Het aantal coronapatiënten stijgt, maar de laatste maatregelen verdwijnen

867. Zoveel coronapatiënten lagen er afgelopen woensdag op een verpleegafdeling in het ziekenhuis – in de eerste week van februari waren dat er nog maar 274. Op de intensive care lagen woensdag 40 mensen met corona – begin februari waren dat er maar 15.

Kortom, het aantal coronapatiënten in ziekenhuizen groeit, en dat doet het al wekenlang. Die stijging lijkt nog niet voorbij, stelde het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) afgelopen week. De verwachting is dat het aantal patiënten op verpleegafdelingen toeneemt tot zo’n 1.300.

Toch heeft het kabinet vrijdag – op basis van een advies van het Outbreak Management Team (OMT) – besloten dat corona nu de ‘endemische fase’ heeft bereikt. Het virus is constant aanwezig, maar de bevolking heeft door vaccinatie of doorgemaakte infectie immuniteit opgebouwd. Ook is de Omikron-variant minder ziekmakend. De laatste specifieke coronamaatregelen – thuisblijven bij klachten, een zelftest doen, in isolatie bij een positieve test – kunnen vervallen. Grootschalige teststraten zijn niet meer nodig en dit voorjaar komt er geen nieuwe vaccinatieronde.

Ruim drie jaar na het eerste coronageval in Nederland, op 27 februari 2020, sprak minister Ernst Kuipers (Volksgezondheid, D66) vrijdag na afloop van de ministerraad over „een bijzonder moment om even bij stil te staan. Je mag het nu een soort griepje noemen”.

Het OMT sprak in zijn advies over „een mijlpaal”. „De bevolking is nu in het algemeen goed beschermd tegen infectie en opname op de ic”, zegt arts-microbioloog en OMT-lid Marc Bonten in een toelichting. „Daarmee vervalt de reden voor de maatregelen.”

1 Welke gevolgen heeft dit kabinetsbesluit?

Het kabinet roept op „het gezonde verstand” te gebruiken. Er blijven alleen „generieke adviezen” over. Denk dan aan hoesten in de elleboog, handen wassen en thuisblijven als je je ziek voelt. Andere coronamaatregelen vervielen al eerder, zoals de anderhalvemetermaatregelen (februari 2022) en de mondkapjesplicht in het ov (maart 2022).

2 Wat vertellen de ziekenhuiscijfers?

Vooral op de verpleegafdelingen stijgt het aantal patiënten, al zijn de aantallen nog ver verwijderd van de piek van de Omikron-variant in maart 2022: toen lagen ruim 1.900 mensen op een verpleegafdeling, en 170 op de IC. OMT-lid Marc Bonten verwacht regelmatig „golven” nieuwe coronapatiënten in het ziekenhuis. Bij de huidige golf spelen carnaval en wintersport ongetwijfeld een rol, denkt hij. „Het gaat altijd om plekken waar veel mensen bij elkaar komen.”

Alma Tostmann, epidemioloog van het Radboudumc, vindt dat er te licht wordt gedacht over die terugkerende coronagolven: „In september 2021 noemden we honderd opnames per dag op de verpleegafdeling ernstig. Nu zijn het er bijna tweehonderd per dag en halen we onze schouders er blijkbaar over op.”

Ook oud-hoofdinspecteur van de Inspectie Gezondheidszorg en lid van het voormalige Red Team Wim Schellekens maakt zich zorgen: „Er liggen nu gewoon heel veel ernstig zieke mensen in het ziekenhuis.” Hij pleit voor „better safe than sorry. Zo erg zijn die maatregelen ook niet. Het gaat hier niet om een avondklok of verplichte mondkapjes.”

3 Had het kabinet ook een ander besluit kunnen nemen?

Minister Kuipers volgt het OMT en laat het veel kritischer advies van het Maatschappelijk Impact Team (MIT), dat tegelijkertijd met het OMT-advies kwam, links liggen. Het MIT, dat de sociale, maatschappelijke en economische impact van corona op de samenleving in kaart brengt, vindt dat het beter is om te wachten tot corona in heel Europa – of mondiaal – endemisch wordt verklaard: „Tot die tijd zijn er nog te veel onzekerheden, onder andere over long covid.”

Het MIT wijst ook op de positie van werknemers. Doorwerken met corona betekent een lager ziekteverzuim, maar het kan ook leiden tot meer besmettingen op de werkvloer en dus juist toenemend ziekteverzuim. „De druk van werkgevers op besmette werknemers om met klachten op de werkvloer te verschijnen zal na afschaling – als het ware gelegitimeerd door de overheid – toenemen”, aldus het MIT.

4 Wat betekent dit besluit voor kwetsbare groepen?

Het virus is voor mensen met een verminderde afweer niet ineens minder ernstig. Volgens het OMT moeten „mensen met luchtwegklachten zich realiseren dat ze mogelijk besmettelijk zijn en sommigen ernstig ziek kunnen worden”.

Kwetsbare mensen kunnen volgens het OMT bijvoorbeeld een mondneusmasker dragen – net als mensen in hun directe omgeving. Zorgpersoneel en mantelzorgers moeten contact met kwetsbare mensen vermijden als ze zelf klachten hebben.

„Het wordt weer je eigen verantwoordelijkheid om jezelf te beschermen. We gaan over tot de orde van de dag”, zegt Marc Bonten.

Volgens het MIT leidt het stoppen van de coronamaatregelen „tot een negatief effect op het welbevinden van medisch kwetsbare groepen” – zoals stress en angst.

5 Hoe zit het met long covid-patiënten?

Endemisch of niet, het virus blijft rondgaan en dat zal tot meer long covid-patiënten leiden. „Als we niet meer thuis hoeven te blijven bij een besmetting, krijg je meer besmettingen. Daarmee maak je het aantal long covid-patiënten ook groter”, zegt Alma Tostmann. Het UWV verwacht dat het merendeel van de mensen met ernstige langdurige coronaklachten volledig arbeidsongeschikt zal worden verklaard, bleek onlangs. Wim Schellekens noemt dat „dramatisch”: „Al weten we nog weinig, we weten wel dat long covid een heel ernstig probleem is.”

Maar volgens minister Kuipers kunnen andere luchtweginfecties ook voor langdurige klachten zorgen. „Covid gedraagt zich nu als andere luchtweginfecties. Het onderscheidt zich niet meer.”

Lees ook dit artikel: Niet meer fietsen, niet meer zingen, niet meer leven