Goed voorbereid risicoduel op het veld loopt op straat uit de hand

Maandag 4 november

Dat het duel tussen Ajax en de Israëlische voetbalclub Maccabi uit Tel Aviv op 7 november in Amsterdam meer zou worden dan alleen een sportieve ontmoeting, stond van tevoren vast. Een geplande pro-Palestina-demonstratie, de herdenking van de Kristallnacht-pogrom – het nazi-geweld tegen het Joodse deel van de Duitse bevolking en hun bezittingen in 1938 – en de reputatie van de harde kern van beide clubs zijn een ontvlambaar mengsel. Week4Palestine, een internationale actiegroep, vraagt burgemeester Halsema maandag de wedstrijd te verbieden; onder de fans van Maccabi zouden (ex-)soldaten van het Israëlische leger zijn „die getraind zijn in (extreem) geweld”.

De politie zal groot inzetten met honderden agenten, onder wie ME-pelotons, bereden politie, hondengeleiders en arrestatieteams in burger. Bij het stadion komt een waterkanon. Over het aantal Israëlische fans circuleren aantallen van twee- tot vijfduizend. Dam, Wallen, Centraal Station en het gebied rond de Johan Cruijff ArenA werden tot veiligheidsrisicogebied uitegroepen.

Woensdag 6 november 2024

De onrust begint in het centrum van Amsterdam. Maccabi-supporters, herkenbaar aan de gele clubkleuren, scanderen op de roltrappen van de metro: „Het IDF zal winnen, fuck de Arabieren”. Op het Rokin wordt een Palestijnse vlag van een gevel getrokken. Maccabi-supporters gedragen zich agressief tegen taxichauffeurs daar. Een man springt in de gracht, of wordt erin geduwd. Activisten melden arrestaties en roepen op tot ‘supportdemonstraties’.


Donderdag 7 november 2024

13.00 uur Enkele honderden Maccabi-supporters verzamelen zich bij het monument op de Dam. Zij worden uitgedaagd door jonge mannen in zwarte kleding die vlakbij anti-Israëlische leuzen roepen. De politie houdt enkelen van hen aan „wegens het provoceren van supporters”.

15.55 uur Supporters steken Romeinse kaarsen af.

16.30 uur „Zolang we hier met elkaar staan kan niemand iets doen”, zegt Maccabi-supporter Omry (34) op de Dam. Hij werkt als videoproducer in Londen en is speciaal voor de wedstrijd naar Amsterdam gekomen. „Maar als we straks buiten de groep zijn, wissel ik mijn shirt om. Ik wil niet herkenbaar zijn.” Een ander: „It sucks, om je afkomst te moeten verbergen.”

17.00 uur Fanwalk; de Israëlische fans lopen over het Damrak naar het station onder politiebegeleiding. Voor het stationsplein en eerder in zijstraten van de Dam wordt gevochten. Israëliers zingen bij de metro: „Het IDF zal winnen, fuck de Palestijnen”. Politiecommissaris Peter Holla zal later spreken van „vechtpartijen over en weer, hit & run-acties en zoekgedrag van tegenstanders” (waarbij iemand wordt achtervolgd en aangevallen).

17.45 uur Op het Jonas Daniël Meijerplein, naast het Waterlooplein, gaat de synagoge rustig uit, waar de Kristallnacht is herdacht. Politie is massaal aanwezig.

Voor de wedstrijd

Rond het stadion verzamelen zich eind van de middag groepjes jongens met een Noord-Afrikaans uiterlijk, die normaal nooit bij wedstrijden van Ajax zijn, bijna allemaal in het zwart gekleed.

18.45 uur Op het Anton de Komplein verzamelen zich zo’n honderd mensen om tegen de wedstrijd te demonstreren. Een jongen in zwarte kleding: „We zijn hier niet om te rellen. We komen gewoon kijken.” Anderen houden hun gezichten bedekt met palestinasjaals. Deze groep valt volgens de politie uiteen in kleinere groepjes die de confrontatie zoeken bij de Arena. Politie voert charges uit met ME en paarden. Ajax-fans die vanuit het Arena-gebied komen worden tegengehouden.

20.00 uur Een groepje jongens, gevlucht voor een charge, zegt hierheen te zijn gekomen om het „tegen de hypocrisie” op te nemen. „Waar was de politie gisteren toen [de Israëliërs] onze taxichauffeurs mishandelden?”

Tijdens de wedstrijd

21.00 uur Voor de wedstrijd is er „een moment van stilte voor de doden in Valencia” – het staat ook in het Hebreeuws op borden. Het stadion houdt zich keurig stil, op een klein deel van het uitvak na, dat dubbel zo groot is als gewoonlijk.

22.10 uur Ajax-fans die zich tooien met Joden als geuzennaam kunnen het goed vinden met fans uit de Joodse staat. Amsterdam zet het lied ‘Waar komen Joden toch vandaan?’ De F-side zingt voor, het stadion antwoordt (‘Israël hier ver vandaan’) Bij ‘Israël’ klinkt luid applaus uit het uitvak en de Maccabi-fans blijven vrolijk – hoewel ze met 5-0 zullen verliezen – en scanderen zelfs Nederlandse teksten mee („Ajax-joden, superjoden”).

Na de wedstrijd

23.00 uur Het stadion loopt rustig leeg. Later ontstaan gevechten als Maccabi-supporters door de binnenstad lopen. Relschoppers vallen in groepen aan en mishandelen supporters. Hiervan duiken op sociale media later talloze filmpjes op. Vijf gewonden worden in een ziekenhuis behandeld. Enkele tientallen supporters met lichte verwondingen worden elders opgevangen. De politie verricht arrestaties maar kan niet overal tegelijk zijn.

Sommige activisten behoren tot studentengroepen die eerder ontwrichtende acties organiseerden. Een activist schrijft op Instagram dat „advocaten klaarstaan” om gearresteerden te helpen; het duidt op organisatie. Omroep RTL zal later vrijdag melden dat de oproep om Israëlische voetbalfans in Amsterdam aan te vallen donderdagmiddag „breed werd verspreid via Snapchat en Telegram. „Tussen 4 en 6 bij centraal moeten ze [Israëlische supporters] metro pakken, daar gaan 300 Israëliërs zijn zio’s [zionisten], wees daar strijders kom met hele groepen we laten zien dat we niet bang zijn.”

De politie verzamelt laat op de avond sommige Maccabi-supporters en brengt ze naar hun hotels. Volgens de politie keert de rust weer.

00.00 uur Maar bij een bewoner in de Paleisstraat met een Free Palestine-poster in het raam wordt hard tegen de voordeur geslagen „Ik was bang dat ze erdoorheen zouden beuken.” In de Spuistraat, om de hoek, gooien supporters ’s nachts nog zwaar vuurwerk.

De politiek wordt wakker

Vrijdag 8 november

4.15-5.00 uur Casper Veldkamp, minister van Buitenlandse Zaken, krijgt in Singapore, waar hij op werkbezoek is, telefoon van zijn Israëlische collega Gideon Saar. Die wil vliegtuigen sturen, Veldkamp zegt toe dat te faciliteren.

5.22 uur Itamar Ben-Gvir, de ultrarechtse Israëlische minister van Nationale Veiligheid zegt op X contact te hebben met Nederland.

5.51 uur Premier Netanyahu schrijft op X dat er sprake is van „a violent incident” tegen Israëlische burgers in Amsterdam. En kort erna dat hij met premier Schoof heeft gesproken en heeft geëist dat de Nederlandse regering actie onderneemt tegen de relschoppers.

6.03 uur Het Israëlische leger laat weten „een ​​reddingsmissie te sturen met transportvliegtuigen”.

Tussen 6.00 en 6.30 uur kort telefoongesprek tussen Schoof en Netanyahu. Schoof belooft dat Nederland alles zal doen om de veiligheid van de Israëliërs te garanderen en dat Nederland volledig zal meewerken aan evacuatievluchten.

6.03 uur PVV-leider Geert Wilders schrijft op X dat „a pogrom in the streets of #Amsterdam” heeft plaatsgehad. „Muslims with Palestinian flags hunting down Jews.”

7.23 uur De Israëlische president Isaac Herzog neemt Wilders’ term „ pogrom” op X over.

7.59 uur Wilders eist op X het onmiddellijke vertrek van burgemeester Halsema, en eist even later een spoeddebat met premier Schoof.

In de ochtend is er een conference call van Schoof, minister van Justitie Van Weel, burgemeester Halsema, Aalbersberg en hoofd NCTV-chef Aalbersberg. De Amsterdamse driehoek (burgemeester, OM en politie) meldt dat nog veel onduidelijk is.

8.09 uur Premier Schoof op X: „Ik ben geschokt door de antisemitische aanvallen op Israëlische burgers, […] de daders zullen gevonden en vervolgd worden.”

8.56 uur Minister Itamar Ben-Gvir spreekt van „lynchincidenten”.

9.00 uur Voetbalclub Maccabi maakt bekend dat supporters vanaf 14.00 uur gratis met in totaal drie Israëlische vliegtuigen – waarvan twee gewone lijnvluchten – kunnen terugvliegen.

Pogroms & provocaties

Vanaf 8.00 uur zwellen de berichten op sociale media sterk aan. Er zijn twee narratieven: dat van de ‘pogrom’ enerzijds en anderzijds dat van Israëlische provocaties en anti-Israël-berichten. In de eerste categorie: het bericht dat „Dutch-born Hakim Ziyech”, aanvoerder van het Marokkaanse elftal de aanvallen „toejuicht”. Uit de andere groep onder meer het bericht dat „een knokploeg” een Oekraïner staande houdt die zijn paspoort moet laten zien om te bewijzen „dat hij geen Israëlier/Jood is. Dit zijn simpelweg nazistische praktijken in georganiseerd verband. Hier, in Nederland.”

Op Schiphol

7.00 uur Supporters wachten al vroeg bij de incheckbalie. Guy Elazar, die woensdag naar Amsterdam kwam, vertelt dat hij rond 1.00 uur ’s nachts met een vriend door de Leidsestraat in voetbalshirt naar zijn hotel liep. „Uit het niets kwamen drie jongens op me af”, zegt hij. „Eén sloeg me in het gezicht”. Hij wijst op zijn gezwollen slaap.

Een andere man vertelt dat hij die avond een restaurant in moest vluchten. ’s Ochtends voelde hij zich niet veilig om met een taxi naar Schiphol te komen. „We kregen hulp van Joden hier in Nederland”, zegt hij.

10.30 uur De Amsterdamse politie meldt 63 aanhoudingen.

11.34 uur President Herzog zocht contact met koning Willem-Alexander en schrijft dat hij „beslissende actie tegen geweld en antisemitisme verwacht. Herzog: „De koning veroordeelde het geweld en vergeleek het met het Nederlandse falen om de Joden tijdens de Holocaust te beschermen.” De Rijksvoorlichtingsdienst bevestigt deze samenvatting. De koning schrijft later op X dat „onze geschiedenis ons heeft geleerd hoe intimidatie van kwaad tot erger gaat, met gruwelijke gevolgen. Joden moeten zich veilig kunnen voelen in Nederland, overal en altijd.”

11.50 uur Zo’n vijftien Maccabi-supporters worden opgehaald met een bus bij hun hotel in het centrum om naar Schiphol gebracht te worden

12.00 uur Persconferentie van burgemeester Halsema begint.

12.29 uur Mairav Zonszein, analist bij de Crisis Group, een onafhankelijke ngo, noemt het „absurd” om het geweld in Amsterdam met pogroms te vergelijken.

12.30 uur Politiechef Peter Holla op zijn persconferentie: „Hoewel we maximaal voorbereid waren op geweld, ben ik geschokt door wat er afgelopen nacht is gebeurd. Vooral doordat we met een van de grootste inzetten die de Amsterdamse politie met landelijke bijstand in een jaar doet, het niet konden voorkomen.”

14.00 uur Yad Vashem, het Holocaust-herdenkingscentrum in Israël schrijft op X dat het „solidair is met de slachtoffers van de verschrikkelijke aanval op Joden [in Amsterdam], juist in de aanloop naar Kristallnacht”.

15.30 uur Een activist post vrijdag op Instagram: „Laten we niet wachten op een externe aanleiding om met dezelfde woede de straat op te gaan als gisteren […] we zijn hier niet om ons terug te trekken… Bring the war home.”