Related Posts

Opinie | Jongedame

In mijn 29ste levensjaar merk ik dat ik steeds vaker met ‘u’ en ‘mevrouw’ word aangesproken. Het jonge is eraf. Ik bespreek dit nieuwe fenomeen met vriendinnen op de zaterdagse Noordermarkt. Nog geen vijf minuten later hoor ik: „Mevrouw, wilt u een stukje kaas?” van de kaasboer. Ik bedank beleefd en loop door.

„Jongedame, wat kan ik voor u doen?” klinkt het direct achter mij. Toch even checken hoe jong zíj dan is. De Jordanese vrouw glimlacht, zet haar rollator neer en begint aan haar wekelijkse kaasbestelling.

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]


Tv-recensie | Er loopt op deze wereld maar één zoogdier rond dat de waarheid kan ontkennen

Buiten was het deze zondag benauwd, mijn voeten lagen op het salontafeltje, een zweetdruppel kroop over mijn voorhoofd naar beneden, en er was niks op televisie. Ja, het nieuws, eindeloos veel herhalingen, en oké, sport, maar dat valt toch in een andere categorie. Ik moest denken aan Virginia Woolf, die in De Golven (1931) verzuchtend schreef: ‘Hoeveel beter is de stilte; het koffiekopje, de tafel. Hoe veel beter is het om alleen te zitten zoals de eenzame zeevogel die zijn vleugels op de paal opent.’ En ik was het met haar oneens. Ik ben liever onder de mensen, maar dat is een inval-tv-columnist in de zomer niet gegeven.

Nu het legertje talkshowhosts met vakantie is en Zomergasten nog niet begonnen, smaakt de tijd toch echt naar komkommers. Onterecht natuurlijk, en vervreemdend, want De Wereld Brandt Door. En hard ook. Gelukkig dook er op de tijdlijn van mijn sociale media een oude video op van de filosoof Awee Prins. In een interview van VPRO Boeken uit 2007 zegt de snipverkouden (inmiddels emeritus) hoogleraar: „Je moet niet meer op zoek gaan naar het interessante, naar tijdverdrijf, maar de impasse van de diepe verveling toelaten. In die impasse ontstaat de mogelijkheid van verstilling.” De verstilling is de toegangspoort tot geluk, aldus Prins, en de waarheid, denk ik.

Want toen ik de impasse van de verveling mondjesmaat toe begon te laten, zag ik een aflevering van het Filosofisch Kwintet (Kwartet) (NPO 2) die de moeite waard was. Dat kwam door drie dingen: de gasten waren het voor de verandering niet de hele tijd met elkaar eens en voerden het debat met humor, én de actualiteitswaarde was hoog. Thema: de waarheid.

De waarheid is een sociaal proces, daar waren de gasten bij Grunberg aan tafel het over eens. We werken er samen aan, produceren het als gemeenschap. Daarmee is de waarheid niet relatief, maar wel: „mensenwerk, van mensen die gesitueerd zijn vanuit een sociale, economische, politieke positionering”, zei Jaron Harambam, die assistent-professor sociologie is maar toegaf wel eens te liegen dat hij professor is. „Daar komt kennis uit die niet universeel is, en die niet per se … Tja, ‘objectief’ is een moeilijk woord, omdat dan de beschuldiging komt dat de kennis die geproduceerd wordt ‘ook maar een mening is’, of een uitdrukking enkel van macht. Ik denk dus dat het belangrijk is om te laten zien dat kennis geconstrueerd wordt, maar dat het nog steeds robuust kan zijn.”

De strijd om de waarheid is in wezen een strijd om het gezonde verstand, bracht cultuurfilosoof Thijs Lijster in. Hopelijk wint ChatGPT die strijd niet, die kan namelijk te goed liegen, zal bovendien steeds beter gaan liegen en zal al helemaal nooit toegeven dat het iets niet weet. Niet robuust. Maar of we dan wel ooit menselijke koeien worden, vroeg Grunberg, onderworpen aan een superieure AI? Techfilosoof Marjolein Lanzing vond dat dat soort vragen afleidt van de fysieke schade die de wereld en het klimaat nu al ondervinden door de energiedorst van AI.

Hypnotiserend zalvende stem

Op NPO 2 toonde de EO later op deze verstilde zondag een aflevering van de zesdelige natuurdocumentaire Mammals. Het ging over zoogdieren in het water. Onder de hypnotiserend zalvende stem van Sir David Attenborough, kwamen de meest prachtige beelden langs. Beelden van plonzende apen en zwemmende molletjes, van bevriende dolfijnen en zeeleeuwen. Beelden van een stervende wereld, een wereld waarop maar één zoogdier rondloopt dat de waarheid kan ontkennen.

„Er verdwijnen elk jaar zoveel visnetten in de oceaan dat ze naar de maan en terug kunnen reiken. Samen met twintig miljoen fuiken en veertien miljard vishaken.” De lijnen snijden in de lijven van de potvissen, door de dobbers aan die netten kunnen ze moeilijk duiken om inktvissen te vangen. En dus, stelt Attenborough simpel maar doeltreffend, zoals eigenlijk alleen hij dat kan: „Nu we weten welke gevaren we veroorzaken, moeten we er alles aan doen om ze te voorkomen.” Over een robuuste waarheid gesproken.


Op TikTok vertelde ‘Papa Jake’ Larson, die D-Day en de Slag om de Ardennen overleefde, over zijn oorlogsherinneringen

In een van zijn meest recente video’s legt Jake Larson uit waarom op zijn oude dag een TikTok-account opende. Zittend vanuit zijn stoel, in een militaire jasje en een hoed met daarop militaire onderscheidingen gespeld, zegt met betraande ogen: „Al de andere jongens zijn er niet meer, dus ben ik hier om het verhaal te vertellen en hen te eren”.

In de afgelopen jaren verwierf Larson, onderdeel van de zogeheten ‘Greatest Generation’ van de VS, als honderdjarige op TikTok een trouwe aanhang op sociale media door filmpjes te plaatsen onder de naam ‘Papa Jake’. Op TikTok verzamelde hij meer dan 1,2 miljoen volgers met zijn verhalen over zijn leven en militaire dienst. Soms op luchtige toon, andere keren rakelde hij herinneringen op aan de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog. Zondag overleed hij op 102-jarige leeftijd.

Larson werd in december 1922 geboren in de Amerikaanse staat Minnesota. Al op jonge leeftijd wist hij dat hij militair wilde worden. Op 15-jarige leeftijd sloot hij zich dan ook aan bij de Nationale Garde. Daarvoor moest hij wel liegen over zijn leeftijd; de minimumleeftijd was 17 jaar.

Invasie van Normandië

Terwijl de Tweede Wereldoorlog in volle gang was, werd Larson in 1942 als operationeel sergeant naar Noord-Ierland gestuurd. Daar zou hij de invasie van Normandië, later bekend als D-day, mede vormgeven. Toen het twee jaar later zover was en meer dan 160.000 geallieerden uit ruim 11.000 vliegtuigen sprongen om op de Franse stranden te landen en West-Europa te bevrijden van de Duitse bezetting, was Larson bovendien één van hen.

Larson zou vervolgens door blijven vechten, tot aan de Slag om de Ardennen, het laatste Duitse offensief. Zijn bewezen diensten leverden hem een Bronzen Ster op, een onderscheiding voor „individuen in dienst van de Amerikaanse strijdkrachten die zich in een oorlogsgebied onderscheiden door heldhaftigheid”. Ook kreeg hij de Nationale orde van het Legioen van Eer, de hoogste en belangrijkste Franse nationale onderscheiding.

Volg overgave vertelde hij op TikTok de afgelopen jaren onder de naam ‘Papa Jake’ over zijn oorlogservaringen, zoals op een boerderij bij Omaha Beach, waar hij dagen verbleef zonder elektriciteit en stromend water. Maar hij vertelde ook over zijn posttraumatische stressstoornis die hij vijftig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog eindelijk overwon.

‘Hitler ervan langs geven’

Veel van zijn 1,2 miljoen TikTok-volgers noemden Larson een „legende” of „held” onder de filmpjes die hij deelde. Maar een held wilde hij niet genoemd worden, zei hij afgelopen jaar in een interview met CNN. In gesprek met Christiane Amanpour legde Larson uit dat hij en zijn mede-soldaten slechts bereid waren geweest om „Hitler ervan langs te geven. En dat hebben we gedaan.”

Toen Amanpour drie weken geleden een Emmy won voor het interview en de gewonnen trofee opstuurde naar Larson, was hij volgens zijn dochter „overweldigd door blijdschap”. Op Instagram schrijft kleindochter MCKaela Larson zondag dat ze, wanneer de tijd rijp is, „de verhalen van Papa Jake zal blijven delen en zijn herinnering levend zal houden.”