Het Dolfinarium blijft gevangen in een spagaat tussen shows en dierenwelzijn

Posted on August 22, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Profiel

Zeezoogdierenpark De waardering voor dolfinaria en hun shows is sinds de jaren negentig tanende. Het Dolfinarium in Harderwijk combineert nu dierenshows met „educatieve presentaties”. Bezoekers kijken vooral naar de dieren.

Marko de Haan

22 augustus 2023 om 22:08

Leestijd 6 minuten

Voorstelling in Oceanica in het Dolfinarium Harderwijk. Foto Bram Petraeus

Op de grote schermen achter het bassin projecteert het Dolfinarium afbrokkelende koraalriffen. Een voice-over legt tijdens de „educatieve presentatie” uit hoe het steeds slechter gaat met de natuur door toedoen van de mens. De gezinnen op de tribunes turen vooral naar het kabbelende water, waarin dolfijnen rondjes zwemmen. „Ook in de natuur maken dolfijnen mooie sprongen”, zegt de stem.

Drie van de dieren maken tempo langs de randen van het felblauw verlichte bad. Eenmaal op snelheid springen ze synchroon uit het water. Kinderen klampen stoeltjes vast: Woahhh! Een dolfijn maakt een achterwaartse salto, een andere zwaait met een flipper. Telkens is het publiek in Harderwijk onder de indruk. Het audiobehang vertelt verder over de problemen die de plastic soep in de oceaan veroorzaakt.

De onwennige combinatie van plastic soep en salto’s komt voort uit kritiek op het Dolfinarium, die de organisatie steeds meer parten speelt. De ANWB, de HEMA en enkele supermarktketens stopten al eerder hun samenwerking met het zeezoogdierenpark. Begin deze maand volgde een nieuwe tegenvaller: de NS besloot per eind september geen zogeheten combideals meer aan te bieden, nadat actiegroep Bite Back haar zorgen over het dierenwelzijn onder de aandacht had gebracht.

Heeft het Dolfinarium nog toekomst? Het park lijkt klem te zitten tussen de veranderende publieke opinie en bezoekers die vooral betalen voor spectaculair springende dolfijnen. De directeur, die vragen per mail beantwoordde, probeert de focus van het park naar ‘edutainment’ te verleggen. Tegelijk is hij ervan overtuigd dat dolfijnen de „komende vijftig jaar een centrale positie” in het park houden.

Drukte bij het Dolfinarium in 1966.
Foto Anefo

Flipper

Dankzij de film Flipper (1963) en daaropvolgende televisieserie werden dolfijnen populair. Het Dolfinarium werd in 1965 opgericht door Frits den Herder, eigenaar van een rederij en een speeltuin. Hij verzamelde zeezoogdieren en wilde met het park „kennis en respect” over de dieren bijbrengen.

Het Dolfinarium trok in het eerste jaar 400.000 bezoekers, in het tweede jaar verdubbelde dat en naderde het de Efteling, waar destijds meer dan een miljoen gasten per jaar kwamen. In Polygoonjournaals was te zien hoe dolfijnen met hun neuzen ballen aantikken.

In de loop van de jaren negentig veranderde de kijk op dierentuinen. Er kwam toenemende kritiek op het opsluiten van dieren. „Waar de nadruk bij dierentuinen daarvoor primair lag op het verdienen van geld, verschoof die naar een maatschappelijk ideële organisatie”, zegt dierentuinexpert en hbo-docent aan de toerismeopleiding van Breda University, Goof Lukken.

Het Dolfinarium, waar bezoekcijfers terugliepen, bewoog mee met die ontwikkeling. Het bouwde eind jaren negentig voor 25 miljoen gulden een lagune die destijds als revolutionair gold. Het was een gesloten ecosysteem met zeewater. Om het verblijf bouwde het Dolfinarium een verhaal over hoe mens en dier moeten samenleven, geïnspireerd door de Kwakwaka’wakw-bevolkingsgroep in Canada.

Het innovatieve bouwwerk was een wens van toenmalig Dolfinarium-directeur en eigenaar Ruud de Clercq, die een verblijf wilde bouwen dat de natuurlijke leefomgeving van de zoogdieren benaderde. De lagune bleek een publiekstrekker: rond de jaren nul trok het Dolfinarium weer meer dan een miljoen bezoekers per jaar.

In 2001 verkocht De Clercq, die ook directeur van de Efteling was, het park aan het Franse Grévin et Compagnie dat later opging in Compagnie des Alpes, een bedrijf dat skiliften verhuurde en op zoek was naar een zomerse aanvulling op hun winterse portefeuille. Volgens een recente reconstructie van De Gelderlander ging het vanaf toen de verkeerde kant op. Oud-medewerkers zeggen tegen die krant dat de Fransen de shows belangrijker vonden dan dierenwelzijn. Ze zagen investeringen in speeltuinen, restaurantjes, winkels en een 3D-scherm voor bij de dolfijnenshow. Maar niet in het vernieuwen van de verouderde bassins.

De veranderende publieke opinie maakte investeringsbeslissingen lastig, zegt Paul van Rijswijk, die de podcast ZooInside host. „Het bouwen van nieuwe faciliteiten is enorm duur, met het risico dat het houden van dolfijnen binnen een paar jaar verboden wordt.”

De bezoekcijfers liepen weer terug. In 2015 verkochten de Fransen het dierenpark voor 18 miljoen euro aan het Spaanse Aspro Parks, eigenaar van meerdere dolfinaria, aquariums, waterparken, zwembaden en spa’s in Europa. Om een beeld te krijgen van het bedrag vergelijkt nieuwssite Looopings.nl dat met andere investeringen in pretparken: het is ongeveer evenveel als één achtbaan in de Efteling. Begin jaren tien leed het park jaarlijks miljoenenverliezen en in 2017 was het technisch failliet. Een investering van 2,5 miljoen euro van Aspro Parks hield het Dolfinarium in leven, maar een deel van de medewerkers moest vertrekken.

Waterglijbanen bieden volgens de directeur van het Dolfinarium een nieuwe vorm van vermaak.
Foto Bram Petraeus

Tweesporenbeleid

Het bedrijf kiest sindsdien voor Harderwijk een tweesporenbeleid, ziet toerisme-onderzoeker Lukken. „Aan de ene kant willen ze bekijken hoelang dolfinaria in de huidige vorm houdbaar zijn in de maatschappij, aan de andere kant zetten ze in op entertainment, met bijvoorbeeld de bouw van een waterpark waar dolfijnen niets mee te maken hebben.”

In 2018 ontwikkelde het Dolfinarium zo’n waterpark met waterglijbanen in de open lucht. Ook kunnen bezoekers naar een zeemeerminshow over de plastic soep. In de voorstelling spelen dieren geen rol. Die moet volgens directeur Alex Tiebot worden gezien als een „nieuwe vorm van vermaak”, ter vervanging van het entertainment in de dierenshows.

Het gebrek aan investeringen verbetering van het dierenwelzijn maakt actiegroepen als Bite Back ongerust. Dierenrechtenactivist Raymond Olivers, betrokken bij Bite Back, flyert al tien jaar iedere maand bij de ingang van het Dolfinarium. Hij vindt dat je dieren niet mag opsluiten in kleine bassins, zeker geen intelligente dieren die in het wild heel actief zijn, en mist aandacht daarvoor van het Dolfinarium. „Ze zwemmen tussen de vijftig en tachtig kilometer per dag. Ze hebben onwijs veel ruimte nodig”, zegt hij in een telefoongesprek.

Bite Back praat met partners van het Dolfinarium. Ze verzoekt hen om de samenwerking met het park te beëindigen. Bij de NS had de actiegroep onlangs succes. Bite Back heeft momentum, voelen de activisten. „Bezoekersaantallen gaan achteruit, bewustwording groeit. Het is de juiste tijd om de druk op te voeren”, zegt Olivers.

Een show met walrussen in het Dolfinarium.
Foto Bram Petraeus

Opgejaagd

In 2020 kreeg het park van het ministerie te horen dat het roer om moest. Toenmalig minister Carola Schouten (Landbouw, CU) was kritisch na een onderzoek van de Visitatiecommissie Dierentuinen. Die beoordeelde het niveau van dierverzorging en diertraining als hoog, maar was kritisch over de shows, de verblijven en de interactie van het publiek met de dieren, waaronder de fotomomenten. Het licht bij de shows was te fel voor de dieren, die bovendien onnatuurlijk gedrag moesten vertonen. Dat moest veranderen, vond Schouten. Het Dolfinarium beloofde beterschap.

Lees ook dit artikel: Potvissen jagen met jongevrouwenkraakstem

Rechtszaak over dozijn zeedieren

Het schuurde ook met andere Nederlandse dierentuinen. Het Dolfinarium stapte in 2019 uit de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen en uit de European Association of Zoos and Aquaria. Onderdeel van het lidmaatschap is visitaties bij andere dierentuinen, onderzoek doen naar en investeren in dierenwelzijn. Dat gebeurde naar het idee van de andere dierentuinen te weinig en zorgde voor spanning tussen de parken. Destijds schreef directeur Tiebot in de Stentor die stap toe aan de verbredende koers naar amusement, bijvoorbeeld met het waterpark. Nu zegt hij tegen NRC dat het opzeggen van de lidmaatschappen een manier was om financieel gezond te worden. Maar meer dan 15.000 euro per jaar per lidmaatschap heeft het Dolfinarium daar niet mee bespaard. Overigens is het dolfinarium wél lid van brancheorganisatie European Association for Aquatic Mammals.

Het Dolfinarium kreeg ook te maken met een rechtszaak over een mogelijke verhuizing van acht dolfijnen, twee walrussen en twee zeeleeuwen naar het waterpretpark Hainan Ocean Paradise in China. Het beoogde resultaat: meer ruimte voor de achterblijvende dieren in het park. Dierenwelzijnsorganisaties waren echter bang dat de dolfijnen in China een minder goed leven wachtte. De rechter oordeelde dat één dolfijn sowieso niet naar het buitenland mocht. Voor de overige dieren moest de situatie in China nader worden onderzocht.

Karen Soeters, die namens dierenwelzijnsorganisaties Sea Shepherd en House of Animals de rechtszaak aanspande, zegt dat daarover nog altijd geen informatie is aangeleverd. Directeur Tiebot wil niet ingaan op de mogelijke verhuizing, zolang er nog procedures lopen.

Lees ook dit artikel: Verhuizing dolfijnen van het Dolfinarium naar China gaat voorlopig niet door

Universiteiten

Het Dolfinarium wil met het park een nieuwe generatie natuurbeschermers inspireren, schrijft Tiebot in zijn e-mail aan NRC. Daarvoor blijft het ontwikkelen, zegt hij. „In 2015 hebben we een belangrijke verschuiving gemaakt van puur entertainment naar edutainment, waarbij de focus ligt op dierenwelzijn en educatie.” Geen shows meer met onnatuurlijk gedrag, volgens de directeur. Het bedrijf ontwikkelde lesprogramma’s voor basisscholen en ook op sociale media wordt gerept over de plastic soep. En het park werkt samen met universiteiten zoals de Universiteit Utrecht, schrijft de directeur.

En de aanwijzingen van dierverzorgers die zeehonden laten springen in ruil voor eten of op commando brullende zeeleeuwen? „Als een kind een stellerzeeleeuw op verzoek van onze verzorger ziet brullen, ontstaat nieuwsgierigheid. Die leidt tot verdieping, en daaruit ontstaat een beter begrip voor de natuur.” Dolfijnen in gevangenschap horen daarbij, is de overtuiging van Tiebot. „Onze dieren bereiken een hoge leeftijd”, schrijft hij. „Onze lagune is een van de grootste dolfijnenverblijven in Europa, en ik geloof dat we daarmee nog vele jaren vooruit kunnen.”

Sinds 2017 publiceert het Dolfinarium geen bezoekcijfers meer en sinds 2018 ook geen jaarrekeningen. Dus hoe het nu met het park gaat, is lastig vast te stellen. Tiebot zegt dat het Dolfinarium sinds enkele jaren weer winst maakt.

Die winst wordt maar mondjesmaat geïnvesteerd in het park, vindt bezoeker Ferry Tang (72) die met kleinzoon Xavi (11) op bezoek is. Hij ziet afbladderende verf in speeltuintjes en houten dolfijnen die bijna van de muur af vallen. Hij bezocht het Dolfinarium vroeger ook met zijn kinderen en vindt het nu verouderd. „Het voelt als vergane glorie.”

Lees ook dit artikel: Dolfijnen werken innig samen met vissers in Braziliaanse baai

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

admin
November 23, 2024
0

Toen ze vrijdag de kabinetsnota over de bestrijding van antisemitisme las, dacht Naomi Mestrum, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) „oude wijn in nieuwe zakken”.

In de dertig pagina’s van de nota staan tal van overheidsmaatregelen rond de Joodse gemeenschap en antisemitisme. Veel daarvan waren bekend en soms zelfs al ingevoerd. Zo verwijst het persbericht dat het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgesteld naar de „ondersteuning voor de herinneringscentra”. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en daarvan laat een woordvoerder weten dat er „geen sprake is van nieuw beleid”. Het kabinet volgt een motie van de oppositie waarin wordt beloofd te bekijken hoe centra als Kamp Westerbork en Kamp Amersfoort „toekomstbestendig kunnen worden gefinancierd”.

Na een jaar vol spanningen in Nederland door de aanval van Hamas op Israël en Israëls grootschalige oorlog tegen Gaza in reactie daarop, publiceerde het kabinet-Schoof zijn in het regeerakkoord beloofde ‘strategie’. De bekendmaking ervan valt in de maand dat in Amsterdam gewelddadigheden hebben plaatsgevonden tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. In het stuk wordt daar expliciet aan gerefereerd, met de conclusie: „Een groot deel van de Joodse gemeenschap [voelt] zich op dit moment niet vrij en veilig in dit land. Dat is beschamend.”

De meest concrete kabinetsmaatregel gaat dan ook over veiligheid. Het rijk zal jaarlijks 1,3 miljoen euro betalen voor de beveiliging van Joodse scholen. De financiering van de beveiliging van die scholen brengt de Joodse gemeenschap nu zelf op. Die maatregel vloeit voort uit een motie van Rob Jetten, fractieleider van oppositiepartij D66.

Demonstratierecht

Vandaar dat CIDI-directeur Mestrum eerst wat teleurgesteld was. Maar de strategie gaat vergezeld van een ‘beslisnota’ en daarin staan enkele maatregelen „die wel degelijk hout snijden”. Mestrum noemt de voorgestelde verhoging van de strafmaat voor het verheerlijken van terreur. En maatregelen om manifestaties te beteugelen – waarbij het kabinet het voorbeeld noemt van „de veiligheidsconsequenties van sit-ins op de NS-stations”. Daar demonstreren regelmatig pro-Palestina activisten vóór de entreepoortjes, waardoor beheerder ProRail zegt niet te kunnen optreden, terwijl alle passagiers dan vlak langs de demonstranten moeten lopen. „Het kabinet wil kijken hoe er een scherper onderscheid gemaakt kan worden tussen vreedzaam demonstreren en ordeverstorende acties”, aldus de begeleidende Kamerbrief. Mestrum tekent erbij aan dat dat wat haar betreft zou moeten gebeuren „zonder het demonstratierecht te beperken”.

Ze is ook te spreken over de voorgestelde strafverzwaring voor antisemitische misdrijven. De kabinetsnota verwijst bij deze bepaling naar een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie – opnieuw twee oppositiepartijen. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt ook bij antisemitisme de maximaal op te leggen vrijheidsstraf die op het desbetreffende delict is gesteld met een derde verhoogd.

Twee maten

Jaïr Stranders, artistiek leider van de landelijke 4 mei-manifestatie Theater Na de Dam en lid van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, zegt dat het kabinet met twee maten meet waar het op antisemitismebestrijding aankomt. „Een deel van de maatregelen van dit kabinet is racistisch, en dan gaat het antisemitisme als het ware ‘uit het racisme’ halen om die ene vorm specifiek te bestrijden.” Stranders kan zich niet voorstellen „dat een racist” – en daar doelt hij op PVV-leider Wilders – „je beschermer tegen antisemitisme is”. Als de bestrijding van antisemitisme een bijzondere positie krijgt, voorspelt Stranders: „Veel van de maatregelen die nu worden voorgesteld, zullen als een boemerang de Joden terug in het gezicht slaan.”

De kritiek van Stranders begrijpt Mestrum wel, maar ze denkt dat een scherpere bestrijding van antisemitisme ook effect zal hebben op racistische uitlatingen ten aanzien van andere groepen. „Natuurlijk is het één niet belangrijker dan het ander. Ik hoop dat deze strategie later ook wordt ingezet voor andere minderheden.” De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, die is aangesteld om álle racisme aan de kaak te stellen, was vrijdag niet bereikbaar voor een reactie.

Symbolische pleisters

Wat CIDI-directeur Mestrum compleet mist in de nota is een acute en daadkrachtige aanpak van antisemitisme online. De enige belofte is dat de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding – die heeft meegeschreven aan de nota en ook extra overheidsgeld krijgt voor de uitvoering ervan – jaarlijks een onderzoek zal laten uitvoeren naar „online antisemitisme in de Nederlandse taal”.

Zonder stevige aandacht voor online racisme, zegt Mestrum, blijft de jeugd worden blootgesteld aan ellendige uitingen van antisemitisme op sociale media. „Klassenreisjes, Holocaust-educatie, zonder bestrijding van online haat zijn dat symbolische pleisters op de wonde.”

Het CIDI krijgt veel meldingen binnen over online uitingen van antisemitisme, maar neemt die niet op in zijn jaarlijkse monitor. Binnenkort geeft Mestrum een onderzoeksbureau opdracht specifiek naar online antisemitisme te kijken over de jaren 2023 en 2024. „Daarna moeten we het jaarlijks doen.”

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

admin
November 21, 2024
0

Zeven jaar kampt Annette aan de Stegge (69) nu met een kwaal aan haar oogleden maar zo erg als dit najaar was het nooit. De spierspanning in de oogleden is zo hoog dat ze haar ogen liefst de hele dag sluit. „Een drama”, zegt ze aan de keukentafel in Enter, een Twents dorp, en terwijl ze het zegt houdt ze haar ogen op een kiertje – lichtblauw zijn ze, het valt ternauwernood te zien. Op bezoek bij een vriendin afgelopen voorjaar knalde ze tegen een serredeur aan. Haar pols brak. De maat was vol: weg wilde ze bij de neuroloog in Enschede die geen oplossing bood. Ze week uit naar een oogarts in het AMC en die heeft het, zo vertelt ze, over het „snijden” in de spier die het oog dichtknijpt. Een operatie volgt begin volgend jaar.

Als ze ’s nachts haar ogen sluit heeft ze nergens last van. Maar vaak wordt ze wakker. „Annette”, klinkt het door de babyfoon naast haar bed, „wil je me helpen?” Ze staat op, trekt een vest aan, schuift haar voeten in haar halfhoge, pluizige pantoffels en loopt de trap af. Op naar het hooglaagbed. Op naar haar vader, Willem aan de Stegge (100).

Afgelopen nacht riep hij haar rond een uur of twee. Ze hielp hem van zijn bed af en leidde hem naar de po-stoel ernaast. Langzaam, altijd langzaam. „Als hij staat moet hij bijkomen want van het opstaan wordt hij duizelig.” En hij moet een draai maken. Ook dat duurt even. Zodra hij zit, zet zij thee. „Zijn katheter is net gewisseld, hij moet goed drinken. Dan heeft hij minder kramp.” Nee, het heeft geen zin als ze door de babyfoon terugroept dat zijn katheter de urine afvoert. „Hij heeft het gevoel dat hij moet plassen. En hij voelt druk op de darmen.” Annette lag een kleine drie kwartier later weer in bed. Rond een uur of vijf ’s ochtends hoorde ze hem woelen. Ze liep naar beneden en legde de dekens goed.

Foto’s: Merlin Daleman

Vader en dochter zijn buren. Maar Annette is een groot deel van de dag in zijn huis. Ook nu, iets na drie uur ’s middags: hij slaapt in de woonkamer, zij snijdt in zijn keuken een stukje van een appelkruimeltaart, nog ter ere van zijn verjaardag. In augustus was het zover, Willem aan de Stegge werd een eeuweling. De burgemeester kwam langs met een boeket , een verslaggever van dagblad Tubantia nam een interview af waarin hij zich een dankbaar en gelovig mens toonde. „Bidden doe ik nog altijd heel veel en ik kan nog steeds thuis blijven wonen dankzij de zorg van mijn dochter Annette”, zei hij.

Willem aan de Stegge groeide op als jongste zoon in een katholiek boerengezin in Waterhoek, een buitengebied nabij Enter. In 1953, hij was bijna dertig, lieten hij en zijn vrouw het huis bouwen waar hij sindsdien woont. Twee jaar later werd Annette geboren. Annettes moeder werd gauw weer zwanger, maar na een zwangerschapsvergiftiging en een hersenbloeding overleed ze, net als het broertje in de buik. Annette was één jaar oud. De nieuwe vrouw van haar vader noemde ze ‘mama’, vertelt ze. „Een lieve vrouw.” Annette groeide op met een broertje en zusje van zes en acht jaar jonger.

Vader Willem was zelfstandig boekhouder, hij werkte aan huis en bezocht zijn klanten bij voorkeur per fiets. Hij werkte tot zijn tachtigste. Thuis fietste hij ook, een fitte senior op de hometrainer, de Tubantia op zijn stuur. Lezen doet hij al een tijdje niet meer. „Netvliesslijtage”, zegt Annette. „Zijn zicht is 0 tot 10 procent.” In het oude kantoortje achter de keuken staat de hometrainer er werkeloos bij.

Gaten in het rooster

„Ik hoor hem trouwens”, zegt ze en ze loopt de woonkamer in, naar de achteruitgeklapte sta-op-stoel waarin hij overdag slaapt. Zijn hoofd steekt uit boven een dekentje. Annette voelt aan zijn handen. „Wat zijn ze toch koud!” zegt ze, en ze loopt naar de magnetron in de keuken, een kersenpittenzak in haar hand. Daarna helpt ze hem de stoel uit, hij wil naar het toilet. Traag loopt hij weg van de stoel, rollator voor zich uit en Annette achter hem aan, haar hand ter ondersteuning op zijn broekband. „Loop maar papa”, zegt ze tussen de stiltes door. Ze passeren de drempel en belanden in de gang. „Ja?” zegt hij zacht. „Nou naar rechts”, zegt Annette.

„Naar rechts?”

„Ja, hier naar rechts papa.”

Vorig jaar zomer verbleef hij twee weken in een verpleeghuis in Rijssen. Een vakantieopname, zodat ze zelf wat kon ontspannen, dat zou haar ogen misschien goed doen. De rust was fijn maar de oogleden bleven zich samenknijpen. En met haar vader ging het niet goed en dat deed haar pijn. „Hij was mega-moe toen ik hem ophaalde. Hij kon niet meer lopen, ze hadden hem te veel met de rolstoel verplaatst. En hij was volledig in de war.” Dus nee, hij wil liever niet naar het verpleeghuis en Annette wil het evenmin. „Ik vind het fijn dat de boel zo geregeld is dat mijn vader het aangenaam heeft thuis.” Sterker, zegt ze, „dat hij hier kan blijven en het goed met hem gaat geeft me energie en heel veel voldoening.”

Hij wil niet naar het verpleeghuis, zijn dochter wil dat evenmin

Een web van zorg heeft ze rond haar vader gesponnen. Thuiszorgmedewerkers komen ’s ochtends en ’s avonds. Ze wassen hem, trekken hem zijn steunkousen aan, druppelen zijn ogen. Aanvullende hulp komt van de mantelzorgondersteuners van Senior Service en stichting Evenmens. Die draaien de nachtdiensten naast de babyfoon als Annette thuis in haar eigen bed slaapt; dat doet ze sinds half november vier nachten per week, één extra nachtje, want het werd haar te veel, vier nachten per week in haar vaders huis. Overdag helpt Senior Service haar vader met eten en drinken, ze nemen hem mee voor een wandeling, lezen de krant voor. Annettes zusje helpt een ochtend per week en twee vrijwilligsters strijken zijn kleren. Al met al is zijn persoonsgebonden budget (pgb), het vastgestelde bedrag voor de inkoop van zijn zorg, opgebruikt. Maar in het rooster vallen nog altijd gaten. Annette loopt die dicht. Grote gaten zijn het, achttien uur per etmaal als je de nachtdienst meetelt.

Het is iets na zessen, Annette serveert broccolisoep. Haar vader zit aan de keukentafel met een groot, absorberend servet om zijn hals. „Gaan we eerst even bidden?” vraagt Annette. Haar vader praat vandaag niet veel, al zegt hij met zijn zachte stem wel geregeld ‘ja!’ en ‘mooi!’, uitroepen die niet bedoeld lijken voor een specifiek oor. Maar nu komen de volzinnen. „Onze Vader, die in de hemel zijt”, prevelt hij in samenspraak met zijn dochter. „Uw naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede…” en daarna gaan vader en dochter verder met het Maria Wees Gegroet en slaat hij een kruis in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. En na het ‘amen’ en het ‘eet smakelijk’ zegt Annette: „Nou, dat is behoorlijk stevige soep”. Wel zo praktisch, zegt ze: „Het verkleint de kans op verslikken.”

Foto’s: Merlin Daleman

‘Wát een service!’

Annette verleende haar hele werkende leven zorg, op haar negentiende verhuisde ze naar Oldenzaal voor een opleiding tot verpleegkundige. Ze kreeg er een baan in het ziekenhuis. In 1989 stond het pand naast haar ouderlijk huis in Enter te koop. Ze kocht het met haar vader. Haar tweede moeder was al ziek toen. Borstkanker. „Ik hielp thuis veel”, zegt Annette. Ze was toen nog getrouwd. Kinderen kreeg ze niet. „Mijn man zei: laat je vader nou zelf die boodschappen doen. Maar ja, ik moest tóch naar de supermarkt.” Haar tweede moeder stierf in 2002. Vader en dochter zijn nu 35 jaar buren.

Door de achterdeur stapt een vrouw de keuken binnen. „Dag meneer Aan de Stegge!” zegt ze opgeruimd. Astrid de Brouwer heet ze, van Senior Service. Ze gaat direct aan de slag met het maken van een toetje terwijl vader en dochter dooreten. Fijngemaakt stoofvlees is het hoofdgerecht, met aardappeltjes en sperziebonen, bezorgd door de maaltijdservice. Plus Annettes zelfgemaakte appelmoes. Uit de mouw van haar vaders vest haalt Annette zijn bruin-witte zakdoek tevoorschijn, hij is wat verkouden. „Eerst even de neus snuiten”, zegt ze. Hij lijkt het niet te horen. „De néús”, zegt ze. „Hier?” zegt hij. „Ja”, zegt zij. Hij snuit drie keer hard. „Nou, nog een paar hapjes”, zegt ze, „en dan is het op.” En als het nagerecht komt zegt ze: „Kijk, Astrid heeft een heel lekker toetje gemaakt. Dus neem er maar van wat je lekker lijkt.” Hij is secondenlang stil. Dan zegt hij: „Wát een service!”

Ja, ze hebben plezier met elkaar, zoals laatst toen ze cassettebandjes uit de jaren zeventig of tachtig opzette die ze ergens in zijn huis had gevonden. Welke liedjes weet ze zo gauw niet maar het was „gezellige muziek” en er was ook een cd met „Marialiedjes”, en daar luisterden ze samen naar. Want zien gaat slecht, maar horen gaat goed.

En nu gaat Annette naar huis, Astrid is er immers en het eten is op. Ze zal eerst thee zetten, zegt ze, kamille of venkel, en gaat dan liggen in haar stoel. Soms kijkt ze even tv maar meestal valt ze in slaap. Even die ogen sluiten. Maar niet te lang. Straks vertrekt Astrid. „Ik heb twee uurtjes.”

Vooral dochters zorgen voor oude ouders

Ruim 1,6 miljoen Nederlanders hadden in 2022 een of twee ouders van 80 jaar of ouder. Van hen verleende ruim één op de drie (37 procent) mantelzorg aan die oude ouder(s), aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek eerder dit jaar in de publicatie Vader en moeder op leeftijd.

Vooral dochters verlenen zorg: bijna één op de twee vrouwen met oude ouders is mantelzorger (47 procent), tegenover één op de vier zoons (26 procent). De dochters besteden er ook meer uren aan. Ze voelen zich ook zwaarder belast, opvallend genoeg ook als ze evenveel uren draaien als zoons. 78 duizend dochters van oude ouders voelen zich zwaar belast. De meesten van deze vrouwen zijn in de vijftig, gevolgd door jonge zestigers.

Hoe ouder de vader of moeder, hoe hoger het percentage mantelzorgende kinderen en des te meer uren per week zij aan die zorg besteden. Is moeder of vader tussen de 95 en 100 jaar oud, dan geeft ruim de helft van de dochters of zoons mantelzorg. Dochters en zoons die niet (meer) werken, verlenen per week de meeste uren aan mantelzorg.

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

admin
November 21, 2024
0

Marc van den Berg (60) kan niet meer door de duinen fietsen. Zijn moeder Marjo (83) ook niet trouwens. „In plaats daarvan drink ik bij haar thuis koffie.” Sinds een jaar of twee is de strandopgang Kattendel bij Bloemendaal niet meer per fiets bereikbaar. Oorzaak is het fenomenale succes van een ingreep die de natuur en de veiligheid langs de Noord-Hollandse zeereep moest helpen: een gat in de duinenrij waardoorheen veel zand is gewaaid. Dat heeft de duinen versterkt, maar ook grote verstuivingen veroorzaakt.

Enkele meters dik is de zandberg pal achter een van de vijf windsleuven die elf jaar geleden werden gegraven in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland om de biodiversiteit en de dynamiek van de natuur een impuls te geven. „Mooi. Maar waarom is er geen rekening gehouden met de fietsers?”, vraagt Van den Berg tijdens een fietstocht door de duinen, halt houdend bij het imposante zandpakket. „Mijn moeder fietst al zeventig jaar via dit pad naar het strand. Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s.”

In de eerste jaren na het graven van de kerf was het fietspad goed begaanbaar, al moest de beheerder van het natuurgebied, waterbedrijf PWN, het zand regelmatig wegvegen. Maar sinds een najaarsstorm twee jaar geleden valt daar „niet meer tegenop te vegen”, zegt een woordvoerder van de provincie Noord-Holland, eigenaar van het duingebied.

Door een geregisseerde duindoorbraak bij strandopgang Kattendel waait veel zand op de fietspaden.

Foto’s: Olivier Middendorp

Regenbroek

Maandag bood Van den Berg, als vrijwilliger van de afdeling Bloemendaal van de Fietsersbond, samen met onder meer de ANWB, en samen met zijn moeder, het Noord-Hollandse provinciebestuur een petitie aan. Die werd 6.700 keer ondertekend en is bedoeld om de politiek en beheerders te bewegen de verzande fietspaden in de Noord-Hollandse duinen open te houden en fietsers de gelegenheid te blijven bieden van de duinen te genieten. Ook de gemeente Bloemendaal dringt daar op aan.

Een wat noordelijker gelegen fietspad, aan de Blijdensteinsweg bij Schoorl, is inmiddels ook onbegaanbaar geworden. En daar komt nog iets bij: wateroverlast. Afgelopen jaar heeft het zo veel geregend dat delen van fietspaden in de duinen flink onder water staan en daarom lastig of alleen met regenbroek en laarzen begaanbaar zijn geworden.

Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen

Marc van den Berg
recreant en activist

Marc van den Berg weet op de fiets eerst nog behendig een kudde konikpaarden te ontwijken, maar moet even later toch de fiets in de berm zetten – het water in de plas staat te hoog. Zijn moeder moet zelfs al bij een tiental centimeter water afhaken, aangezien de bedrading van haar elektrische fiets laag bij de grond hangt.

„Deze wateroverlast is een van de gevolgen van klimaatverandering”, stelt de woordvoerder van PWN. De duinbeheerder heeft afgelopen zomer tijdelijke bruggen geplaatst en die in de wintermaanden weer weggehaald. Een definitieve oplossing laat op zich wachten.

Van den Berg toont thuis in Bloemendaal een filmpje van een onlangs aangelegd fietspad op Texel dat over water voert. „Zoiets moois zou ik hier ook willen.”

De PWN-woordvoerder is terughoudend. „Je moet je afvragen of de aanleg van zo’n duur fietspad maatschappelijk verantwoord is.” Bovendien is het nog maar de vraag of je in een Europees beschermd Natura 2000-gebied zo’n bouwwerk mag plaatsen.

Zilverreiger

Hoe dan ook is de actie van de Fietsersbond een succes, stelt Van den Berg, in het dagelijks leven projectleider in de ict. Bij het in ontvangst nemen van de handtekeningen heeft gedeputeerde Jeroen Olthof (Mobiliteit, PvdA) beloofd dat er geen fietspaden zullen worden opgeheven. Ook hebben Provinciale Staten maandag de provinciale bestuurders opgedragen beheerder PWN te verzoeken de wateroverlast in het duingebied te verminderen, „zodat fiets- en wandelpaden optimaal benut kunnen worden”.

Goed nieuws voor fietsers, derhalve. De vraag is echter, vertelt Van den Berg tijdens het fietsen, of met name PWN wel voldoende oog heeft voor de belangen van recreanten. „Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen.” Hij onderbreekt zichzelf regelmatig, om te wijzen naar een valk of een grote zilverreiger.

Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s

Marc van den Berg
recreant en activist

Van den Berg Hij maakt zich zorgen over het voornemen, neergeschreven in de PWN-beheernota 2025-2035 getiteld Toekomstbestendige duinen, om recreatie terug te dringen. Letterlijk staat daar: „De duinen kunnen het tekort aan recreatieruimte en de nieuwe recreatiegroei in de regio niet opvangen. Voor gezonde duinen op lange termijn zou het beter zijn als andere delen van de regio meer recreatie konden opvangen.”

De woordvoerder van PWN: „We staan voor de uitdaging om de belangen van recreatie, zeeveiligheid en natuur in balans te houden.”

Beheerder van het duin, PWN, zegt dat het ingewikkeld is om het gebied „klimaatadaptief” te maken.

Puzzel

Van den Berg heeft de provincie en PWN al een vracht aan suggesties gedaan. Brede voetpaden omvormen tot fietspaden. ‘Kluunmatten’ leggen om met de fiets aan de hand door het zand te waden. Bruggen bouwen. Of een kleine omleiding maken. „Dat zand krijg je niet meer weg”, roept Van den Berg in de straffe wind, nauwelijks te verstaan. „Dat begrijp ik. Maar dan zeg ik: jongens het is toch helemaal niet zo moeilijk om dan dat fietspad hier achter dit duintje te leggen.”

Zo simpel is het volgens de autoriteiten allemaal niet. „Het is ingewikkeld om ons gebied klimaatadaptief te maken”, zegt de woordvoerder van PWN. „We zullen een puzzel moeten leggen.” Ook de provincie waakt voor snelle oplossingen. Er loopt al een onderzoek naar alle alternatieven voor het verzande fietspad bij Schoorl. „Alle opties liggen open”, aldus de woordvoerder.

Luister naar