Het slûm (slim) tweetalig kniên (konijn) en meer streektaal-ikjes

Blauwtong

Ik bin a veartig joar boerin en de leste joar’n bang maakt vuur stikstof en de grote wolf, mear noe is d’r ne knut van 2 millimeter den oons vee kraank, en zeulfs dood maakt. Het leed dat blauwtong het.

Gen vekaansie of komkommertied, op’n boer is ’t zoorg’n daj de kraanke beeste in de been’n hoalt. En meest tieds koomp de koo d’r wier duur.

Mear mangs zeej’n knoestig kleed bie oons an de stroat ligg’n, dan is de koo doodgoan. Roza 37 (‘t was zunne vromme koo..) lig onne dat kleed um ophaald te wörd’n duur de kedaverwaag’n. Het leed dat blauwtong het.

Ik hoal van ’n krönnenzommer, mear dit joar kiek ik oet noar de earste nachtvorst den de knutt’n koald maakt.

Marian Lentferink, Twentse Boerin oet Fleringen.

Vromme koo = lieve koe; krönnenzommer = nazomer, als kraanvogels (krönnen) vertrekken

Sjouwertesj

Op zuik nao ein spesjaal kleur tesj leip ich winkel in, winkel oet. Wie ich bie ein kleierzaak in leip vroug ich „Höb geer ouch sjouwertessje?” De verkuipsder „Mein-se douchemutsje?” Ich: „Uhhhh…..huh???”

„Veur in de shower.”

Caro Deys, Zitterd

Sjouwertesj = schoudertas; kleier = kleren

Schiere motor

Der ston ain advertentie in het Dagblad van het Noorden: schiere motor te koop bie het Munterdammerdaip.

Ik dee ain te leeg bod.

Dei vent zee : „Ik schoef hom nog laiver in ’t daip…”

Inge Steenhuis, Groningen

Schier = mooi; te leeg = te laag

Slûm kniên

Vae woeëne as gezin nôw al hieël wat jaore in Holland, en oes wichter zeên heej ouch geboeëre. Vae kalle gewoën plat ónger ein, mer zoeewaal met de kniên dae vae daêle met de Hollanse minse die naeve os woeëne.

Det es un kwânt bieësje. De angere daag huurdje vae de buurvrouw ut knienke roópe. Vae tieëge mekaar: „Dae es zoeë slûm, dae verstieët ouch nog es Hollans!”

Joost Smits

Limburgs (Weertlands): Slûm = slim; vae = wij; kalle = praten; de kniên dae vae daêle met de Hollanse minse die naeve os woeëne = het konijn dat we delen met de Hollandse mensen die naast ons wonen; kwant = leuk

Plakband

Zô’n fuuftig jaer gelee stoeng ik vô de vuufde klasse van de laogere schôle. Op een ochen kwam d’r een joen nè me toe mee een leesboekje in z’n and uut de Kameleon-serie. „Meêster, di bin een paer bladzijs kwiet, oe moe’k noe verder lezen?” Dat soort boeken wiere deu de huus vee geleze en dideu was ’t wè es nôdig om ze mee plakband wi wat geschikt te maeken vô gebruuk. Ik ao ’t druk, dus zei ik: „Lees maar verder en probeer de draad van het verhaal maar te volgen!” Besluteloôs bleef ’n stae en rommelde mee z’n boek. Toen kloenk er: „Meêster ik zie hin draed, ik zie alleên mè plakband…!”

Frans van der Heijde

Walchers dialect: joen = jongen; dideu = daardoor; ik ao ’t druk = ik had het druk; hin = geen; mè = maar

Zuige

Ze kenne zuige, zegge ze over Uterechters. Da ‘zuige’ slaot d’r op da as ze je arregant vinde, ze je dan mè slechs ‘n paor woarde daonig op je plek kenne zette. Zodaonig daj’ ’n paordeverschut loap. In de Gallegewaord zei d’r is iemand teuge me: „He, jij, jij mej’ hoof!”. Meer was d’r nie noadig, hier hoefde ‘k gegarrandeerd nooi nie proabere spatšieš te hebbe. Maor da ’t nog sterker kon da ‘zuige’ ondervon‘k die keer da’k veslag dee voar de lokaole kerant tijdes ’n geminteraodsvergaodering over ’t voortbestaon van FC Uterech. ’n Supporte, ’n Bunnikžijer, komp op me af en zeg me rech in me gaffel: „Wa mo jij nou, Ronnie Tober!’.

Koos Marsman, Utrecht

In kaam krije

Sa’n tweintich manlju yn learen jassen sitte op in terras yn in doarp oan de Waaddyk. Har motoaren steane kreas yn it gelid tsjin de dyk oan. Se prate drok mei elkoar en bestelle ûnderwiles in útsmiter of kroketten mei bôle. Dan komt der oan de oare kant fan de strjitte in moaie frou yn in koart jurkje út har hûs wei. De mannen wurde stil en sjogge allinne noch mar nei de frou. „Wat binne jim ynienen stil”, ropt se fan de oare kant, wylst se har wask ophinget. Ik sjoch hoe’t de mannen allegear wer gau nei har board sjogge en ik genietsje fan de frou dy’t laitsjend har triomf net ûnder stuollen of banken stekt.

Ingrid Fischer, Furdgum, Fryslân

In kaam krije = blozen; Waaddyk = Waddendijk; sjogge allinne noch mar nei de frou = keken alleen nog naar de vrouw; har board = hun bord; laitsjend = lachend

Verkeerde wc

Ik stao te wachten bij het invalidentoilet waorin mien vrouw net verdwenen is. Een vrouw met rollator komp anlopen. Vlak veur de wc zet ze het apparaat in de parkeerstand, dreit het aansum en giet er op zitten wachten tot ze an de beurt is. Even later zweit de wc deur lös en komp mien vrouw weer hen buten. Ze nikkopt vrundelijk naor de rollatorvrouw en verontschuldigt zuch dat et wat lang duurde. Die kek heur grammietig an en zeg allent: „Ie zit op de verkeerde wc”. Mien vrouw is te veraldereerd om wat te antwoorden, maor ik kan nog net uutbrengen: ‘ Volgende keer toch maor oen stomapassie metnemmen schat.”

Andries Middelbos, Gasselternijveen

Veraldereerd = verbijsterd; grammietig = geërgerd

Tante Bertha

„Hoe ist noe met oe tante Bertha?’

„Och, dee hef de meeste eerpels wel egèt’n.” (gehoord op markt in Deventer)

Marry van Zanten,Deventer

Heerlijk leze

De moer woar nog mèr sjus gevalle wie mien ma weduwe woort. Wel heerlijk, zach ze, veur noe te leze wat iech zelf wèl. Ze loos „De ondrachelijke liechheid” vaan Milan Kundera, prachtig. Wel joamer, voond ze, tot al die intelligente lui leenks zien!

Annemie Knibbe

Maastrichts: De moer = de (Berlijnse) muur; mèr jus = nog maar net; leenks zien = links zijn

Kump wa good

De anhangers van Heerenveen bint den zundag oonderweg noar Feyenoord.

’n Treincoupé zit zo vol as ‘n pötje met pier’n. En doartusken bin ik verzaeild: effen nit good ach egeemn, te völle met ’n neuze in ‘t book ezett’n.

Het geet der van, zie booldert onmeunig.

Ik sprekke ’n jong’n tignoaver mie an: „Hoe kom ik temet in Utrecht biej de duure?”

„Kump wa good” is zien bescheaid.

As ’n trein kort biej ‘t station is, steet he op en röp met ne stemme as ne trompette: „Ommoal an de kaante, dizze mevrouw möt d’r uut!”

En woarlik… zie wiekt ommoal opzied. Ik veule mie Mozes den duur de Schelfzee löp.

Willemien Grobben

Anhangers = supporters; effen nit good ach egeemn = even niet goed opgelet; het geet der van, zie booldert onmeunig = wat een kabaal, ze hossen, zingen en springen; temet = straks; den duur = die door

Kè je die?

Als Èrnemse (Arnhemse) herinner ik me deze kreten (met zachte g):

– Kè je die? (Spreker geeft de ander links een klap)

– Da’s ’n bruurtje van die (geeft rechts nog een klap)

– En as-je je grote bek nie houdt dan zal ik je een klap voor de bek verkopen dat je tanden in gesloten gelidje de kont uit komen marcheren!

Reinildis van Ditzhuyzen

Goei weer

Ik wâr in t’urp toen de kerkklokke begonne te luie: efkes kèke wè t’r gaonde is. ’n Begraffenis. Wie wâr d’r doad? D’r ston al wè volk onder d’n tore. ‘t Wâr Janus d’n Dop, zinne ze. Doave Gijp ston ‘r oak bè, en véul en véul te hard te praoten – doen doaf lui bekant altijd, anders heure ze d’r eige nie…

De zon schêen z’n best en toen ’t lijk naor buite kwâm, riep Gijp: „Hij treft er anders GOEI weer op!”

Ad de Visser, dialect van Heeswijk (Bernheze), Meierij van Den Bosch

Eerpels

Ik drinke koffie an ‘t schap in ‘n Tweents café. Ik schetse ew’n de situatie: Hendrik, de eigenaar van ‘t café, steet achter ‘t schap en noast mie zit Gait.

Hendrik hef achter ziene horeca- accommodasie ’n veeld met eerpels. Gait hef tied zat, döt niks oawerdag en verspeult völle uur’n met borrels drink’n. Ik heur wat de keerls met mekaar besprekt.

Hendrik vrög an Gait of hij zin hef om te help’n met ’t stekk’n van de eerpels. Gait döt zien glas omhoge en zeg „doot mie d’r eers nog ene in”. Oeteind’lijk hef Gait drei gratis borrels op en vrög Hendrik: „Nou, wat ducht oe d’r van, doo’j ‘t wal of doo’j ‘t neet?” Dan hef Gait een good advies: „Wei hef ze oe epot? Dan meu’j den vroag’n. Hij wet ze te zitt’n!”

Mieke Kerkhof

Stekk’n van de eerpels = aardappels rooien; Wei hef ze oe epot? = wie heeft ze voor je gepoot?

Aan ’t waark

Rond 1950 rieden Mellema en Burema stikvroug oet Finnerwold noar joarlijkse vergoadern van de Boerenleenbank in Utrecht mit Burema’s Ford.

In Utrecht komen ze bie ’n plaain mit op ’n verhoginkje een agent dei ’t verkeer regelt.

Ze mouten ho holden. Mellema , stief noa laange raaize, gait evenkes verzitn.

Moar steut tegen hendeltje van richtenaanwiezer. Piel klapt oet noar rechts, en agent aanwiest: deurrieden veur rechtsof.

Moar auto gait nait noar rechts, moar liek oet. Agent loat auto stil stoan, komt grammieterg van stee.

Burema draait roampje open, agent zegt:

„U hebt uw pijl uit naar rechts maar u gaat rechtdoor?”

Roupt Mellema: Joa, dat was ik. En goa nou moar weer aan joen waark, man.

Edzo Ebbens

Plaain = plein; steut = stoot; liek oet = recht door

Gesmiegie?!

Jaoren leden dee ik een maol met an’t Drèens dictee. Laoter vreug mien schoonzuster, toen wij op heur verjaordag waren : „Noou hest doe toch metdaon an dat Drèens dictee? Vertel mij dan es wat een ‘gesmiegie’ is !” Zie kun het woord haost niet oetspreken. Ik har gien idee waor ze’t over had. Zie had het dictee lezen in de kraant. Underweg naor hoes mus ik in eeinmaol heeil haard lachen: ik was der oet wat zie bedooulde. In het dictee was spraoke van een mobieltje (toen nog niet algemein): een g-s-m- egie, zo as het veurlezen weur. Ik had het toen ok fout: het mus an mekaor schreven worden: ge-esemmegie! Neie woorden hebt tied neudig!

M. Pronk-Hogenesch

In de Achterhook

Assertief? Neu, dat woord, doar ha’w nooit van e’heurd bie’ j ons in de Achterhook. Ie’j moss’n wel veur oew eiges opkomm’n en a’j dat niet genog deej, zei mien grootmoeder Betje:„A’j oew zo klein holt as ‘n moes, vrit de kat oew op”. En dat begrepp’n wie’j good!

Bets Veenhuis, Malden

Proementied

Mien proatliene ringelt: t is André, mien kameroad en boer. „Wil-ie proemen vuur jam hebben? Mo’j ze no’ komen halen.” „Mag wel; ik kom temet.”

Onderwegens noar zien ploats verwonder ik mie derover hou makkelk t levent op plat is: aals is dudelk. Huifst nooit wat oetstokken, begriepst mekoar op stond, ok in n aander oard van Nedersaksisch.

Ik heb aaltied toalen ommaans, moar op plat bin ik miezölf. Kortsleden keuvelde ik mit n Twentse toalmester, in schiere sproak dij n Hollander olderwets nuimen zöl. Wie huifden mekoar niks oetduden: ging aals vanzölven.

En wat aans: plat breekt t ies woar ABN òfstand schept.

Zo prakkezerend fiets ik slingernd vort, totdat n veurbieganger roupt: „Liek-oet is rapper!” Dudelk, toch?

Kim Middel (Twents-Gronings)

Temet = straks, dadelijk; oetstokken = uitleggen; ommaans = aan/bij de hand; schier = mooi; liek-oet = recht door

Prakkezeren

Een zittend gat hef altied wat. Dat zei mien vader as ik in zien ogen een onnozele kwestie an de orde stell’n. Now was hie ok van de generatie wiet hard warken mos. Hie kon gin tied verknooien. Ze waar’n ok niet gewend om ovver gevuulens noa te denken. Dat prakkezeren levert ow niks op. „Doar is gin zalve an te strieken” zei hij, as hie wear ’s heuren van vrouwluu met allerlei klacht’n. Loat ze an’t wark goan. Dus hard warken heb ik wal e’leard.

„Zitten is het nieuwe roken” heure wi’j tegenwoordig. Mien vader wist ’t al: Een zittend gat hef altied wat.

Anny Hoftijser Hardenberg

Wel is doar?

Mien opoe kwam oet ‘n grote familie, woarvan d’r nog ain zuster en vaar brörs in ’t zulfde dörp woon’dn. As kind kwam ik d’r al achter dat de aine helfte nait sprak met de aandere helfte. Toun mien ome Geert weduwnoar werd besloot ome Jans (ook weduwnoar inmiddels) hom op te zuik’n om weer met mekoar in gesprek te komm’n.

Ome Geert haar gain bèlle dus ome Jans tikte haard op ’t roam. Hai heurde geslof in gaange en ome Geert ruip: Wel is doar! Ik – ruip ome Jans terug – dien brör Jans!

’t Bleef eem’n stil en toun ruip ome Geert terugge: wat most hier, ik kom toch ook nait bie die!

Janny van Vreumingen , Westerbork

Vaar brörs = vier broers; wel is doar? = wie is daar?

Een halven

Noa dartig joar wonen in Utrecht, bin ik nen herintredende halven import-Tukker, mangs in’n stad en mangs in Tweante. ‘s Morns leas ik de NRC as mien naober der achterhen kump kieken. „No, is d’r nog niejs?”, vrög-e.

„Ik kan d’r wa zo krang van in ‘n kop wörden,” zeg ik, „zee schrieft weer eens Achterhook at ze Tweante meant, en da’w hier almoal op dikke trekkers de natuur verinneweerd.” Hee zeg: „Ie bint d’r helliger van as wiele. Doo’t toch heanig an, zee weet ja niet better.” Dan zeg-e: „Allò, ik goa eem met de trekker noar de supermarkt, wie hebt de melk op.” A’k hem met grote ogen aankiek, lacht-e en zeg: „Tuulk nie, döl! Jullie stadsen geleuft ook alns.”

Rob Heerdink Utrecht/Ambt Delden

Mangs = soms; noaber = buurman; krang = ergeren; verinneweerd = vernielen; heanig = kalm; helliger as wiele = kwader dan wij;döl = gek

Döbbelgengers

Van iddere miens is d’r mer eine… zègke ze! Nou, van mien saort zeen d’r mieër.

Ich liek op Marjan-oet-Nuth, op ‘t lievelingsnichske van Chris, oppe juf van de veerde klas…

Pas nag koom ’n vrouw op mich aan mit de erm breid: ‘Halló, lang neet gezeen, waat léuk… oh mer… doe bös gaar neet…’

Pff…

Op ’n terrasje op vakansie kreeg inèns e glaas wien veurgezatj. Ich haw inne gate det ze dachte det ich de vrouw van burgermeister woor. Zónger get te zègke speeldje ich ’t spelke mit en hóng de vruntjelike burgermeistersvrouw oet.

Achteraaf höb ich dao spiet van: toen haw ich subsidies kinne toezègke, commissies in ’t laeve rope, vergunninge oetdeile, etcetera.

Marleen Schmitz ,Oirsbeek

Hen bedde!

Ik heb vieftig joar in Amsterdam ewoond, dus plat proatn doe’k allend nog mit mien zus van neengtig die nog op het Dreinse durp woont noast et spoor. Mien kiender kent allend: hen bedde! Toch kan ik ut soms niet loatn, zoas toen mien zeune joarig was en ik een appje stuurde: hartelijk gefietselanteernd!

Harmjan Snijder (Snieder mak mi de broek wat wieder) Alkmaar

Grunneger humor

Dou t mit mien òlle pa aal minder ging en hai wos dat e nait laank meer leven zol, raip e zien kinder bie nkander. Der was n bult te proaten en weerom te kieken. Om t apmoal nait te zwoar te moaken haar pa zörgd veur slikkerij, Grunneger dreuge worst vanzulf, zòlde heerns en zukswat. Wie vergatten sikkom woarom wie bie nkander wazzen. Opains begunt pa vrezelk te poesten, hai het zuk versloekt in n stuk dreuge worst. Onder tied dat k hom op zien rogge haauw komt e weer bie stem en ròpt „Nou mouve vòtmoaken dunkt mie!”

Chris Berghuis

Apmoal = allemaal; slikkerij = iets lekkers te eten; zolde heerns = zoute haringen; sikkom = bijna; poesten = naar adem te happen; mouve vòtmoaken = moeten we haast maken

’n Luk heujer

Mien vrouw en ik basket in Weersel met oonzen zùn (1 m 98) en zien Janet wat roond deur heur hoes in aanbouw. Nen bouwvakker is doar net gangs met het opmetseln van ’n muurtje in de douchecel.

Hee vrug Janet: „Dee lange, is dee van oe ?”

„Joa”.

“O, dan door ik d’r nog twee steen bie op”.

Jan Wolt, Oatmössche

Nije auto

Mien zuster kreeg verkeren mit Geert. Goandeweg wer jong dail van femilie. Hai was din ook geregeld bie ons over de vlouer.

Zien olle rooie Volvo 340, model koektrommel, ston din bie ons op t haim. Nou haar Geert wat auto’s aangaait n jongesdreum: Ooit te rieden ien n Alfa Romeo. Dou e omduur mien zuster ook zo wied haar kwam der zo’n ding. Dus kwam e dou geliek ien zien splinternije Alfa Romeo aanzetten.

Dou moeke kovvie inschonken haar vroug e heur tröts: “Wat vienden ie van mien nije auto?” Moeke schoft t gedien wat aan kaant en zegt: „Doe haars toch aaltied al n rooie?”

Vrieze

’k Was om appele bai Cor, de toinder. Hai had altaid merakels moôie sterretjes in z’n skuur legge. Op lange taefels, met ouwe krante en lappe teuge de kouw.

‘’t Was feberwaerie en De Bilt had verspeld dat ’t weer bar zou weze. „Jae,” zee Cor, „’t ken venacht wel weerderes een aerig koekie bakke.” En hai dekte de leste appele weer zorregzaem toe.

Frits David Zeiler, Bergen

Tuinder Cor is Cornelis Bruin (1900-1977), een van de laatste sprekers van het Bergense dialect. De episode speelt in de jaren 1960.

Wim Bouwsema

Haostige Harry

Dinsdagaovend, half zeuven. Mit twei blikken varf sluut ik bij de bouwmarkt an in de rij. Achter mij gruit de rij staodigiesan deur. Twei plekken achter mij stiet een klusser ongedurig hen en weer te schoeven. Dan giet de volgende kassa lös. Ik blief staon, achter mij komp wat in beweging. De man achter mij wordt deur de haostige klusser veurbijsprint. As hij zien kar mit schuttingplaanken installeerd hef um zien buit of te bliepen kreg de haostige Harry iniene in de gaten dat e betrapt is. Schuldbewust kek hij um en stamelt tegen de duuster kiekende kerel ‘Oh, ie magt wel veur heur.’ Die reageert, op zien Drents: „Ie hadden ja haost…”

Arja Olthof

Et jokt mi’j naarngs

Toen mien buurjonge Albert noa de vekaansie veur et eerst noar schoele gunk, had ej nog niet vaeke hollands espröäken. Wat de jufrouw an em vrüg, was em dan ok een roadsel. Syn antwoord was heur niet noar de zin en zee zei: “jij jokt!”

Verboast zee Albert: wat weat ie doar van, et jokt mi’j naarngs!

Jeanet Kuiper, Staphorster Nedersaksisch

Vurlichting

Munne klèènzoon kwaam van de wéék mí ’n buukske van school ôn: Lentekriebels. Tjonge, jonge, dè ging in onzen tijd wel anders. ’t Ennigste dè ons moeder oit tege mijn zin waar: ‘Kekt uit wor jonge.’ Miejr nie.

Mar ik heb ès vôdder ok nie veul gemakt van de vurlichting ôn de jong. Die van ons èn ikke hán tege de keinder gezeed dè ze gebrocht ware dur unnen ooievaar.

Ik weet nog dè daags nôdderhaand d’n oudste ôn die van ons vroeg: ‘Mar mam, ès we gebrocht zijn dur unnen ooievaar, woar is die dan gebleve?’ Èn die van ons antwoordde: ‘Die lí alle daag op de bank nor ’t voetballe te kijke.’

Riny Boeijen

Begraefplaes

Ut is zondagochend, het is nag vroeg. Trien gaet naar buite voor een kloine wandeling. Effies uit de drukte. De zon skaint, en ze loopt nou bai de begraefplaes. Ze hebben der ok van die bankies. Trien gaet zitte. Nerreges an denke. Den ziet ze een man de begraefplaes op komme. Hai gaet bedroivig een graf opknappe, an de gang met een gieter, een harrek en meer van zuks. Den is ie klaer en hai gaet weer. In iene drooit ie ze eige om en hai begint her kant op te lope. Dut zal mijn benieuwe, denkt Trien. Ze gaet rechtop zitte, der arme over mekaer. Hai is nou vlakbai, en den vraegt ie: “Lait jouw man hier?” „Nai, die lait nag te bed..!”

Elly Veenboer, West-Fries

’n Peerd looept

Ik ben Italiaanse en 55 jaar geleden woonde ik net in Hengelo en begon Nederlands te leren. Ik vertel mijn verhaaltje maar ik weet niet of ‘mijn’ Twents correct is.

Ik wandelde een keer langs een wei waar een man stond die een paard verzorgde. Belangstellend vroeg ik hem: „hoe gaat uw paard?” De man reageerde met: „Een peerd geet niet, een peerd looept”. Oh, zei ik – en hoe looept uw peerd?

„Het geet”, zei hij.

Emilia Boni

Delen





Mail de redactie