Steeds als de stikstofdiscussie oplaait, zoals nu ook weer het geval is, hoor je nogal uiteenlopende economische argumenten. Er zijn onderzoeken die aantonen dat de boeren het zwaar hebben. Maar het tegenovergestelde valt ook te bewijzen. Je hoort dat de agrarische sector van groot belang is voor de Nederlandse economie. Maar ook dat landbouw Nederland economisch niet zoveel oplevert. Hoe zit het echt?
Vandaag banen Maarten en Marike een weg door een doolhof aan cijfers. Hoe afhankelijk zijn we van onze landbouw?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Nederland nam in 2015 in de oorlog in Irak bewust risico’s met grote gevolgen: door een Nederlands bombardement op de stad Hawija vielen zeker 85 burgerdoden.
Wat er die nacht allemaal mis is gegaan, is onderzocht door een commissie onder leiding van Winnie Sorgdrager. Zij kwam deze week met harde conclusies. In deze Haagse Zakenbespreken defensieredacteuren Kees Versteegh en Steven Derix de uitkomsten. Waarom ging het zo gruwelijk mis? En wat leert ons dit over de cultuur bij Defensie?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Steeds als de stikstofdiscussie oplaait, zoals nu ook weer het geval is, hoor je nogal uiteenlopende economische argumenten. Er zijn onderzoeken die aantonen dat de boeren het zwaar hebben. Maar het tegenovergestelde valt ook te bewijzen. Je hoort dat de agrarische sector van groot belang is voor de Nederlandse economie. Maar ook dat landbouw Nederland economisch niet zoveel oplevert. Hoe zit het echt?
Vandaag banen Maarten en Marike een weg door een doolhof aan cijfers. Hoe afhankelijk zijn we van onze landbouw?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Kunstmatige intelligentie is een scale game, een spel dat draait om schaalgrootte: meer data, meer rekenkracht, meer geld om AI-modellen te trainen, meer energie om de datacenters van stroom te voorzien. Dat was, tot deze week, de breedgedeelde opvatting over artificiële intelligentie (AI). De aankondiging vorige week door de nieuwe regering-Trump van Stargate, een enorme investering in ‘superintelligente AI’, zette dat extra kracht bij. Met 500 miljard dollar en een ongekende uitbreiding van data- en energiecapaciteit zet de VS vol in op schaalgrootte. Maar toen was daar ineens DeepSeek.
Een nieuwe versie van dit Chinese AI-model, strategisch gelanceerd op de dag van Trumps inauguratie, blijkt op cruciale indicatoren beter te presteren dan de grootste, duurste modellen van Amerikaanse concurrenten zoals OpenAI’s ChatGPT en Anthropic’s Claude. Het leidde tot een schokgolf: nooit eerder verloor een bedrijf zoveel beurswaarde op één dag als AI-chipmaker Nvidia, bijna 600 miljard dollar.
Wat dit op termijn betekent voor techbedrijven, is ongewis. Schaal blijft hoe dan ook een factor van belang in AI-ontwikkeling. Maar DeepSeek toont in elk geval aan dat er ook andere manieren zijn om de AI-wedloop te winnen: met veel minder rekenkracht, met veel minder investeringen, met een open source-aanpak in plaats van een gesloten aanpak zoals (het zeer misleidend genoemde) OpenAI. Efficiëntie, slimheid en samenwerking in plaats van alleen schaal.
De rimpeleffecten hiervan kunnen aanzienlijk zijn. Voor de monopoliemacht van techreuzen zoals Google en Meta bijvoorbeeld. Voor het bouwen van zoekmachines en sociale netwerken moet je enorm investeren. Maar als je eenmaal een zoekmachine hebt, kost elke extra zoekopdracht bijna niets. Dit, samen met het feit dat veel webtechnologieën beter werken als veel mensen ze gebruiken (zogetehen netwerk-effecten), zorgt ervoor dat er vaak maar één grote winnaar overblijft. DeepSeek laat zien dat die dynamiek niet per se geldt voor AI.
Het is te hopen dat dit Europa eindelijk wakker schudt. Ook het oude continent, tot nu toe vrijwel nergens te bekennen in de AI-race, kan nog meedoen om de knikkers. En er staat met AI veel op het spel: de toekomst van werk, de snelheid van innovatie en wetenschappelijke doorbraken, maar ook geopolitieke invloed. DeepSeek biedt hoop dat ook Europese bedrijven nog kans maken om serieus mee te doen. Maar dat moet dan wel nú gaan gebeuren.
Wat dat betreft laat het nieuwe ‘concurrentiekompas’ van de Europese Commissie in elk geval zien dat zij de urgentie van dit vraagstuk inziet. Op die nieuwe Europese innovatiekoers, woensdag aangekondigd door Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, is veel aan te merken, maar er staan op zich zinnige ideeën en investeringsplannen in voor het versnellen van vernieuwing en het verminderen van regeldruk. Dat roept wel prangende vragen op, niet in de minste plaats over AI. In de VS gaan de grote AI-investeringen gepaard met het afschaffen van ethische richtlijnen. Die route moet Europa niet op.
Als kunstmatige intelligentie niet alleen draait om schaal, ontstaat er meer ruimte voor diverse smaken AI. Europese kunstmatige intelligentie kan zich dan onderscheiden door vanaf het eerste moment wél ethische vangrails in te bouwen, over bijvoorbeeld verantwoord toepassingen op de werkvloer, ethisch datagebruik, lager energieverbruik, eerlijker verdeling van de opbrengsten, en meer.
Dat is niet makkelijk. De ontwikkeling van ethische Europese AI zal de komende tijd een extreem precaire balanceeroefening vergen tussen aan de ene kant voldoende innovatie- en experimenteerruimte, en aan de andere kant het bewaken van maatschappelijke kaders. Europa heeft geen andere keus dan het ontwikkelen van een eigen, Europese smaak AI die de concurrentie aankan.
Bij de inauguratie van president Trump, met tech-topmannen op ereplekken, was helder zichtbaar hoe Big Tech er aanschuurt tegen Trumps politieke agenda. Amerikaanse super-AI hoeft bepaald geen goed nieuws te zijn voor democratie en persoonlijke vrijheid in Europa. Ook over het Chinese smaakje van AI past geen enkele naïviteit. DeepSeek weigert bijvoorbeeld antwoord te geven op vragen over gevoelige Chinese politieke onderwerpen.
Zonder stevige eigen AI-ontwikkeling maakt Europa zich volledig afhankelijk van de technologie én het ethische kompas van andere machtsblokken. Dat is een enorm, om niet te zeggen existentiëel, risico voor de strategische autonomie en vrijheid van de EU. Het plotse succes van DeepSeek laat zien dat Europa niet alleen mee kán doen aan de AI-race, maar ook mee móét doen om een democratische toekomst veilig te stellen waarin Europese waarden mee blijven tellen.
