De staatssecretaris voor Media „doorkruist het systeem van de Mediawet” door een „inhoudelijke beoordeling” te maken van de sancties die de NPO heeft opgelegd aan Ongehoord Nederland. Een dergelijke toetsing maakt „geen onderdeel uit” van de wet. Ook verwijt de NPO Gunay Uslu dat zij „ten onrechte in de bevoegdheid van de NPO” treedt door zelf te beoordelen in hoeverre ON bereidheid toont samen te werken in het omroepbestel.
Dat heeft de leiding van de publieke omroep betoogd in reactie op het voorlopige besluit van toenmalig desmissionair staatssecretaris Uslu (D66) over het verzoek van de NPO om ON uit het bestel te halen. Zij wees dit verzoek in november af. Dit besluit werd deze week definitief gemaakt door haar opvolger Steven van Weyenberg (Media, D66). Het NPO-bestuur gaf zijn zienswijze donderdag op verzoek van NRC vrij. „De staatssecretaris hecht zonder feitencheck waarde aan toegezegde verbeteringen en de niet geverifieerde stelling van ON dat excuses aangeboden zouden zijn en gaat ten onrechte voorbij aan de constatering dat dit keer op keer loze woorden zijn gebleken.”
Het oordeel van Uslu was, gezien de zwaarwegende consequenties van het ontnemen van de licentie, niet onverwacht. Maar met de onderliggende juridische uiteenzetting heeft zij in haar slotweek als staatssecretaris de NPO-bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang wel in verlegenheid gebracht. NRC had Leeflang gevraagd om hier zelf op te reflecteren, maar een afspraak donderdag kon om gezondheidsredenen niet doorgaan.
Lees ook
Ongehoord Nederland kan door met radicaal-rechts geluid, nu Uslu (D66) NPO-verzoek afwijst
Aan Ongehoord Nederland is twee keer een sanctie opgelegd vanwege het niet naleven van de journalistieke code van de publieke omroep, zoals werd geconstateerd door de NPO Ombudsman over twee seizoenen Ongehoord Nieuws in 2022. De NPO heeft de mogelijkheid die de Mediawet biedt om een gebrek aan samenwerkingsbereidheid te bestraffen als „open norm” opgevat. Daarbij zou ook het niet naleven van de code onder een gebrek aan samenwerking vallen. Maar de staatssecretaris stelde op basis van een andere bepaling in de Mediawet dat zo’n redenering geen stand houdt.
De problemen van het NPO-bestuur met Ongehoord Nederland zijn intussen legio. Zo ziet ON-voorzitter Arnold Karskens zijn kans schoon om ook de sancties van de NPO aan te vechten. De procedures hiervoor lopen al, stelt de advocaat van de omroep. De sancties, verrekend in het budget van 2023, tellen op tot 272.000 euro. Voor 2024 is het budget voor de omroep 4,1 miljoen euro, een half miljoen meer dan waar de aspirant-omroep in 2022 mee begon.
Journalistiek ondermaats
Vorig jaar ontstond onder meer ophef rond twee uitzendingen waarbij, volgens de NPO, ON onvoldoende deed om het zaaien van haat tegen te gaan. De NPO deed een handhavingsverzoek aan het Commissariaat voor de Media (CvdM). Die stelde niet bevoegd te zijn te oordelen over inhoud. Ook vielen de uitzendingen onder de reeks die al door de ombudsman waren beoordeeld als journalistiek ondermaats. Een extra sanctie zou dan onevenredig zijn, stelde het CvdM.
Na een derde sanctie afgelopen april trok Leeflang aan de noodrem met het verzoek aan de staatssecretaris om ON uit het bestel te halen. Dat kon volgens de wet na twee sancties in één jaar. Ze stond daarin bepaald niet alleen. Uit reacties op een rondvraag van Uslu bleken KRO-NCRV, VPRO en Human het hier mee eens. AVRO-TROS, BNNVARA en WNL tonen begrip voor het standpunt van de NPO. NTR en NOS spreken zich niet uit en Omroep Max is expliciet tegen het verzoek. Over de andere omroepen ontbreekt informatie.
Hoe ver de verhoudingen verhard zijn, blijkt wel uit een voorval van afgelopen najaar waaraan gerefereerd wordt in mails in de bijlages bij Van Weyenbergs Kamerbrief van afgelopen dinsdag. Bekend was al dat ON niet meer welkom is bij het bestuursoverleg voor omroepen, nadat bestuurslid Reinette Klever voor een campagnefilmpje opnames maakte tijdens een vergadering van de omroepen met het NPO-bestuur. Te zien is hoe Leeflang kijkt naar een vliegtuigje, waar Karskens op dat moment in zit, met een spandoek over ON.
Leeflang noemt dit een „zware integriteitsschending en grensoverschrijdend gedrag” en verwijt ON de geen oog te hebben voor de bedreigingen die hier het gevolg van zijn. Sinds de eerste sanctie aan ON, juni 2022, wordt ze beveiligd. Toen Leeflang Klever hiermee confronteerde is de ON-bestuurder naar eigen zeggen zelf onheus bejegend door de NPO-bestuursvoorzitter, die opmerkingen zou hebben gemaakt over „hoe je kijkt”. Ook stelt Klever dat presentatoren op straat lastig gevallen worden als gevolg van de acties van de NPO om ON uit het bestel te krijgen.
In een persbericht afgelopen dinsdag kondigde de NPO aan in het nieuwe jaar in gesprek te gaan met ON „over de verantwoordelijkheid die de omroep heeft om blijvend te laten zien dat ze de verbeteringen serieus nemen en beter [gaan] samenwerken met de NPO en andere omroepen”. De NPO omarmde het voornemen van Van Weyenberg om de naleving van de journalistieke code expliciet op te nemen in de Mediawet. Daarmee zou de NPO deze kwesties voortaan aan het CvdM kunnen overlaten.
Karskens ziet de toekomst van zijn rechts-radicale omroep zonnig in. Hij uitte donderdag, in de laatste uitzending van lunchprogramma Ongehoord Nieuws van dit jaar, opnieuw zijn wens voor een programma op prime-time. „Je merkt aan de overwinning van de PVV en onze overwinning op Frederieke Leeflang, dat er toch een andere wind waait.”
Leeslijst
