N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Staatsbank De Volksbank had haar witwascontroles niet op orde en krijgt daarvoor mogelijk een boete. Tegelijk maakte de staatsbank bekend veel meer winst te hebben gemaakt.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103903523-0723be.jpg)
Voor een bank als de Volksbank, die zich laat voorstaan op haar maatschappelijke rol en bovendien in staatshanden is, moet het een pijnlijke mededeling zijn geweest. Het moederbedrijf van SNS en ASN heeft gaten laten vallen wat betreft zijn rol als financiële poortwachter en krijgt daarom mogelijk een boete, maakte het deze vrijdag bekend bij de publicatie van de halfjaarcijfers.
Banken moeten volgens de antiwitwaswet klanten en hun transacties goed screenen op mogelijke witwas- of terrorismeactiviteiten. De Volksbank had deze procedures in 2022 onvoldoende op orde, heeft ze van toezichthouder De Nederlandse Bank (DNB) gehoord. Ondanks eerdere aanwijzingen van DNB en een in 2020 begonnen verbetertraject.
De toezichthouder overweegt nu om de instelling een boete op te leggen voor de geconstateerde overtredingen. Om de controles te verbeteren, is daarnaast een ‘aanwijzing’ opgelegd: voor april 2024 moet de bank verbeteringen laten zien, anders volgt mogelijk een nieuw boetetraject.
‘Niet fraai’
Bestuursvoorzitter Martijn Gribnau noemt de constatering dat zijn bank tekort heeft geschoten als poortwachter „niet fraai”. „Ik betreur het. Die poortwachtersrol is een belangrijke rol van een bank, zeker voor een bank als de Volksbank. Maar de wetgeving blijkt complexer dan we gedacht hadden.”
De Volksbank zou, als ze tot een boete komt, niet de eerste Nederlandse bank zijn die er een krijgt vanwege een haperende poortwachtersrol. Zo kreeg ING in 2021 een boete van 775 miljoen euro en ABN Amro in 2021 een boete van 480 miljoen. Die overtredingen waren wel ernstiger dan bij de Volksbank. Dat is af te leiden aan het feit dat justitie nu niet betrokken is. „Deze overtredingen worden bestuursrechtelijk afgedaan in overleg met DNB, gezien de ernst van de overtredingen”, laat een woordvoerder van het Openbaar Ministerie weten.
Volgens Gribnau investeert de Volksbank nu flink om de tekortkomingen weg te werken. „We gaan dit op orde maken.” Die extra uitgaven waren zichtbaar in de resultaten die de bestuursvoorzitter vrijdagochtend bekendmaakte: de kosten van Volksbank stegen met 20 procent. Desondanks steeg de nettowinst van de Volksbank in de eerste zes maanden van het jaar flink: 248 miljoen euro, wat meer dan een verdubbeling is van de 95 miljoen euro een jaar eerder.
Voor staatsbank de Volksbank – voorganger SNS Reaal werd in 2013 genationaliseerd – is de hogere winst in principe goed nieuws. De bank wordt al jarenlang niet sterk genoeg geacht om weer geprivatiseerd te worden. De bank werkt onder leiding van Gribnau sinds 2021 aan een strategisch plan, maar onlangs rapporteerde staatsaandeelhouder NLFI dat de bank voor een privatisering nog werk moet verrichten. Wat betreft IT-infrastructuur, maar ook wat betreft winstgevendheid.
De bank is nu te afhankelijk van de stand van de rente voor haar inkomsten, schreef het NLFI. Toen de rente negatief was, zorgde dat voor zeer lage winstmarges. Nu de rente snel omhoog is gegaan, gaan de winsten van de Volksbank dat ook.
De hoge rentegevoeligheid, zoals Gribnau dat zelf noemde, wordt als ongezond geacht voor een bank. Daarom zijn banken op zoek naar inkomstenbronnen waar ze zelf meer invloed op hebben, zoals hogere tarieven voor een betaalpakket. De Volksbank doet dat ook: sinds vorig jaar kunnen spaarders hun rekening alleen aanhouden als ze hiervoor betalen (of ook een betaalrekening afnemen).
Zorgvuldig nagedacht
Maar Gribnau voelde zich vanwege de hoge winst ook genoodzaakt zich tegenover de pers te verdedigen. Afgelopen dagen kwam er namelijk al kritiek op de verdubbeling van de winsten bij ING, ABN Amro en Rabobank en kregen banken in Italië een belasting opgelegd vanwege „overwinsten”, terwijl ondertussen de rente op spaarrekeningen relatief laag blijft.
Volgens Gribnau wordt binnen de Volksbank zorgvuldig nagedacht over de rente die ze op hun spaarrekening geven. „Dat kun je zien aan de periode dat er een negatieve rente was. Die hadden we eigenlijk [gezien onze winstmarge] veel eerder moeten doorberekenen aan de klanten, maar dat hebben we niet gedaan.” En net als dat destijds de daling van de rente ook langzaam werd doorgerekend aan de spaarklanten, kiest de Volksbank er nu ook voor de stijging relatief langzaam door te geven. „De winstmarges naar de toekomst zijn ook belangrijk voor ons, de maatschappij en onze klanten. Met een stabiele winstmarge kunnen wij een betrouwbare partner zijn.”
De Volksbank verwacht dat de winsten die ze maken vanwege de hogere rentes in de tweede jaarhelft weer wat afnemen. Of dat betekent dat klanten van SNS, ASN en Regiobank komende maanden meer rente bijgeschreven gaan krijgen – nu krijgen ze 1,25 procent – wilde het bestuur van de bank niet zeggen. „Eventuele verhogingen zijn ook afhankelijk van de concurrentie.”
