Het grootste uitgeefconcern van Nederland komt in Amerikaanse handen. ‘Moeten we hier wel zo blij mee zijn?’

Nelleke Noordervliet is een van de schrijvers die vooraf gebeld worden als er grote veranderingen op til zijn bij haar uitgeverij, Atlas Contact. Zo ook afgelopen maandagochtend. Het was Geneviève Waldmann, de algemeen directeur van moederbedrijf Veen Bosch en Keuning (VBK), die haar persoonlijk belde om te vertellen dat er een nieuwe toekomst in het verschiet ligt voor de auteurs.

VBK, het grootste uitgeefconcern van Nederland, wordt onderdeel van het gerenommeerde Simon & Schuster (S&S), een van de vijf grote uitgeverijen in de Verenigde Staten, vertelde Waldmann. VBK is eigenaar van Atlas Contact, Ambo|Anthos, Luitingh-Sijthoff, Alfabet en Van Dale.

De overname betekent dat Nederlandse auteurs, die altijd maar schrijven voor dat piepkleine Nederlandse taalgebied, opeens veel makkelijker in de VS kunnen worden uitgegeven. En van daaruit ook in alle andere landen waarin S&S opereert, wereldwijd. Voorbij is de tijd dat de uitgeverij op boekenbeurzen moet leuren om de rechten op een werk aan buitenlandse uitgeverijen te verkopen.

Wat Waldmann er niet bij vertelde, zegt Noordervliet, is dat met de komst van Simon & Schuster indirect ook een Amerikaans private equity-fonds zijn entree maakt op de Nederlandse boekenmarkt. Die markt is moeilijk te vergelijken met andere sectoren of de internationale boekenmarkt, omdat hij drijft op een zekere mate van collectiviteit. Nederlandse uitgevers zijn zich ervan bewust dat zij met zijn allen het culturele aanbod maken. Natuurlijk willen ze winstgevend zijn, maar niet ten koste van alles.

Simon & Schuster is zélf ook recent van eigenaar gewisseld, ziet Noordervliet als ze na het telefoontje op internet grasduint. Sinds oktober is het concern één van de bezittingen van Kohlberg Kravis Roberts & Co (KKR), het Amerikaanse investeringsfonds dat in Nederland brillenverkoper Hans Anders en fietsfabrikant Accell bezit.

Noordervliet: „Ik begon me af te vragen of we hier op termijn blij mee moeten zijn. KKR staat bekend als een agressieve investeringsmaatschappij. Ze kopen een uitgeverij niet omdat ze van boeken houden, maar om er geld uit te halen.”

De Engelstalige wereld wordt voor ons geopendGeert Mak schrijver

Van dat laatste maakt KKR geen geheim. Ook niet van het feit dat het S&S heeft gekocht om het over een tijdje weer te verkopen. „Over vijf, zes, zeven jaar”, zei Pete Stavros van KKR na de overname in een interview met persbureau Bloomberg. „We willen [eerst] wat dingen bereiken. Misschien is S&S op een dag wel een geweldig beursgenoteerd bedrijf. We zullen zien. We hebben geen haast.”

Het is onbekend welke eisen KKR, dat de ervaren uitgever Richard Sarnoff aan de leiding van S&S heeft toegevoegd, stelt wat betreft rendement of marktaandeel. Evenmin is bekend wat er van deze druk zal doorsijpelen naar VBK. „De afspraken met S&S over bijvoorbeeld het rendement moeten nog gemaakt worden”, zegt Waldmann in een videogesprek. Maar, benadrukt ze: „We worden gekocht door S&S, niet door KKR. Het gaat zoals het gaat in uitgeefland: de aandelen van je bedrijf komen in handen van investeerders en die stappen er op een gegeven moment ook weer uit. Ik zit nu 34 jaar in dit vak en heb nog nooit achterover kunnen leunen met de gedachte dat ik voor de komende vijf jaar gebakken zat.”

Geleend geld

KKR heeft vorig jaar 1,62 miljard dollar voor S&S betaald aan de vorige eigenaar, entertainmentbedrijf Paramount Global. KKR deed de overname met een miljard dollar aan geleend geld, dat ook weer zal moeten worden terugverdiend. Het is een bekende modus operandi van KKR en veel andere private equity-fondsen, de zogeheten leveraged buyout: een overname doen met een groot deel aan geleend geld, zonder daarbij zelf het risico te dragen. Tijdschrift The Atlantic becijferde dat vermoedelijk alleen de rente al een zware last zal zijn voor S&S.

These are the plunderers, dit zijn de plunderaars, is de titel van een vorig jaar verschenen boek waarin de Amerikaanse journalist Gretchen Morgenson en financieel analist Joshua Rosner uiteenzetten hoe „de verraderlijke, met schuld overladen wereld van private equity”, waaronder KKR, gewone Amerikanen „uitzuigt”. Deze omschrijving is afkomstig van de website van hun uitgever. Ironisch genoeg is dat Simon & Schuster.

De auteurs beschrijven bijvoorbeeld hoe KKR samen met andere private-equityfirma’s de speelgoedwinkelketen Toys ‘R’ Us met hoge schulden belastte, een van de redenen waardoor een faillissement onafwendbaar was. En hoe sommige inwoners van het stadje Bayonne moeite hadden om hun drinkwater te betalen, nadat KKR het leidingensysteem had laten renoveren.

Nelleke Noordervliet heeft veel vragen na wat ze over KKR heeft gelezen. „KKR zal de waarde van S&S willen laten toenemen om zo de schuldenlast te verkleinen en het goed te kunnen verkopen. S&S zal dus moeten laten zien dat ze geld verdienen. Onze directeur benadrukt dat de auteurs alle aandacht zullen krijgen die we gewend zijn en dat VBK een onafhankelijke koers blijft varen, maar als die afwijkt van wat ze in de VS willen, denk ik dat je dat kunt vergeten. Naar het kleine zusje of broertje luistert niemand. Ik zeg niet dat het zo zal gaan, maar ik ben er bang voor. Het maakt me sceptisch en afwachtend.”

„Ik heb echt geen flauw benul hoe dit gaat uitpakken”, zegt schrijver Auke Hulst, wiens werk verschijnt bij Ambo|Anthos. „De kortere lijn naar het buitenland is op zich prettig. Op de boekenbeurs in Frankfurt ben je afhankelijk van agenten en redacteuren die nog talloze andere afspraken hebben.”

VBK is de eerste grote Europese aankoop van S&S en past binnen de nieuwe strategie die de Amerikaanse uitgeverij met haar nieuwe eigenaar heeft afgesproken om meer internationale markten aan te boren. VBK-directeur Waldmann: „Ik heb me lang verzet tegen het feit dat er in Nederland steeds meer Engelstalige boeken worden gelezen, maar inmiddels is het een gegeven. Eén op de vijf verkochte boeken is Engelstalig. Aansluiting bij een internationaal boekenbedrijf is daarom een logische stap.”

TikTok-sensatie

Het betekent dat VBK de Engelstalige titels van S&S op de Nederlandse markt kan uitbrengen, tegelijk met een eventuele Nederlandse vertaling. Zo zal het bijvoorbeeld gaan met het werk van TikTok-sensatie Colleen Hoover, die wereldwijd miljoenen exemplaren verkocht van haar boek It ends with us.

Andersom wordt ook de markt voor Nederlandse auteurs internationaler. De kans wordt groter dat er gedrukte Engelstalige versies van hun werk verschijnen. En vooral komen er nieuwe mogelijkheden voor hun e-boeken en luisterboeken, volgens Waldmann. „Er zijn veel platforms naast de boekhandel. Amazon, Bol.com en Kobo voor e-books en Storytel, Nextory, Bookbeat en nu ook Spotify voor audioboeken. Als S&S met Spotify aan tafel zit, komen wij er nu ook makkelijker binnen.”

„De Engelstalige wereld wordt voor ons geopend”, zegt schrijver Geert Mak. „Tot nu toe verkopen Europese auteurs slecht in de VS, maar die markt wordt waarschijnlijk toegankelijker voor ons.” VBK en S&S zijn wel twee heel verschillende uitgeverijen, ziet hij, alleen al in omvang. „VBK heeft een jaaromzet van 90 miljoen euro, S&S van ruim een miljard dollar. En dat terwijl ze ongeveer evenveel boeken uitgeven.”

Hij duidt op een groot verschil in aanpak. „S&S bedrijft een andere tak van sport. Zij brengen per titel enorme oplages uit die met veel geweld op de markt gebracht worden. Het kan dus zijn dat er ook in Nederland meer nadruk op bestsellers komt en dat dat ten koste gaat van de kweekvijverfunctie voor nieuw talent, die een uitgeverij ook heeft.”

Waldmann zegt dat er op dat laatste punt niets zal veranderen. „Daarin zitten S&S-directeur Jonathan Karp en ik op één lijn. We blijven werken in kleine teams die mogen blijven ‘bouwen’ aan auteurs.”

Het rijke aanbod in de Nederlandse boekenwereld wordt beschermd door de Wet op de vaste boekenprijs, een fenomeen dat in de VS niet bestaat. Die wet houdt in dat een boek overal voor dezelfde, door de uitgever vastgestelde prijs moet worden verkocht. Daardoor wordt voorkomen dat grote, rijke boekverkopers – denk bijvoorbeeld aan supermarkten – een lage inkoopprijs op een populaire titel kunnen afdwingen. Zo maakt de verkoop van bestsellers het uitgeven van kleiner en nieuw werk financieel mogelijk.

Het is een van de vormen van collectiviteit die het Nederlandse boekenvak kenmerken. Andere zijn bijvoorbeeld het Centraal Boekhuis, dat als gezamenlijk distributiekanaal fungeert, en de stichting CPNB die de Boekenweek organiseert.

Buitenstaanders zien die collectiviteit soms als oude tradities die de concurrentie afremmen. Het roept de vraag op of Simon & Schuster zal willen lobbyen voor afschaffing van de vaste boekenprijs. Volgens Waldmann kan daar geen sprake van zijn. Zij ziet de vaste prijs als „een heel groot goed”.

Delen





Mail de redactie