Het nieuwe werk van Anaïs López begon met de zoektocht naar een gouden schildpad

Hoogzwanger en vol verdriet vanwege het overlijden van haar zus, een paar maanden eerder, reist kunstenaar Anaïs López in het najaar van 2016 naar Kyoto, Japan. Ze wil weg van alles wat ze kent, naar een plek waar ze alleen en anoniem kan zijn. Tijdens een wandeling langs de Kamo-rivier die door de stad loopt, ziet ze in het midden van de rivier een schildpad met een gouden gloed op haar schild. Ze maakt een foto, maar dan duikt de schildpad onder water en verdwijnt.

„Merkwaardig genoeg had ik het gevoel dat ik haar al kende”, zegt López, die de schildpad een paar dagen later nóg een keer ziet, op de laatste avond van het Obon-festival, als de Japanners de geesten van hun voorouders eren. „Iemand zei me dat de schildpad de kami van de Kamo-rivier geweest moet zijn, een geest die zich toont in de elementen van de natuur; de wind, het water, de bergen, de dieren. Het is maar zelden dat mensen een kami zien, werd me verteld – hij zou zich openbaren aan mensen die zich ophouden tussen de wereld van het leven en de dood.”

Terug in Nederland, na de geboorte van haar dochter, blijft López van de schildpad dromen. Ze zal in de daaropvolgende jaren nog zeven keer naar Kyoto reizen, steeds weer op zoek naar de schildpad, die volgens de overlevering zou zijn teruggekeerd naar de bron van de rivier in de bergen. Tijdens haar zoektocht in die bergen trotseert ze een beer, forse regenbuien en een monnik die haar vertelt dat ze niet verder mag.

Die uitgebreide queeste is nu verbeeld in het project de Schildpad en de Monnik, een gelaagde en persoonlijke vertelling waarbij het niet helemaal duidelijk is wat feit is en wat fictie. Het zit vol sprookjesachtige elementen, over de rouw om het verlies van haar zus, haar zoektocht naar de gouden schildpad die ze Kami doopte en de levenslessen die López daaruit trekt.

De dood verbeelden

Anaïs López (1981) maakte onder andere naam met The Migrant (2018), ook al zo’n magisch-realistische vertelling, over een Javaanse zangvogel. Het project, een mix van technieken als fotografie, archiefbeelden, film en striptekeningen, werd genomineerd voor een Gouden Kalf en won onder andere The Dutch Directors Guild Award en de Zilveren Camera Award voor storytelling.

Voor het eveneens multimediale de Schildpad en de Monnik – fotografie, film, performance, boek – voegde López tekeningen toe van de Japanse kunstenaar Niwa Yuta en maakte ze gebruik van een aantal bijzondere druktechnieken: gyotaku en ‘fotopolymeer etsen’. López: „Gyotaku is een oude Japanse techniek waarmee je een vis insmeert met inkt, en daar maak je vervolgens op washipapier een afdruk van. Het vertekent, soms is de vorm van het dier nauwelijks herkenbaar. Dat maakt zo’n afdruk vervreemdend. Ik zocht naar een manier om de dood te verbeelden. Simpelweg een dood dier dat ik onderweg tegenkwam fotograferen, dat vond ik alleen maar akelig.

„Fotopolymeer etsen is een fotografisch procedé om een ets te maken. Mijn foto’s van insecten en kevers die ik vond tijdens mijn zoektocht naar Kami heb ik zo vertaald in etsen met blauwe inkt, waardoor de dieren een surrealistisch karakter krijgen.”

De Schildpad en de Monnik nodigt zo, met z’n poëtische beelden in veelal rood- blauw- en goudtinten, uit „de fantasie in te gaan”, zegt López. „Het is een esthetisch project, waarbij ik mensen hoop te verleiden zich te verbinden met de schoonheid in de wereld. In het begin ging ik doelgericht op zoek naar Kami. Ik dacht: als ik maar hard genoeg mijn best doe, dan krijg ik wat ik wil. De monnik die ik tegenkwam zei: ‘Hebzucht is het grootste probleem van de mensheid. We hebben alles, maar we zien het niet. We willen altijd meer.’ Ik was zo geobsedeerd door het vinden van Kami, dat ik niet zag wat er al om me heen was.

Toen ik door de bossen van Japan liep, begon ik echt te kijken. Elke creatuur, elk blad, elke rimpeling in het water had betekenis. We zijn niet gescheiden van de natuur – we maken er deel van uit. Ik hoop dat door de natuur zo mooi af te beelden, mensen zich weer verbonden voelen met alles om ons heen.”

Delen

Mail de redactie

Afgelopen week klaagde een vriend dat hij weer eens een af-schu-we-lij-ke dag op kantoor had beleefd. Hij zei het ook op die manier: „Af-schu-we-lijk.” „Een draadbreuk bij Zoetermeer, geen flexplek meer toen ik aankwam, doelloze vergadering waarin mensen elkaar napraatten, en soep uit een plastic beker gedronken” – ach gossie, dacht ik, de arme schat.

Want probeer je dát eens voor te stellen: soep uit een plastic beker. Tuurlijk. Politieagenten hebben het zwaar met vechtende arrestanten, docenten met volle klassen vol krijsende pubers en verplegers met poep van billen wassen, maar soep uit een plastic beker! Het zou goed zijn als eens wat meer mensen beseffen hoeveel ontberingen kantoortijgers op een gemiddelde kantoordag moeten doorstaan.

Deze maand is het vijf jaar geleden dat door corona eindelijk duidelijk werd hoe loodzwaar het kantoorleven is. Van de ene op de andere dag moest de kantoormens thuis gaan werken, en werden hem de ogen geopend welke horror hij zich tot die dag allemaal had moeten laten welgevallen.

Geklets over de ‘purpose’

Files, uitvallende treinen, het geklets van managers over de purpose, het videobellen, de telefoons op speaker, de nutteloze deep dives, de bloedeloze flexplekken. Sinds corona werkt hij het grootste deel van de week lekker thuis. En terecht. Het Europese Hof van de Rechten voor de Mens heeft niet voor niks de thuiswerkdagen maandag, dinsdagmiddag, woensdag, donderdagmiddag en vrijdag al in de universele grondrechten voor de kantoortijger opgenomen.

En toch zijn er werkgevers die daar alweer aan gaan morrelen. Die me steeds vaker vragen of ik tips heb, hoe ze hun medewerkers meer dan vier uur per week naar kantoor kunnen krijgen. Ik antwoord dan altijd dat ik niks kan garanderen, maar dat een aantal eenvoudige ingrepen vaak al kan helpen.

Zet bijvoorbeeld wasmachines op kantoor, zodat ze daar, net als thuis, een wasje kunnen draaien tijdens het werk. En zorg voor kinderopvang. Dan kunnen ze hun kinderen gewoon meenemen naar hun werk en hoeven ze niet om 13.00 uur alweer naar huis om op tijd bij de crèche te kunnen zijn.

Maak ook een pakketservice op het werk, zodat daar alle pakketjes kunnen worden ontvangen. Haal ze op met een auto met chauffeur zodat ze niet in de file hoeven staan, een parkeerplaats hoeven zoeken, of nog erger: in de trein hoeven – quelle horreur!

Een eigen, prikkelvrije kamer

Zorg ook voor alleen maar leuke collega’s om hen heen, die hen niet tegenspreken maar louter prijzen, en geef als werkgever zelf ook nooit kritiek (weet je wel hoe onveilig dat is??!). Zorg dat iedereen een eigen, prikkelvrije kamer met uitzicht krijgt, met massagestoel. En een barista met single origin koffiebonen.

Stel de werktijden op van 11.00 tot 14.00 uur. Honden mogen uiteraard ook worden meegenomen. En zorg voor yoga en mindfulnessklasjes voor de work-life balance, een moestuin, een bijenkast (‘die de angel uit elke bij-drage haalt’ en voor een ‘buzz kan zorgen’) en een padelbaan, een klimmuur en een brasserie met sterrenchef waar je je vriendjes en vriendinnen kan uitnodigen voor de luns.

Verder zijn er uiteraard voldoende ‘rustruimtes’ voor powernaps, voldoende ruimtes waar ongestoord kan worden gevideobeld met het thuisfront, en online geshopt kan worden. En staat het kantoor uiteraard op een A-locatie in een aantrekkelijk stadscentrum, met mooie wandelpaden, een intercity-station op drie meter afstand, en een grote parkeergarage voor het bezoek van buiten, zodat niemand nat haar hoeft te krijgen als het regent. Of wacht, als het regent hoeft uiteraard niemand naar kantoor te komen – duh.

Verwende nesten

Verder kunnen alle ramen open, doet AI al het werk, zijn er bomen, stralende toiletten, geldt er een rijstwafelverbod – leest Dick Schoof eigenlijk mee? – en krijgt iedereen een abonnement op The New York Times.

Je hoort de laatste tijd steeds vaker dat kantoorwerkers verwende nesten zijn die zich wel eens wat vaker zouden mogen realiseren hoe geprivilegieerd ze zijn dat ze zelf mogen bepalen wanneer en waar ze werken, dat ze eens wat vaker aan het belang van hun werkgever zouden mogen denken, en dat ze wel anders piepen als straks de recessie weer toeslaat.

Ik begrijp dat soort geluiden écht niet.

Ik zou zeggen: we mogen blij zijn dat er mensen zijn die überhaupt een paar uurtjes per week naar kantoor willen komen. Hoewel voor het drinken van soep uit een plastic beker natuurlijk nooit een rechtvaardiging zou mogen bestaan.

Delen

Mail de redactie

Moeder: „Ik kom zelf uit een disfunctioneel gezin. Ik wil het met mijn eigen drie jonge kinderen heel anders doen. Ik lees boeken over ‘gentle parenting’, ben in therapie geweest. Maar soms ben ik door mijn werk en de drukte in het gezin zo moe, dat ik de minder leuke kanten van mezelf laat zien. Mijn partner en ik werken allebei vier dagen, en we hebben geen support van familie. Dan hoor ik mezelf ineens schreeuwen zoals mijn ouders vroeger deden. Zo wil ik niet zijn! Ik wil een empathische geduldige moeder zijn. Tegelijkertijd ben ik nog aan het leren wat goed opvoeden eigenlijk is, omdat ik daar geen voorbeeld in heb gehad. Hoe verkrijg ik dat waarmee ik zelf niet ben opgevoed? Wat mag ik van mezelf verwachten in deze fase? En hoe doe ik het allemaal tegelijk in deze hectische tijd?”

Levenslang leren

Susan Bögels: „Als je kinderen krijgt, herbeleef je ook de mooie en moeilijke dingen uit je eigen kindertijd. En kinderen triggeren met hun gedrag onverwerkte delen van dat kindzijn. Als je zelf ontploft als je kind een woedebui heeft, kan dat zijn omdat je je eigen boosheid als kind hebt moeten wegstoppen.

„Probeer die empathische en geduldige ouder niet alleen voor uw kinderen te zijn, maar ook voor uzelf. Neem na zo’n uitbarsting een moment de tijd: wat gebeurt er allemaal in uw binnenste? Adem een paar keer rustig in en uit. Zeg iets tegen uzelf als: ‘Laat ik lief zijn voor mezelf.’

„Repareer uw gedrag door tegen de kinderen te zeggen: ‘Het spijt me dat ik tegen jullie schreeuwde. Ik zag dat jullie ervan schrokklen. Het ligt niet aan jullie.’ Het werkt helend als we ons vanuit ons hart verontschuldigen.

„Blijf met uw partner bespreken: wat hebben wij samen en alleen nodig om ons leven minder hectisch te maken? Kan er een dag extra oppas bij, kan er tijdelijk een dag werk vanaf? Moeten al die taken echt op die manier gebeuren?

„Ouderschap betekent een leven lang leren: ‘wat gebeurt er tussen mij en mijn kinderen, en wat gebeurt er dan met mijzelf?’ Mooi dat u open staat voor dit leerproces.”

Aanwezig zijn

Maartje Luijk: „De maatschappij legt de lat tegenwoordig hoog voor ouders van jonge kinderen, zonder dat er voorzieningen worden getroffen om ze daarin te faciliteren, bijvoorbeeld door betere kinderopvang of ruimere verlofregelingen. Dus er staat al veel druk op, en dan mist u ook nog een familienetwerk en positieve voorbeelden. Dat u zich overweldigd voelt lijkt me vanzelfsprekend.

„Schreeuwen doet iedereen wel eens. Het behoort nu eenmaal tot het menselijke verkeer. Als u zich daarna verontschuldigt bij uw kinderen doet u wat uw eigen ouders hebben nagelaten.

„Overleg met uw partner: wat vinden wij nou het allerbelangrijkst voor ons gezin? Wat willen we dat de kinderen onthouden als ze straks het huis uit zijn? Misschien komen jullie uit op emotionele beschikbaarheid: aanwezig zijn voor wat er leeft bij uw kinderen. En dan zítten er maar scheuren in een broek, dan wórdt er maar iets te vaak patat gegeten. Een goed genoeg-opvoeding is beter dan een perfecte. Zo leren kinderen het echte leven.

„Probeer te investeren in een opvoednetwerk. Overleg met andere ouders over wat u zwaar vindt. En probeer verschillende vormen van extra steun uit. Vrienden zonder kinderen die oppassen, ouders van school, whatever works.”

Susan Bögels is hoogleraar family mental health & mindfulness aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is auteur van Mindful opvoeden in een druk bestaan. Maartje Luijk is hoogleraar pedagogiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze doet onderzoek naar parental burn-out.

Delen

Mail de redactie