Hele redactie weg bij wetenschappelijk tijdschrift uit onvrede over beleid van uitgeverij Elsevier

Op één persoon na hebben eind december alle redactieleden van het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Human Evolution hun ontslag ingediend. Het is de twintigste massa-ontslagname bij een wetenschappelijk tijdschrift in twee jaar, meldt Retraction Watch, een wetenschapsjournalistieke website die verslag doet van ophef in de wetenschappelijke wereld, zoals wetenschappelijke artikelen die na publicatie worden teruggetrokken. En ook dit soort massa-ontslagnames, waar het wetenschappelijke tijdschrift Nature vorig jaar ook al een trend in signaleerde.

Het is onduidelijk hoe groot de redactie van JHE precies was, maar er is een versie van de ontslagbrief die door 32 mensen is ondertekend. Ze vonden dat uitgever Elsevier de afgelopen decennia de infrastructuur van de hardwerkende redactie had uitgekleed en de principes van het tijdschrift had ondermijnd. Dat was de laatste tien jaar in een steeds sneller tempo gegaan en nu is de situatie onhoudbaar, aldus een persbericht van de opgestapte redactieleden.

De redacteuren maken zich bijvoorbeeld zorgen over de hoge kosten die wetenschappers moeten betalen om open access in JHE te publiceren: ongeveer vierduizend dollar, anderhalf tot twee keer zoveel als bij andere tijdschriften in het vakgebied. Dat maakt het tijdschrift minder bereikbaar voor wetenschappers met minder geld en dat druist volgens de redactieleden in tegen de waarden van rechtvaardigheid en inclusiviteit die Elsevier zegt na te streven.

Vergoeding halveren

Ook redactioneel zijn er problemen. Sinds 1986 kende het blad om redenen van diversiteit twee hoofdredacteuren uit verschillende landen; Elsevier wil dat ofwel beperken tot één, of de vergoeding halveren. Verder waren de redactieleden gewend zich intensief met het peerreviewproces bezig te houden, maar nu zou Elsevier ook het aantal redacteuren willen halveren en hun de inhoudelijke taken ontnemen. Elsevier heeft de speciale redacteur voor special issues al wegbezuinigd, evenals de eindredacteur, volgens de redacteuren omdat de uitgever vindt dat ze niet op taal, leesbaarheid en consistentie hoeven te letten. Maar bij Elsevier sluipen er nieuwe fouten in het eindredactieproces, merken de redactieleden, die zij dan toch weer moeten proberen te corrigeren. Dat vertraagt en verslechtert het werk.

In een voetnoot bij hun persbericht klagen de redactieleden van het tijdschrift met name over fouten die in reeds gecorrigeerde artikelen ontstaan doordat Elsevier kunstmatige intelligentie gebruikt in de eindredactie. Hoofdletters verdwenen bij geografische aanduidingen, tijdperken en biologische geslachtsnamen; in de wetenschap gebruikelijke cursiveringen verdampten.

Nou, die klacht wilde Elsevier wel even corrigeren, tegenover Retraction Watch. De uitgever zegt géén kunstmatige intelligentie meer te gebruiken in het eindredactieproces van JHE. Dat was in de loop van 2024 wel geprobeerd, maar die proef was na klachten van de redactie over fouten gestopt. De uitgever bedankt de vertrekkende redactieleden „van wie de meerderheid eind 2024 tegen het eind van hun termijn zat”.