N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Virus De campagne voor een nieuwe ronde vaccinaties tegen het coronavirus gaat dinsdag van start. Zestigplussers krijgen een brief, andere kwetsbare mensen moeten zelf het initiatief nemen om een afspraak te maken.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105465099-3c83ca.jpg)
Vanaf deze dinsdag gaat de vaccinatiecampagne voor de nieuwe coronaprik van start. Kwetsbaren wordt geadviseerd hem te halen – net zoals mensen die leven of werken met iemand die kwetsbaar is. Zes vragen over de stand van zaken rondom het virus en de prik.
1) Wie komen er in aanmerking voor een prik tegen Covid-19?
De Gezondheidsraad adviseert om mensen die meer risico lopen om ernstig ziek te worden door een corona-infectie een prik te halen bij de GGD. Zestigplussers krijgen vanaf dinsdag een uitnodigingsbrief van het RIVM. Zij kunnen een afspraak maken bij de GGD, vanaf 2 oktober worden de prikken gezet op vaccinatielocaties.
Zwangeren, zorgmedewerkers die contact hebben met patiënten, en mensen die ieder jaar een uitnodiging krijgen voor een griepprik krijgen géén brief. Zij mogen vanaf half oktober zelf een afspraak maken bij de GGD. Net als iedereen van 18 jaar of ouder buiten deze groepen die ook graag een herhaalprik wil, zoals bijvoorbeeld mantelzorgers. „Vanuit het RIVM kunnen we deze groepen niet aanschrijven, we hebben die gegevens niet”, licht Nynke Nutma toe. Zij is medisch programmamanager van de covidvaccinatie bij het RIVM.
2) In de VS adviseert de CDC aan iedereen ouder dan zes maanden een herhaalprik. Waarom hier niet?
Een herhaalprik beschermt vooral tegen ernstige Covid-19, ziekenhuisopname en overlijden door Covid-19. Daar lopen mensen die niet in de kwetsbare groepen zitten geen hoog risico op. De meerwaarde van een nieuwe prik is voor deze mensen dus klein, zegt Nutma. „Bijna iedereen in Nederland heeft inmiddels immuniteit opgebouwd door een infectie of door vaccinatie, blijkt uit onderzoek van het RIVM”, zegt ze. „De hoeveelheid antistoffen neemt in de loop van de tijd wel weer af, maar de cellulaire afweer blijft lang bestaan. Die beschermt het beste tegen ernstige infectie.”
Een opfrisprik verlaagt wel de kans op infectie, en kan zorgen dat de ziekte minder lang of hevig verloopt. Het verkleint ook de kans op long covid, schrijft de Amerikaanse gezondheidsdienst CDC. Daarom adviseert de CDC de prik aan iedereen die het vaccin niet de afgelopen twee maanden heeft gehad.
3) Welk vaccin wordt er gebruikt?
De GGD gebruikt de nieuwste versie van het mrna-vaccin van Pfizer/BioNTech, dat is aangepast aan XBB.1.5., een subvariant van Omikron. Dit vaccin is op 30 augustus goedgekeurd door het Europese medicijnagentschap EMA. De XBB-subvarianten veroorzaken sinds begin dit jaar de meeste besmettingen.
Twee subvarianten winnen snel terrein. Dat kan een signaal zijn dat ze aan de afweer ontsnappen, en de wereldgezondheidsorganisatie WHO houdt ze dan ook extra goed in de gaten. In Nederland komt de subvariant EG.5. nu het meest voor. Tot nu toe zijn er geen aanwijzingen dat die ziekmakender is. De subvariant BA.2.86 (ook wel Pirola genoemd) is nu in opmars. Die is in elf landen aangetroffen, in Nederland in het rioolwater.
In labstudies door Pfizer neutraliseren de door het vaccin opgewekte antistoffen deze virusvarianten. Ook uit twee recente preprints (die nog moeten worden beoordeeld door collega’s) blijkt dat de afweer van mensen die een XBB-coronavariant hadden opgelopen, ook effectief is tegen BA.2.86 en de andere subvarianten.
Wie geen mrna-vaccin wil, maar wel de bescherming tegen Covid-19 wil opfrissen, kan bij de GGD een prik met het coronavaccin van Novavax krijgen. Dat is een traditioneel vaccin op basis van een eiwit van het coronavirus. „De aan XBB aangepaste versie komt in de loop van het najaar beschikbaar”, zegt Nutma.
4) Waarom wordt de coronaprik niet gecombineerd met de griepprik?
Medisch gezien zou iemand prima in de ene arm een griepprik en in de andere een coronaprik kunnen krijgen, zegt Nutma. „Maar in de uitvoering lukt dat niet. De griepprik wordt gezet door de huisartsen, maar de coronavaccins moeten diepgevroren worden bewaard, en die zijn voor een grotere groep nodig. Daarom doen de GGD’s het op de priklocaties.”
5) Hoe staat het ervoor in de ziekenhuizen?
In juli lagen er per dag zo’n 30 tot 40 Covid-19-patiënten in de ziekenhuizen. Dat aantal neemt sinds begin augustus toe: op 12 september lagen er 200 mensen met Covid-19 in het ziekenhuis, het gemiddelde aantal is 173. Ook op de IC is sinds eind augustus een stijging te zien. In juli en augustus was het aantal Covid-19-patiënten op de IC op één hand te tellen, begin september waren het er 14 tot 17. De cijfers liggen grofweg de helft lager dan vorig jaar rond eind september. Op 18 oktober 2022 piekte de ziekenhuisbezetting met 1182, het aantal patiënten op de IC was die week 65.
6) Wat moet je doen als je denkt dat je Covid-19 hebt?
Een zelftest doen hoeft niet meer, maar mag natuurlijk wel. De zelftesten werken ook bij de huidige omikronvarianten, zegt Nutma. Nog altijd raadt het RIVM aan om thuis te werken bij verkoudheidsklachten, en sowieso thuis te blijven als je je ziek voelt door een luchtweginfectie. Als je erg verkouden bent, adviseren ze om niet op bezoek te gaan bij ouderen. „Dat geldt natuurlijk ook als het niet door corona komt, maar griep of het RS-virus. Ook die zijn gevaarlijk voor kwetsbaren.” Als bezoeken toch moet, bijvoorbeeld voor mantelzorg, draag dan een neusmondmasker.
