongres van de Partij voor de Dieren in Den Bosch op 24 maart is Soeters wel gespannen. Deze zondag voelt het alsof ze een strijd voor dieren moet aangaan in eigen huis. Veertien jaar was ze directeur van het wetenschappelijk bureau van de partij. Nog langer vecht ze voor een verbod op onverdoofde slacht, de rituele slacht voor koosjer en halal vlees.

Voor een vol congres licht Soeters in de zaalmicrofoon de motie toe die ze heeft ingediend. Een gevoelige aansporing aan de Tweede Kamer-fractie van partijleider Esther Ouwehand, die op de eerste rij zit: waar blijft het wetsvoorstel tegen onverdoofde slacht van de partij, dat al zes jaar stilligt? Stop onnodig lijden van slachtdieren, ook al is het een joodse en islamitische traditie.

Wat Soeters niet weet, is dat er die ochtend een tegencampagne wordt gevoerd. In verschillende lokale appgroepen van de partij gaat een curieuze, anonieme oproep rond, die in bezit is van NRC.

Oproep die rondgaat in appgroepen binnen de PvdD

De motie van Soeters „polariseert” en wakkert „racisme en xenofobie” aan, volgens die oproep. De motie „legitimeert” de PVV, van oudsher tegen rituele slacht. En de Tweede Kamerfractie heeft „het vertrouwen nodig” van het congres om zelf de „strategische timing” voor het wetsvoorstel te bepalen.

Dit artikel gaat over hoe de PvdD al jaren aanhikt tegen een eigen wetsvoorstel. Over hoe de beginselpartij worstelt met juridische grenzen, en de afweging tussen dieren- en mensenbelangen.

Metalen schietpen

Al een eeuw, sinds 1922, is er een wettelijk verbod op onverdoofde slacht in Nederland. Slachtdieren worden eerst verdoofd met bijvoorbeeld elektriciteit, gas of een metalen schietpen door de kop.

Maar voor de islamitische en joodse religie geldt een uitzondering wegens het recht op godsdienstvrijheid. Jaarlijks worden tienduizenden runderen, schapen en geiten onverdoofd geslacht, met een piek tijdens het Offerfeest. De dieren worden op hun rug gekanteld en met een mes wordt de hals doorgesneden – wat niet altijd in één haal lukt.

Voor halal of koosjer vlees moeten dieren levend of bij bewustzijn worden gedood, anders is het geen offer. Leven de dieren na 40 seconden nog, dan moeten ze alsnog worden verdoofd of ‘nabedwelmd’.

In 2008 diende oud-partijleider Marianne Thieme al een wetsvoorstel voor een verbod in. Dat kreeg in 2011 ruime steun in de Tweede Kamer (116 tegen 30 stemmen), maar sneuvelde alsnog in de Eerste Kamer. In 2018 diende Thieme een nieuw wetsvoorstel in, dat na haar vertrek in 2019 is overgenomen door Ouwehand. Sindsdien is weinig meer van het wetsvoorstel vernomen.

Waarom? „Geen idee”, zegt Thieme aan de telefoon. „Dit wetsvoorstel is veel belangrijker dan mensen denken. Het creëert voor het eerst de mogelijkheid om een grondrecht van mensen in te perken ter bescherming van dieren.”

Dit wetsvoorstel creëert voor het eerst de mogelijkheid een grondrecht van mensen in te perken ter bescherming van dierenMarianne Thieme oud-partijleider PvdD

Juist dat maakt een verbod op onverdoofde slacht „geen vanzelfsprekendheid”, mailt de fractie op vragen van NRC. Het wetsvoorstel was al eens gestrand, en de Raad van State vond het nieuwe voorstel in 2019 alsnog te ver gaan. Daarna is jaren gewacht op Europese uitspraken om de kans op politieke steun te vergroten, zegt de fractie: „Een verworpen wetsvoorstel helpt geen enkel dier.”

Het verbod stond vorig jaar wel trouw in het verkiezingsprogramma. Op de partijwebsite staat: „Wij vinden dat de vrijheid van geloof stopt waar het leed van dieren begint. Deze uitzondering hoort volgens ons niet meer bij deze tijd.”

Maar Soeters heeft gehoord, zegt ze tegen het congres, dat er mensen binnen de partij zijn die het wetsvoorstel „helemaal niet” zouden willen. Omdat het cultureel gevoelig ligt en joden en moslims zou uitsluiten. En dat er mensen zijn die „bepaalde diersoorten” – runderen – om juridische redenen willen uitzonderen van een verbod. Dat schuurt binnen een partij voor alle dieren.

Volwassen koeien zijn namelijk lastiger te verdoven dan kleinere dieren. Ze krijgen meestal een schietpen door hun kop die de dieren hersendood maakt. Dood is niet halal of koosjer, maar tijdelijke verdoving, zoals bij schapen en geiten, mag religieus gezien wel. België heeft daarom sinds 2019 al een verbod, met uitzondering van runderen.

De PvdD gaat „zo spoedig mogelijk” door met het wetsvoorstel, mailt de fractie. Maar ook na de motie van Soeters, die een ruime meerderheid krijgt, is de vraag: wanneer?

Discriminatieverbod

Er ís al een verbod op onverdoofd slachten in Zweden, Zwitserland, Noorwegen, IJsland, Malta, Nieuw-Zeeland, Polen, Denemarken en België, vertelt Soeters verder op het PvdD-congres in Den Bosch. En het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft in februari bevestigd dat het Belgische verbod níet in strijd is met godsdienstvrijheid en het discriminatieverbod. „De tijd is nu”, sluit Soeters af.

Ze gaat zitten. Anja Hazekamp, de Europese lijsttrekker, zit in de buurt, geeft een boks en pakt bemoedigend Soeters’ hand. Hazekamp heeft de motie gesteund, zegt ze later aan de telefoon. „Het lijden van die dieren is verschrikkelijk.”

En dan gebeuren voor de stemming over de motie wat opmerkelijke dingen. Een lange rij insprekers wil reageren, maar eerst stapt Ouwehand voor de microfoon. Voor runderen moet binnen Europese kaders „een oplossing” worden gevonden, wil de partijleider uitleggen, maar daar is de fractie „zeer toe bereid”.

Het lijden van die dieren is verschrikkelijkAnja Hazekamp Europees lijsttrekker PvdD

Op groot scherm verschijnt het positieve stemadvies van de Kamerfractie, dat congresbezoekers al de hele week online hebben kunnen raadplegen: „Overnemen”.

Alleen blijkt er nu ineens een korte ‘disclaimer’ aan toegevoegd. Omdat de fractie bij de verkiezingen is gehalveerd naar drie zetels, is er „een gebrek aan menskracht”. Een „spoedige voortzetting” van het wetsvoorstel, waar de motie om vraagt, garandeert de fractie niet.

„Het partijbestuur betwijfelde aanvankelijk of het noodzakelijk was het congres te wijzen op deze fractieomstandigheden, maar heeft daar later alsnog toe besloten”, licht de Kamerfractie achteraf toe.

Lees ook
PvdD verliest het initiatief bij wet voor ‘dierwaardige veehouderij’

Stevige discussie

Onder de insprekers bij de microfoon op het partijcongres ontstaat een stevige discussie. Voorstanders zeggen: wij zijn de Partij voor de Dieren, dus tegen onverdoofde slacht. Een van hen is Eerste Kamerlid Peter Nicolaï, die de geslonken Tweede Kamerfractie hulp aanbiedt bij het verbod.

Maar een groep jonge partijleden is kritisch over de motie. Het wetsvoorstel zou geframed kunnen worden als antisemitisch of anti-islamitisch, zeggen ze. De onverdoofde slacht is een fractie van de slacht in de bioindustrie. En opvallend: vijf jongeren zeggen afzonderlijk dat de Tweede Kamerfractie ruimte moet krijgen dit zelf af te handelen.

De discussie lijkt een spontane uiting van de sluimerende richtingenstrijd binnen de partij. Een deel van de achterban blijft dierenwelzijn als belangrijkste missie zien. Een jongere groep laat zich ook horen over andere thema’s: klimaat, diversiteit, gender en de oorlog in Gaza.

Maar het protest tegen de motie van Soeters is niet spontaan. De tegenargumenten komen – soms letterlijk – uit het anonieme bericht dat rondgaat in appgroepen. Iedereen wordt opgeroepen tot „een bizar hoog percentage” onthouding van stemmen. Dus geen stem vóór, maar ook geen stem tégen, want dan zouden de media „framen” dat de PvdD voor onverdoofd slachten is.

‘Niet relevant’

Uiteindelijk wordt de motie wel aangenomen met 488 stemmen voor, 9 stemmen tegen en maar liefst 143 onthoudingen. Geen krant schrijft erover – tot nu dan.

Waar komt die anonieme oproep vandaan? Uit een „discussie” van individuele, jonge mensen, vertelt Gaby Markandu aan de telefoon. Zij werkt voor de Animal Politics Foundation, de internationale beweging van de partij, en is nummer 21 op de Europese kieslijst. Wie die leden zijn, noemt Markandu „niet relevant”. Later benadrukt ze dat zij de bedenker en schrijver zou zijn geweest. „Een gezonde discussie moet kunnen in de partij, standpunten delen hoort daarbij :)”, appt ze.

Ze stuurt op verzoek wat screenshots van de totstandkoming van de oproep, maar het verhaal blijft niet goed te controleren.

Een gezonde discussie moet kunnen in de partij, standpunten delen hoort daarbij 🙂Gaby Markandu nummer 21 op Europese kieslijst

Wist de Tweede Kamerfractie vooraf van de oproep? Daar antwoordt de fractie niet ja of nee op. De PvdD heeft een „gezonde debatcultuur” en de fractie juicht het toe dat toe dat leden „standpunten en argumenten uitwisselen”. „Het is niet aan de fractie om zich inhoudelijk uit te spreken over dit soort oproepen.”

Achter de schermen is de fractie niet blij met de ‘huiswerkopdracht’ van Soeters, zeggen Haagse bronnen. Wetsvoorstellen kosten tijd, en de fractie wil vooral de Wet dieren wijzigen om de bio-industrie richting 2040 af te schaffen. Dat loopt in de week voor het congres mis, en nu wil Ouwehand dáárvoor alsnog een wetsvoorstel maken.

Lees ook
De andere kant van Esther Ouwehand

Beslisnotitie

De Kamerfractie zegt de afgelopen jaren veel tijd te hebben besteed aan contacten met wetenschappers en juristen uit Nederland, Vlaanderen en het Verenigd Koninkrijk om tot een haalbaar wetsvoorstel te komen.

Twee jaar terug, in april 2022, ligt er ook een „beslisnotie” op tafel, van partijleider Ouwehand en een beleidsmedewerker. Het interne stuk van zo’n twee kantjes, in bezit van NRC, schetst een dilemma: moet de fractie gaan voor een totaalverbod op onverdoofde slacht, óf met een uitzondering voor runderen?

Het Europese Hof van Justitie heeft eind 2020 namelijk al het Vlaamse verbod gehandhaafd, met de uitzondering voor runderen. Dat is „duidelijke jurisprudentie”, staat in de beslisnotitie. In Vlaanderen hebben ze ook een oplossing voor runderen: meteen ná de rituele halssnede worden deze dieren alsnog verdoofd met een schietpen. Post cut stunning , in het Engels.

Een wetsvoorstel voor een totaalverbod kan sneuvelen in het parlement of in de rechtbank, vreest de fractie. Maar een wetsvoorstel zónder runderen ligt moeilijk binnen de partij.

„Argument tegen: we legitimeren hiermee het ernstige leed dat runderen alsnog moeten doorstaan tot en met de halssnede”, staat in de beslisnotitie. „Onze achterban zal dit mogelijk niet begrijpen.”

Toch stelt partijleider Ouwehand in de beslisnotitie van 2022 voor om te kiezen voor een verbod, mét een uitzondering voor runderen. Voor koeien zou post cut stunning voorlopig verplicht moeten worden, is het voorstel.

Dat is saillant, want de PvdD is een „aanjaagpartij” die geen „water bij de wijn” doet voor haar „diepgroene idealen”, zegt Ouwehand vaker. De partij is niet op aarde voor bestuurlijke macht, maar voor invloed en échte verandering. Politieke compromissen liggen gevoelig bij de achterban – zoals de recente bereidheid om veehouders tot 2040 te geven voor diervriendelijke stallen.

Ouwehands voorstel wordt besproken in de fractie en zonder stemming „bij consensus” aangenomen, zegt de fractie nu. Ouwehand zegt te blijven zoeken naar een oplossing voor runderen.

Maar er zijn geen notulen, en twee van de zes Kamerleden zijn juist tegen een uitzondering voor runderen, vertellen zijzelf en andere bronnen. Wel is iedereen voor doorwerken aan een wetsvoorstel.

Een van de kritische Kamerleden is Leonie Vestering, die de fractie vorig jaar verliet wegens een conflict met Ouwehand. Als het verbod zonder runderen in de Kamer zou worden behandeld, zou Ouwehand het als indiener moeten verdedigen vanuit het ministersvak – dat is traditie bij wetsvoorstellen. Vestering zou dan namens de fractie het woord hebben moeten voeren achter het spreekgestoelte in de Kamer, vertelt ze. „Dat kon ik principieel niet, en dat heb ik toen ook gezegd.”

Ook het partijbestuur wil er in juli 2022 over in gesprek met Ouwehand. Het uitzonderen van runderen is in strijd met de beginselen, is er geen andere mogelijkheid?

Lees ook
internationale fotoreportage van het Offerfeest

‘Puinzooi’

Hoe dan ook, de beslisnotitie brengt voor zover bekend geen vaart in het wetsvoorstel. Het was „een tussenstap” , zegt de fractie nu.

Daarbij functioneert de fractie in die tijd niet optimaal. Rond de zomer van 2022 is het een „puinzooi” in Den Haag, vertelden betrokkenen eerder aan NRC. In oktober meldt Ouwehand zich voor vier maanden ziek wegens overbelasting. Ze heeft conflicten binnen de fractie en met het partijbestuur. Het bouwt zich op tot een crisis in september 2023, als het bestuur Ouwehand wil terugtrekken als lijsttrekker. Maar Ouwehand vecht terug en wint.

Voor die crisis, in mei 2023, laat Ouwehand bij Soeters nog eens polsen hoe zij aankijkt tegen een verbod bij schapen en geiten – zonder runderen. Dat is voor Soeters geen oplossing, een verbod moet gelden voor alle dieren, vindt zij.

Wij vinden dat de vrijheid van geloof stopt waar het leed van dieren begint. Deze uitzondering hoort volgens ons niet meer bij deze tijdOp de website van de PvdD

De uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens van februari dit jaar maakt dit misschien alsnog mogelijk. Die uitspraak biedt meer ruimte aan nationale wetgevers om met een eigen, goed onderbouwd wetsvoorstel te komen, zegt het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Twee weken na die uitspraak van februari dient Soeters haar motie voor het congres op 24 maart bij de partij in. Ze verzoekt runderen „expliciet” op te nemen in het wetsvoorstel. Maar volgens de Kamerfractie is het „strategisch gezien handig geen nadruk te leggen op runderen”, mailt het bestuur in maart aan Soeters terug. Het verzoek is of zij de tekst van haar motie wil wijzigen. Soeters twijfelt er een nachtje over, maar doet het niet.

Het gaat ons om „de slagingskans”, mailt de Tweede Kamerfractie aan NRC. Ze zoeken nog „de juiste formulering” om een verbod op onverdoofde slacht „voor alle dieren” te regelen.

Lees ook
Raad van State: verbod op ritueel slachten tast vrijheid godsdienst aan

Delen





Mail de redactie