Waarom kijken Brussel en Washington met spanning naar parlementsverkiezingen in een Europees landje met 1,6 miljoen inwoners? Omdat dat landje Kosovo heet, en op zeer gespannen voet staat met buurland Servië, dat Kosovo als een afvallige provincie beschouwt. De verkiezingen van deze zondag bepalen de koers van Kosovo: doorgaan als ‘kruitvat van de Balkan’ of kiezen voor vrede en stabiliteit.
Die keuze heeft alles te maken met de man die bij de vorige verkiezingen een spectaculaire overwinning boekte. Albin Kurti en zijn sociaal-democratische partij Lëvizja Vetëvendosje (‘Beweging voor zelfbeschikking’, LVV) haalden in 2021 50,2 procent van de stemmen. Kurti doorbrak de heerschappij van de liberale PDK (Democratische Partij van Kosovo) en de conservatieve LDK (Democratische Liga van Kosovo) en domineerde als premier de laatste vier jaar de Kosovaarse politiek. Voor het eerst sinds de onafhankelijkheid in 2008 slaagde een regering erin om de termijn vol te maken.
Kurti dankt zijn populariteit grotendeels aan zijn harde opstelling jegens Servië. Het land dat zich in 1999 na 78 dagen van NAVO-bombardementen terugtrok uit Kosovo, eist meer autonomie voor de Servische minderheid in Noord-Kosovo. Kurti stelt zich echter net zo onverzoenlijk op als zijn tegenspeler, de Servische president Aleksandar Vucic. Samen zorgden ze er voor dat er de afgelopen jaren steeds weer gewelddadige incidenten waren in Noord-Kosovo. Steeds was er de dreiging van een groter conflict, iets wat de 4.300 militairen van NAVO-vredesmissie KFOR moeten zien te voorkomen.
Lees ook
deze reportage uit Noord-Kosovo uit 2023
Kentekens en burgemeesters
Kurti’s regering in Pristina wil dat de circa 50.000 Serviërs in Noord-Kosovo (elders in Kosovo wonen nog 50.000 Serviërs) zich aanpassen aan de Albanese rest van het land. Servische uitingen worden niet getolereerd. Dat begon in 2021 met de eis dat Servische auto’s in Kosovo een Kosovaarse nummerplaat moeten hebben – andersom gold die eis al. Later werd de Servische dinar als munt afgeschaft, sloten de Servische postkantoren en werden niet-gekozen Albanese burgemeesters geïnstalleerd. Elke maatregel leidde tot hevig lokaal verzet en dreigementen uit Belgrado.
De harde lijn van Kurti heeft zowel gevolgen voor de eigen inwoners als voor de internationale positie van Kosovo. Met een bbp van nog geen 6.000 euro per inwoner is Kosovo een van de armste landen van Europa. Buitenlandse investeerders blijven weg vanwege mogelijk oplaaiend geweld. Emigratie is een probleem: de afgelopen vier jaar verlieten 150.000 Kosovaren hun land. Elk jaar zoeken dertigduizend jongeren – 55 procent van de bevolking is onder de dertig – hun geluk elders.
Het internationale isolement voorkomt dat het land vooruit gaat. Kosovo dankt zijn onafhankelijkheid aan buitenlandse partners, maar maakt het ze niet gemakkelijk. De VS en de EU proberen al jaren te bemiddelen tussen Pristina en Belgrado, tot nu toe zonder enig resultaat. ‘Normalisering’ van de relatie is een voorwaarde voor gesprekken over EU-toetreding (dat vijf EU-landen Kosovo niet erkennen helpt evenmin). In de zomer van 2023 legde de EU Kosovo sancties op omdat de regering de spanningen met Servië aanwakkerde. De geldstromen liggen nog steeds stil.
Lees ook
deze column van Caroline de Gruyter uit 2023
Gezant van Trump
Ook de relatie met de nieuwe regering-Trump is wankel, bleek deze week uit een tweet van diplomaat Richard Grenell , gezant voor speciale missies en voormalig gezant voor Servië-Kosovo. Grenell: „Zowel Republikeinen als Democraten hebben steeds kritiek gehad op Kurti vanwege zijn eenzijdige acties die de regio destabiliseren. De internationale gemeenschap is verenigd tegen Kurti.”
Internationale kritiek op Kurti lijkt Kosovaren niet af te schrikken. Economisch boekte hij wel degelijk successen: de werkloosheid daalde van 30 naar 10 procent, het minimumloon ging omhoog. In de peilingen voor zondag ligt de LVV met 47 procent ruim op kop. De twee oppositiepartijen PDK en LDK staan op respectievelijk 19 en 17 procent.
Als Kosovo opnieuw voor Kurti kiest, kiest het land ook voor een harde opstelling jegens Servië, en daarmee voor internationaal isolement en stilstand. PDK en LDK zijn geneigd om meer concessies te doen ten aanzien van de Servische minderheid, en zetten daarmee de deur open naar betere verhoudingen met de EU en de VS. Dat Kurti opnieuw premier wordt, lijkt zeker. Maar hoe meer hij moet samenwerken met andere partijen, hoe kleiner de kans dat het smeulende conflict in de Balkan ontbrandt.
Lees ook
dit artikel over het Kosovotribunaal in Den Haag
