Het was een van de opvallendste passages over klimaat in het coalitieakkoord: de salderingsregeling voor zonnepanelenbezitters wordt tóch afgebouwd. Niet geleidelijk in een aantal jaren, maar in één klap, in 2027. Juist tegen dat voorstel stemde de Eerste Kamer een paar maanden geleden nog. De BBB en PVV zorgden toen samen met GroenLinks-PvdA voor een meerderheid.
Drie maanden later kiezen de formerende partijen vóór de afschaffing. Een keuze die tijdens een energiedebat donderdag tot verbazing leidde bij de oppositie. Had de „woordvoerder financiën het gewonnen van de woordvoerder energie” tijdens de coalitieonderhandelingen, vroeg GroenLinks-PvdA-Kamerlid Suzanne Kröger zich af. Want, het afschaffen van de salderingsregeling levert de staatskas zeker 600 miljoen euro per jaar op, blijkt uit de financiële paragraaf van het akkoord.
De formerende partijen zochten naar een manier om het begrotingstekort niet te laten oplopen, en tegelijkertijd genoeg geld te vinden om dure plannen, zoals de afschaffing van het eigen risico, uit te voeren.
Het afschaffen van de salderingsregeling, zo bleek uit het debat, had dan ook een financiële reden. Het was een „hele pijnlijke bezuiniging”, gaf BBB-Kamerlid Henk Vermeer toe.
Ook de manier waarop de salderingsregeling wordt afgeschaft – in één keer, wat tot vragen leidde bij CU en CDA – had te maken met de financiën. Afschaffen in één keer levert meer geld op dan het verspreiden over meerdere jaren, zei Vermeer in reactie daarop. „Over de hele linie verbeteren we de koopkracht, maar we hebben impopulaire maatregelen moeten nemen om de begrotingsnormen te halen”, aldus Vermeer.
Boost in zonne-energie
Dankzij de regeling kunnen eigenaren van zonnepanelen de overtollige opgewekte stroom die zij aan het net leveren aan het eind van het jaar wegstrepen tegen de elektriciteit die is afgenomen van het energiebedrijf. Saldering zorgde voor een enorme boost in zonne-energie.
Het afschaffen van de salderingsregeling is al jaren een politiek discussiepunt. Kabinet na kabinet probeerde het. In 2013 nam toenmalig minister voor Economische Zaken Henk Kamp (VVD) zich het al voor, maar tevergeefs. Critici vinden namelijk dat de overheid zich onbetrouwbaar toont als zij de subsidie zou intrekken. Ook vinden ze het belangrijk dat zonnepanelen nu betaalbaar worden voor armere huishoudens.
Tegelijkertijd zijn experts het al langer eens dat het afschaffen van de salderingsregeling nodig is. Op sommige momenten wordt er zóveel stroom opgewekt met zonnepanelen dat het stroomnet overbelast raakt. De salderingsregeling kost ook veel geld voor energiebedrijven. Klanten leveren vaak hun overtollige zonne-energie aan het bedrijf op momenten dat de tarieven laag zijn. De stroom die energiebedrijven op een later moment ‘teruggeven’ aan de klanten kan duurder zijn. Bijvoorbeeld wanneer die stroom uit een gascentrale komt. De extra kosten die bedrijven maken, worden verrekend met al hun klanten. Ook met klanten zónder zonnepanelen.
Mensen die geen zonnepanelen hebben, betalen dus onevenredig mee aan de overbelasting van het stroomnet dat mede door zonnepaneeleigenaren wordt veroorzaakt. Door de salderingsregeling af te schaffen zou een deel van het financiële voordeel voor mensen met zonnepanelen wegvallen, hoewel zij door goedkopere energielasten hun investering nog steeds terugverdienen.
Robert Harmsen, onderzoeker energiebeleid aan de Universiteit Utrecht, vat het als volgt samen: „Het einde van het zonnepanelenparadijs komt met het afschaffen van saldering in zicht. Ook zonder saldering zal het over het algemeen voordelig blijven, maar ietsje minder dan mét die regeling.”
Het afschaffen van saldering dwingt klanten met zonnepanelen ook na te denken over hoe zij zelf slimmer met hun opgewekte zonne-energie om kunnen gaan, zegt Harmsen. „Bijvoorbeeld door een thuisbatterij aan te schaffen om opgewekte energie op te slaan, wat al gebeurt in omringende landen waar geen salderingsregeling is. Of door auto’s op te laden en vaatwassers aan te zetten wanneer de zon schijnt.”
Boete
In het Tweede Kamerdebat donderdag richtte een ander deel van de discussie over de salderingsregeling zich op berichtgeving in De Telegraaf. De krant schreef voorafgaand aan het debat dat de formerende partijen een verbod op de ‘boete’ voor het terugleveren van stroom van zonnepanelen willen. Zulke boetes geven energiebedrijven, zoals Vandebron en Eneco, sinds kort aan zonnepaneelbezitters om te compenseren voor de hoge kosten die zij maken als veel stroom tegelijkertijd het stroomnet op komt. Zo worden de kosten voor het terugleveren van zonne-energie aan het net niet verrekend met álle klanten, maar alleen met zonnepanelen-eigenaren.
Daarover zei Postma tegen De Telegraaf dat het de „omgekeerde wereld is” dat mensen met zonnepanelen moeten betalen voor het terugleveren van stroom. In werkelijkheid ging haar amendement over een vergelijkbare, maar minder ingrijpende maatregel: de terugleververgoeding die klanten met een dynamisch contract krijgen als zij meer produceren dan ze verbruiken. Bij klanten met een dynamisch contract zijn terugleveringsprijzen, die per uur veranderen, soms negatief wanneer er een groot aanbod aan elektriciteit is. Dit kan relatief veel geld kosten in de zomer voor klanten met veel zonnepanelen. Dat wil de aanstaande coalitie voorkomen door een verbod op negatieve prijzen af te spreken.
„U wekt de suggestie dat de terugleverkosten verdwijnen, maar dat is niet wat u hebt voorgesteld”, zei CDA-leider Henri Bontenbal daarover in het debat. „U wekt een valse suggestie.” Ook D66 („een bliksemafleider voor het afschaffen van de salderingsregeling”) en GroenLinks-PvdA („Populistische politiek” dat het „vertrouwen in de politiek ondermijnt”) waren kritisch.
Een daadwerkelijk verbod op het doorberekenen van een boete moet pas volgen na het afschaffen van de salderingsregeling in 2027, blijkt uit een motie van VVD-Kamerlid Silvio Erkens, die naar verwachting een meerderheid krijgt. Tot die tijd zouden energiebedrijven meer openheid moeten geven over de kosten die zij maken voor het aanleveren van stroom door zonnepanelen. Volgens de formerende partijen is het belangrijk dat mensen meer „duidelijkheid” krijgen over welke kosten zij kunnen verwachten en op welke termijn zij hun investering kunnen terugverdienen.
