Het dilemma voor de burgemeester van IJmuiden: pak je één dealer op, dan begint de rest een drugsoorlog

Wie in IJmuiden coke of heroïne thuis bezorgd wilde krijgen, moest ‘Mario’ hebben. Je hoefde maar te sms’en en dan kwam Mario in een Citroën of Seat langs, bij je thuis of op een parkeerplaats. Afrekenen en drugs in ontvangst nemen. Simpel én betrouwbaar.

Het telefoonnummer van Mario was bekend bij verslaafden en bij recreatieve gebruikers uit IJmuiden. Soms veranderde dat nummer; dan kreeg iedereen een sms met dezelfde tekst. ‘Mario actief. Snelle service. Grote ballen’, bijvoorbeeld. Die ballen verwezen naar de kenmerkende manier waarop Mario cocaïne en heroïne bezorgde, in bolletjes. De prijs was regulier: tussen de 25 en 50 euro per gram. Sommige klanten betaalden Mario cash, anderen maakten het over op een rekeningnummer.

Zo ging het jarenlang in IJmuiden. Grote geweldsincidenten waren er niet in de havenplaats, waar zo’n 32.000 mensen wonen. Een situatie zoals in zoveel steden: een groep gebruikers heeft een vaste dealer die harddrugs bezorgt. Verboden, maar niemand die er acht op slaat. De vraag is stabiel, het aanbod ook. Op straat is het relatief rustig, klanten zijn tevreden. De politie en de gemeente hebben geen reden tot fors ingrijpen.

Maar sinds het najaar van 2023 is die rust verdwenen. IJmuiden werd maandenlang beheerst door een drugsoorlog. Het begon met steekpartijen, met mannen die elkaar op een dinsdag achterna zaten, recht voor het stadhuis. Daarna een keiharde explosie die de bewoners van kleine portiekflats wakker deed schrikken. De voordeur van een huis in een volks straatje met sociale huurwoningen werd doorzeefd met kogels, daarna was het zuiden van de stad aan de beurt met een vuurwerkbom. IJmuiden heeft opvallend veel kleine, smoezelige pizzeria’s en lunchrooms: aan de deuren van horecazaakjes ging daar ’s nachts ook twee keer een explosief af.

Dit blijft IJmuiden. Als bekend is dat je praat, hangt er morgen een bom aan je deur.Buurtbewoner

De explosies waren maandenlang hét gespreksonderwerp in IJmuiden, vertellen buurtbewoners. Overal ging het erover – bij jullie in de straat ook al? De frequentie maakte de inwoners bang, vertellen ze. Wat als het de volgende keer bij mijn buren is? Kunnen de kinderen nog wel aan de voorkant slapen? Een explosie is onverwacht en voelt tegelijkertijd willekeurig. Die onvoorspelbaarheid hield IJmuidenaren uit hun slaap. Vrijwel niemand van de kleine twintig buurtbewoners die NRC sprak, wilde met naam in de krant. Zoals een buurtbewoonster het verwoordde: „Dit blijft IJmuiden. Als bekend is dat je praat, hangt er morgen een bom aan je deur.”

Eerst dacht burgemeester Frank Dales (D66) nog dat het incidenten waren. Maar dat veranderde snel: soms was het binnen een week tijd drie keer raak. En elke keer organiseerde de gemeente bewonersbijeenkomsten met mensen die emotioneel waren én bezorgd. Of de burgemeester kon garanderen dat dit niet meer zou gebeuren? Dat kon hij niet.

Dales kwam met meer camerabewaking en begin dit jaar maakte hij van vrijwel heel IJmuiden een veiligheidsrisicogebied, tot begin augustus. Die actie toont hoe serieus het probleem in de vissersplaats is: meestal wordt zo’n maatregel slechts voor een aantal straten afgekondigd. Het betekent dat de politie makkelijker mag fouilleren op wapens of explosieven. Dales had het nog niet afgekondigd of er werd middenin dat veiligheidsrisicogebied een jonge man geliquideerd.

Wat er in zijn stad gebeurde, zegt burgemeester Frank Dales, toont een probleem waar veel meer plekken in Nederland mee worstelen. Drugsdealers kunnen wegvallen of worden opgepakt, maar daarmee wordt niet per se iets opgelost. In IJmuiden, zegt Dales, is ondanks een succesvol politieonderzoek het drugsprobleem alleen maar groter geworden. In de woorden van de burgemeester: „Dit verhaal toont de vicieuze cirkel van repressie.”

De gebroeders K.

IJmuiden heeft ruim 32.000 inwoners en is onderdeel van de gemeente Velsen. Het stadje is volgens IJmuidenaren Nederland in het klein. Er is een betaald voetbalclub, aan de rand, tussen de bomen. Er is een haven waar ze verse vis verkopen, maar waar ook de buitengrens van Europa is, waar migranten in schepen naar Engeland proberen te klimmen. Er zijn probleemwijken en villawijken. En er wordt, zoals in heel Nederland, drugs gebruikt.

Want Nederland is een drugsland. Bijna als normaal handelsgoed wordt het via de havens geïmporteerd en naar de rest van Europa doorgevoerd. En net als tulpen worden in Nederland geproduceerde drugs over de hele wereld geëxporteerd. Het gebruik van harddrugs als cocaïne en xtc door recreatieve gebruikers is gangbaar geworden. Achter die handel gaat een harde criminele wereld schuil die de afgelopen jaren steeds zichtbaarder en voelbaarder is geworden voor de bovenwereld. Moorden op een advocaat, een journalist en een broer van een kroongetuige raakten de rechtsstaat in het hart, maar waren incidenten. Alledaagser zijn schietpartijen en, het laatste jaar, explosies.

‘Mario’ voorziet IJmuidenaren in elk geval vanaf 2019 van cocaïne en heroïne. Begin 2020 komt er op het politiebureau een anonieme brief binnen, met een telefoonnummer erin. Dat nummer zou volgens de briefschrijver gebruikt worden voor drugshandel. De dealers zouden zich achter de naam Mario verschuilen, het zou gaan om meerdere Turks-Nederlandse broers uit IJmuiden.

Musa K., Sezgin K., Erdem K., Ibrahim K. en Ugur K. groeien op in IJmuiden, vlak achter de dijk bij het kanaal, met aan de overkant Tata Steel. Achter de voordeur is er geweld en de ouders, heet het in documenten die NRC inzag, hebben „beperkte opvoedingsvaardigheden”. In de „intensieve hulpverleningsgeschiedenis” van het gezin is één constante: dat de ouders hulp afwijzen. De broers bereiken de volwassen leeftijd dan ook gebutst. De een heeft een zeer laag IQ en is „in feite nog een kind”. Anderen hebben „persoonlijkheidsproblematiek”, of „zeer beperkte cognitieve vaardigheden”. Sommigen werken: eentje bij de visafslag, een ander bij een fietsenmaker.

De broers slagen erin om in rap tempo met hun ‘Mario’-lijn een aanzienlijk deel van de lokale drugsmarkt te domineren. De broers zijn niet de enige drugshandelaren in IJmuiden. In de vissersplaats zijn nog ongeveer vijf personen actief als dealer, met daaromheen een kring handlangers. Alleen maar mannen, vrijwel allemaal tussen de twintig en dertig, en meestal pas in het vizier gekomen toen ze al crimineel wáren. Zij weten: de broers K. zijn de grote spelers in IJmuiden, maar niemand weet hoe lang dat duurt. De broers hebben één voordeel: door het werk te verdelen kan de handel altijd doorgaan. Als de ene broer slaapt, dan handelt de andere door.

Straat in IJmuiden waar volgens omwonenden gedeald wordt.

Foto’s: Bram Petraeus

De oudste, Musa – ondanks zijn lage ontwikkeling de enige met vast werk, vaste woning en een vrouw – wordt geïnstrueerd om als chauffeur te dienen en rijdt zijn broertjes rond in onopvallende auto’s, een Seat Ibiza of een Citroën C1, allebei op zijn naam. Musa zou onder druk staan van zijn broertjes. Het jongste broertje, Ugur, heeft een IQ van 62 – wat duidt op een licht verstandelijke beperking – en doet de financiële administratie. Als enige mag hij de verdiensten wegbrengen naar de familiekluis, die op naam van hun moeder staat. De familieband zorgt voor vertrouwen.

Ze houden elkaar scherp. Ugur en Ibrahim beklagen zich in een telefoongesprek eind 2021 over broer Sezgin, die vier dagen lang ‘Mario’ zou beheren, maar stil heeft gezeten. De handel heeft schade geleden, concluderen Ugur en Ibrahim, omdat „alle grote kippen weglopen, waardoor de lijn kapot gaat.” Ook waarschuwen de broers elkaar voor de politie.

De politie werkt dan al met negen mensen aan de zaak. Het heeft na de anonieme brief even geduurd, maar vanaf de zomer van 2021 loopt er een onderzoek, onder de naam Kermit. De politie tapt telefoons, voert gesprekken met getuigen en maandenlang wordt er geobserveerd door twee politiemensen in onopvallende auto’s, die afgaan op ontmoetingen tussen klant en dealer. Tussendoor wordt er zo nu en dan na een afspraak een gebruiker opgepakt.

De werkwijze van de broers wordt de agenten al snel duidelijk. Klanten bellen het telefoonnummer, kort daarop verlaten de broers hun woning en verkopen ze op een afgesproken plek de drugs. Daarna rijden ze weer naar huis. Zo gaat dat dag in, dag uit. Tot 30 november 2021. Op die bewolkte dinsdagochtend pakt de politie alle vijf de broers op. In het ouderlijk huis worden weegschalen aangetroffen met resten cocaïne en heroïne en bij een van de broers vindt de politie behalve 3.000 euro aan contant geld ook twee stroomstootwapens. In de familiekluis wordt nog eens 30.000 euro aangetroffen.

Heel heftig was die dag niet, zegt een direct familielid, dat met de fiets aan de hand het poortje bij het ouderlijk huis komt uitgelopen, een kleine tweeënhalf jaar na de arrestatie tegen NRC. Binnen de familie is er niet geschokt op hun veroordelingen gereageerd, zegt ze. Drugshandel? „De hele wereld doet het.” En de familie is maar beperkt financieel geraakt door de actie. „We hadden het meeste geld al weggesmokkeld naar Turkije.” Hoeveel? Dat wil ze niet zeggen.

Voor justitie blijft nog een andere vraag onbeantwoord, omdat het onderzoek zich daar niet op richtte. Waar komen de drugs vandaan? Hoe de broers hun leveranciers betalen en of die leverancier doorgaat als de broers van de straat zijn – justitie weet het niet. Zo ontbreekt het zicht op het middenkader en zeker op de top van drugspiramide, en worden enkel de vijf broers in de uitvoering opgepakt. Zoals een betrokkene in de opsporing het omschrijft: „Ahold blijft buiten schot, alleen de Spar is opgerold.”

De arrestatie van de broers is niet het einde van de drugshandel in IJmuiden, maar het begin van een nieuw tijdperk.

Escaleren

Burgemeester Frank Dales ziet vanuit zijn raam op de tweede verdieping van het gemeentehuis van Velsen uit over een groot deel van IJmuiden. Zo had architect Dudok het bedoeld: de burgemeester moest kunnen zien wie er zijn stad binnen kwam. Er trekt een dure auto hard op, iets later klinken de sirenes van een ambulance. „We hebben het vanaf boven zo’n beetje zien escaleren”, zegt Dales. Het gemeentehuis staat middenin het veiligheidsrisicogebied, de explosieven gingen af in de wijken en winkelstraatjes waar je binnen vijf minuten bent.

Dales vertelt hoe de aanvankelijke verrassing van de vele incidenten omsloeg in een gevoel van onmacht. Inwoners waren bang en keken naar de burgemeester. „Maar hoe is zo’n reeks aan explosies te stoppen? Ik ben hartstikke blij met mijn ‘team veiligheid’, maar ze draaien overuren en zijn alleen nog maar met explosies bezig. Je moet je voorstellen dat wij ’s nachts voor vier gemeenten – Beverwijk, Velsen, Heemskerk en Uitgeest – maar drie politieauto’s beschikbaar hebben. Je verliest dan gewoon grip op je gemeente.”

Al snel na de arrestaties van de broers wordt het onrustig op straat. Begin 2022 komen er meldingen van overlast die bij drugsdeals past: auto’s die heen en weer rijden, onrust in de wijk. Gebruikers zoeken nieuwe handelaren, en andersom. In oktober 2023 rennen jongens met lange messen achter elkaar aan, op een kruising voor het gemeentehuis en een straat waar drugshandelaren wonen. Dat lijkt dan nog een incident, dat voor het gezag moeilijk te plaatsen is.

Wij hebben ‘s nachts voor vier gemeenten maar drie politieauto’s beschikbaarFrank Dales burgemeester

Maar al snel wordt het voor opsporingsdiensten duidelijk: al die losse incidenten zijn eigen veldslagen in een drugsconflict dat in de havenstad is uitgebarsten. En dat is een direct gevolg van de arrestaties van de broers. Rivaliserende groepen proberen het gat in de lokale drugsmarkt te vullen. Twee tot vijf grotere handelaren zien hun kans. Daar zitten nog wat kleinere spelers omheen: twintig tot dertig jonge mannen in totaal. Ze dealen individueel, en werken soms samen, in wisselende verbanden.

Het conflict escaleert. Begin december 2023 is er een explosie aan een kleine portiekflat, vlakbij het gemeentehuis, waar op de bovenste etage twee jonge mannen van begin twintig wonen. Een buurtbewoonster vertelt hoe de twee twintigers de hele avond en nacht met hun scootertje op pad gingen. Alsof ze een bezorgdienst hadden. „En geen pizza’s, denk ik”, zegt ze. De burgemeester sluit het pand uiteindelijk.

Eén van de dealers die in het gat springt is Eric Sekiza. Hij is geboren in Congo, maar groeide op in IJmuiden. In 2019 kwam hij bij instanties op de radar, toen hij op een lentedag een pistool pakte en dat richtte op de benen van een groepje mannen. Hij deed dat omdat hij ze „weg wilde hebben,” zei Sekiza later tegen de politie. Tussen Sekiza en het groepje mannen speelde al langer een conflict, maar er werd nooit aangifte gedaan. Toen de politie Sekiza oppakte, werd een vuurwapen gevonden. En met dat wapen was zo’n negen dagen eerder een rijdende Audi A3 beschoten in IJmuiden. De bestuurder werd wonderlijk genoeg niet geraakt.

Eric Sekiza werd uiteindelijk tot vijf jaar cel veroordeeld, maar kwam in 2022 vervroegd vrij. Net als de broers, die ook vrij kwamen in afwachting van hun proces en later hoger beroep.

De nieuwe groep dealers, onder wie Sekiza, heeft een sterke aantrekkingskracht op piepjonge IJmuidenaren, zien ze bij de politie en de gemeente Velsen. Jonge loopjongens zijn ideaal: ze kunnen drugs van plek A naar plek B brengen, hun ouders hebben huizen waar drugs opgeslagen kunnen worden, met klein risico op ontdekking. Ze zijn jong, hun puberbreinen overzien de gevolgen van hun acties niet en voor een paar honderd euro doen ze alles wat hun gevraagd wordt. Soms krijgen ze voor 50 euro hasj om te verkopen, maar roken ze zelf een deel op en staan ze vervolgens in het krijt bij de opdrachtgever. Ambtenaren zien hoe jongens van dertien aan het dealen slaan. Hoe een groepje kinderen eerst een leuk clubje in de speeltuin is, maar daarna naar oudere jongens van 19 of 20 jaar trekken. „Dan voelen wij al aan dat het fout gaat”, zegt een professional.

Portiekflat in IJmuiden die werd getroffen door een explosie.

Foto’s: Bram Petraeus

Ook Sekiza heeft bij die jongeren aanzien. Hij verwerft al snel na zijn vrijlating een dominante positie in de lokale drugsmarkt. Veel jonge jongens kennen hem, zonder altijd precies te weten wát hij doet. Ook buurtgenoten van zijn schoonmoeder en vriendin kennen Sekiza. Hij verblijft regelmatig in hun krappe sociale huurwoning vlakbij het kanaal. Als ze hem langere tijd niet zien, weten buurtbewoners dat hij weer eens vast zit.

Laat op de avond van 27 december 2023, net na kerst, galmen plots knallen door de Warmenhovenstraat. Geen vuurwerk, weet een buurtbewoner die nog wakker is direct, maar schoten. Ze gaan door de voordeur van de woning, maar niemand raakt gewond. Burgemeester Dales sluit het pand meteen.

En na de waarschuwingsschoten op het huis blijft het onrustig in IJmuiden. Begin januari: een poging tot het ophangen van een explosief bij een shishalounge en een vuurwerkbom aan een huis, dat door de burgemeester direct gesloten wordt. Begin februari: een explosie bij een lunchroom. Inmiddels zijn de rolluiken naar beneden, boven de achterdeur hangt een kleine camera. Het restaurantje, dat zit ingeklemd tussen een meubelzaak en een telefoonwinkeltje, was pas een paar weken open. „Ik zag daar nooit iemand binnen, maandenlang niet”, zegt Ron Wilmink, van de slijter aan de overkant van de straat. „Dat zegt wel iets toch?” Ook andere buurtbewoners verbazen zich erover dat er nooit klanten in de lunchroom zitten, en dat het zaakje slechts zeven uur per dag open is.

Een paar honderd euro, een adres en een paar stukken zwaar, illegaal vuurwerk

De eigenaren zijn twee broers, die iets verderop ook een pizzeria runnen. Daar ontploft in februari ook een explosief, en ook nog eentje in de Scheldestraat. Burgemeester Dales heeft dan al een tijdje heel IJmuiden als veiligheidsrisicogebied bestempeld. Maar dat kan niet voorkomen dat Eric Sekiza op een dinsdagavond in februari afspreekt met twee mannen in de Kromme Mijdrechtstraat. Een straat met kleine rijtjeshuizen en veel steegjes, waar je elkaar ongezien kunt spreken. Waarom die afspraak werd gemaakt, is niet duidelijk. Zeker is wel dat Sekiza probeerde te vluchten en toen in zijn rug geschoten werd. Hij overleeft het niet. De politie arresteert uiteindelijk twee mannen uit de gemeente Velsen voor deze moord.

Voor de opsporingsdiensten en de gemeente is duidelijk: vrijwel alle conflicten hebben te maken met de oorlog op de afzetmarkt, die is ontstaan na het oppakken van de broers K. Vrijwel alle incidenten zijn te herleiden tot dealers die de plek van de broers proberen in te nemen. Alleen: hoe krijgen ze er grip op?

De slachtoffers weigeren de politie meer te vertellen en doen ook geen aangifte. Doelwit van de aanslagen zijn soms loopjongens van een van de dealers, soms panden van dealers zelf. De ene keer willen ze een signaal afgeven, een andere keer heeft iemand nog een schuld die niet wordt ingelost. Ook de 23-jarige verdachte van de moord op Sekiza wordt gerekend tot die groep nieuwe dealers.

Conflicten tussen rivaliserende dealers leiden vaker tot bomaanslagen. In geen enkel jaar gingen er in Nederland zoveel knallen af bij voordeuren en lunchrooms en bedrijfspanden als in 2023: 378 keer. Het wijst er sterk op dat dit record in 2024 verbroken zal worden.

Jeugdgroepen

De daders zijn vaak jonge jongens – het zijn bijna altijd jongens – die weinig weten van het conflict waarin ze een rol spelen. Ze werden online geronseld, bijvoorbeeld via Telegram, maar soms ook op straat, en de methode is vrijwel altijd hetzelfde. Een paar honderd euro, een adres, een paar stukken zwaar, illegaal vuurwerk.

In IJmuiden kennen ambtenaren de jongens die daarvoor geronseld kunnen worden inmiddels goed. Burgemeester Dales was er in eerste instantie niet zo enthousiast over toen zijn ambtenaren drie jaar geleden een plan presenteerden voor ‘jeugdboa’s’. Boa’s, dus ambtenaren die bevoegd zijn tot opsporing van een beperkt aantal strafbare feiten, maar dan speciaal voor jongeren? Moest de gemeente dáár geld aan uitgeven? Drie jaar later wil hij niet meer zonder.

De jeugdboa’s weten waar jongeren – kinderen, eigenlijk – op straat hangen. Ze zien ze opgroeien. Ze kennen de gezinnen. Ze zien veel: verandert het gedrag? Speelt er thuis iets? Hebben ze coaching of ondersteuning nodig? Welke gasten hangen er om zo’n jeugdgroep heen? Wie kan er geronseld worden en weten zijn ouders dat? Na de dood van Eric Sekiza gingen medewerkers van de gemeente langs bij jongens die rondom de later doodgeschoten jonge man hingen. Voor sommige jongeren, zo vertellen betrokkenen, was het reden om uit het criminele wereldje te stappen.

Het ingewikkelde, ziet ook burgemeester Dales, is dat het effect nooit te meten valt. Je weet nooit wat je hebt voorkomen. Preventie is lastig hard te maken. De groep dealers die verantwoordelijk zijn voor het geweld is nauwelijks in beeld geweest, de nieuwste generatie is dat wel. „Daarom geloof ik er heilig in”, zegt Dales. „We hadden er elke dag last van dat we nooit een goed beeld hebben van de groep dealers.”

In IJmuiden werd tot nu toe één iemand opgepakt voor het plaatsen van explosieven. Een jongen van dertien.

In het potje roeren

Wat heeft het oprollen van de ‘Mario’-lijn IJmuiden gebracht? De broers zijn inmiddels in hoger beroep veroordeeld tot verschillende straffen, waarvan de hoogste drie jaar cel.

Het onderzoek tegen hen, hun arrestatie: logisch, zeggen alle betrokkenen. Als de politie signalen krijgt van een overlastgevende drugsdealende groep met duidelijke opsporingskansen, dan wordt die opgepakt. En de resultaten op korte termijn zijn duidelijk. Een succesvol politieonderzoek, vijf mannen veroordeeld tot gevangenisstraffen. Een dealergroep onschadelijk gemaakt in IJmuiden.

Maar werkt het ook op lange termijn? Op het gemeentehuis is tijdens de explosies wel eens gekscherend gezegd: „Laten we de dealers maar met rust laten. Want als je in het potje gaat roeren, en er mensen uithaalt, dan wordt het onrustig.” Dat gevoel leeft ook deels bij betrokken rechercheurs en officieren, blijkt uit de gesprekken die NRC voerde. Het onderzoek heeft veel capaciteit gekost, en dat werd niet minder na het oprollen van de broers. Het gaat om agenten die zich niet kunnen bezighouden met verkeersoverlast en inbraken. En dat terwijl het grote probleem – dat er gedeald wordt in IJmuiden – niet kleiner is geworden. „Wij voeren op deze manier een strijd tegen de drugscriminaliteit die we nooit gaan winnen”, zegt een direct betrokkene in de opsporing.

Vito Shukrula, de advocaat van Musa K., zegt dat het verhaal laat zien dat „de justitiële oorlog tegen de drugscriminaliteit een verloren strijd is.” Volgens hem leidt het ingrijpen van justitie in de drugsmarkt er vaak toe dat er op straat een machtsvacuüm ontstaat, dat „niet bepaald zachtzinnig” wordt opgevuld. „Drugsconsumenten hebben een onstilbare behoefte aan drugs en er zullen altijd mensen zijn die die honger willen stillen.”

Burgemeester Dales bezocht in januari een congres in Amsterdam, waar onder meer de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema pleitte voor een andere benadering ten opzichte van harddrugs. Eén spreker staat hem nog altijd bij. Een Engelse undercoveragent vertelde dat hij maandenlang met gevaar voor eigen leven had gewerkt aan een onderzoek naar cocaïnehandel. Het werd groots: op één dag werden tientallen verdachten opgepakt. „Die undercover vertelde dat-ie die dag voldaan het politiebureau in liep. Maar twee uur later stond een nieuwe dealer op straat coke te verhandelen. Die hele actie bleek na twee uur eigenlijk alweer zinloos.”

De Engelsman én de gebeurtenissen in zijn eigen gemeente zetten Dales aan het denken. Overheden investeren zo veel tijd en geld aan de bestrijding van drugscriminaliteit, met vaak minimaal rendement. Het is niet zo dat hij denkt: laat allemaal maar lopen. Maar, zegt hij, „hoe we het nu doen, heeft op lange termijn eigenlijk niet zoveel zin”.

Delen





Mail de redactie