Gemarteld in Oeganda, herstellen in het Amsterdamse AMC

Op de zesde verdieping van het Amsterdamse AMC ligt het Oegandese parlementslid Muhammad Ssegirinya in bed in een zonnige kamer met uitzicht op de Johan Cruijff Arena. Aan de muur hangt een poster met daarop de tekst ‘Stop the silence on Ugandan torture’. De uitgesproken politicus van het National Unity Platform (NUP), de partij van oppositieleider en zanger Bobi Wine, werd in 2021 door het autoritaire Oegandese regime opgepakt. Dat gebeurde vlak nadat hij bij de verkiezingen van 2021 werd gekozen als parlementslid. Hij zou volgens president Yoweri Museveni betrokken zijn geweest bij een massamoord en werd in de gevangenis zwaar mishandeld.

Oppositieleden en activisten melden willekeurig te zijn gearresteerd en vastgehouden in ‘martelcentra’

„Ze zeiden dat we ons moesten aansluiten bij de regeringspartij en martelden ons”, zegt hij terwijl hij plat op zijn rug ligt. Op de grond staan zijn zwarte slippers, maar Ssegirinya is vandaag niet bij kracht omhoog te komen, laat staan uit bed te stappen. Vanwege een beenmergpunctie deze ochtend voelt hij zich extra verzwakt.

„Ik ben gemarteld in mijn geslachtsdeel en ze hebben mijn nagels eruit getrokken”, vertelt hij. Nico Schoonderwoerd van de lobbygroep Freedom Uganda, ook op bezoek bij Ssegirinya, toont een foto waarop een grote wond op Ssegirinya’s scrotum te zien is. „Ik moest mijn benen in kokend water zetten. Vervolgens staken ze naalden in mijn been. Het bloed bleef er maar uitkomen, ontzettend eng.”

Infecties

Met ontbloot bovenlijf ligt hij in het ziekenhuisbed, het roze infuus komt boven de deken uit. Naast dat hij geïnfecteerd is geraakt met de ziekenhuisbacterie MRSA kampt hij met infecties als gevolg van de wonden op zijn lichaam. Hij heeft pijn, is ziek, maar wat hem precies mankeert weten de artsen nog niet. Hoewel een verzoek voor medisch verlof [in het buitenland] meermaals door de gevangenis in Oeganda werd afgewezen, kreeg hij uiteindelijk toestemming voor behandeling in Nederland. Zijn contact met Nico Schoonderwoerd brachten hem naar het Amsterdamse ziekenhuis.

„Museveni beschuldigt mij van moord, maar ik was niet eens in het land gedurende die periode”, zegt hij, verwijzend naar de naar schatting dertig mensen die in 2021 tijdens het verkiezingsgeweld in de Oegandese regio Masaka, waar veel oppositieaanhangers wonen, werden vermoord.

Bij die verkiezingen kwamen veel mensen om en ook verliep de stembusgang volgens internationale mensenrechtenorganisaties niet eerlijk en vrij.

Hoewel Ssegirinya’s verhaal door NRC niet onafhankelijk te verifiëren valt, zijn de ervaringen in lijn met andere verhalen over het repressieve regime in Oeganda, waar president Museveni en zijn zoon, generaal Muhoozi Kainerugaba, vaker beschuldigd worden van intimidatie en het plegen van ernstig geweld tegen critici. Een rapport van Human Rights Watch van maart vorig jaar documenteert onder meer verdwijningen, ontvoeringen, onwettige detenties, martelingen en mishandelingen door de Oegandese politie, het leger, de militaire inlichtingendienst en agenten van de Internal Security Organization (ISO).

Lees ook dit interview met Bobi Wine: ‘Stop met het machtig maken van de dictator in Oeganda’

In mei ontving het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag 215 getuigenissen met beschrijvingen van martelingen van oppositieleden en activisten die verband houden met de verkiezingen van 2021. Zij melden willekeurig te zijn gearresteerd en vastgehouden in ‘martelcentra’ die eufemistisch safe houses worden genoemd omdat niemand je er kan vinden.

De Wereldbank maakte begin deze maand bekend geen nieuwe leningen uit te geven aan Oeganda, als antwoord op de recent ingevoerde en omstreden lhbti-wet, die in het uiterste geval de doodstraf voorschrijft. De geschatte 5,2 miljard dollar aan uitstaande leningen blijven overeind. „De anti-homoseksualiteitswet van Oeganda is fundamenteel in tegenspraak met de waarden van de Wereldbankgroep”, zei de kredietverstrekker in een verklaring.

Minder dan 1 procent

Politicoloog Nic Cheeseman, verbonden aan de Universiteit van Birmingham en gespecialiseerd in democratie in Afrika, zet vraagtekens bij de overwegingen van de Wereldbank. „Hoewel velen de Wereldbank zullen toejuichen omdat zij eindelijk een standpunt heeft ingenomen, roept het veel vragen op over wanneer internationale instellingen besluiten voor een beginsel op te komen”, zegt hij. „Verkiezingsgeweld verloopt regelmatig zonder stopzetting van financiering – net als veel andere schendingen. Dit is een voorbeeld van de verbijsterende inconsistentie in de aanpak van westerse donoren en financiële instellingen, die de geloofwaardigheid van donoren en hun inspanningen om de mensenrechten te bevorderen ondermijnt.”

Nico Schoonderwoerd brengt mensenrechtenslachtoffers van het regime in kaart. Hij is blij dat de Wereldbank in de toekomst stopt met het steunen van het autoritaire Oegandese regime, zegt hij in het restaurant van het ziekenhuis.

Hij wijst erop dat lhbti’ers minder dan 1 procent uitmaken van de slachtoffers in Oeganda, de overgrote meerderheid van de bevolking is het grootste slachtoffer. „Het is heel pijnlijk voor Oegandezen, dat blijkbaar alleen die ene procent telt voor westerse overheden. Waarom is de steun niet eerder ingetrokken?” Schoonderwoerd woonde vorig jaar gesprekken bij met de Wereldbank over Oeganda. „Toen heb ik niks gehoord over morele waarden.”

Het cynische is volgens Schoonderwoerd dat de leningen zullen worden hervat „wanneer het Museveni belieft om een streep door die wet te zetten”. Oeganda zat in 2014 in een soortgelijk conflict met de Wereldbank, toen die een lening van 90 miljoen dollar uitstelde vanwege lhbti-wetgeving. Het Oegandese constitutionele hof zette toen een streep door de wet. Zo blijft de politieke repressie, gesteund door westerse instanties, aanhouden, vindt hij. Hij zou willen dat het Westen de financiële hulp aan Oeganda volledig stopzet. Die steun belandt volgens hem voornamelijk bij president Museveni en komt niet ten goede aan ontwikkelingswerk.

Ssegirinya, vastberaden om na zijn herstel terug te keren als parlementslid, zet zijn zinnen daarom op de aanklacht bij het Internationaal Strafhof. „Ik kon mijn getuigenis niet toevoegen, omdat ik vastzat in Oeganda. Maar als het mogelijk is weer naar Nederland te komen, wil ik graag getuigen”, zegt hij. „Museveni is al 37 jaar aan de macht. Deze zaak vecht voor de rechten van Oegandezen.”

Lees ook: Plan voor strenge lhbti-wet wakkert homohaat in Oeganda nog verder aan