Geen eieren meer van hobbykippen vanwege PFAS: wat zijn de risico’s en wat gebeurt er als je de eieren toch eet?

De aarzelingen in de Tweede Kamer over het besluit van het Openbaar Ministerie om meer strafzaken zelf af te doen – via het opleggen van taakstraffen en boetes – werd vorige week misschien het beste verwoord door parlementslid Esmah Lahlah (GroenLinks-PvdA). Rechtspraak is „geen productieproces” en de verstopte strafrechtketen is „geen file die je even oplost met een extra rijstrook voor het Openbaar Ministerie”, zei Lahlah.

Het parlementslid zei het tijdens het Kamerdebat over de beslissing van het OM nagenoeg alle strafzaken waar een maximale gevangenisstraf van zes jaar op staat, in de nabije toekomst eigenhandig af te handelen. Verdachten zullen minder vaak worden gedagvaard voor de strafrechter en krijgen een strafbeschikking.

Investeer in wat echt nodig is: meer rechters, meer rechtsbijstand en meer menselijkheid aan de voorkant van de keten

Na berichtgeving in NRC in februari over de tot dan toe vertrouwelijke, nieuwe interne ‘instructie intensivering strafbeschikking’ bleek dat rechters – die de instructie niet kenden – grote moeite hebben met dit besluit. Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, sprak van een „fundamentele koerswijziging” van het OM. Tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer klaagde Naves vorige maand over het „ondergraven van de positie van de rechter”. Het lijkt er volgens Naves op „dat we op weg zijn naar een situatie waarin kortdurende celstraffen niet meer worden uitgevoerd”.

Kamerleden delen die zorgen. „Veel strafzaken zullen blijvend worden weggehouden van de rechter”, vreest Jesse Six Dijkstra (NSC). De strafrechter wordt volgens hem „buitenspel gezet”. Ismail el Abassi (Denk) waarschuwt voor een hellend vlak. „Wat ooit begon als een uitzondering voor lichte vergrijpen, wordt een structurele uitweg voor een falend systeem, waar gemak belangrijker wordt dan waarheidsvinding en efficiency het wint van zorgvuldigheid.”

Druk

Ook de grootste regeringspartij, de PVV, is erop tegen dat de officier van justitie voortaan vaker optreedt als aanklager én rechter. Meer strafbeschikkingen ondermijnen het vertrouwen in de rechtsstaat, aldus PVV’er Emiel van Dijk. „Wat moeten burgers er wel niet van denken als ze zien dat criminelen en ander tuig niet meer de bak in draaien, maar wegkomen met een taakstrafje van maximaal 180 uur schoffelen?” (De maximale taakstraf is 240 uur).

Lahlah riep haar collega’s op te „investeren in wat echt nodig is, namelijk meer rechters, meer rechtsbijstand en meer menselijkheid aan de voorkant van de keten, zodat we niet alleen sneller, maar vooral eerlijker en rechtvaardiger oordelen”. Ze diende een motie in waarin de regering wordt verzocht „structureel te investeren in de rechtspraak om de strafrechtketen duurzaam te ontlasten”. De motie kreeg dinsdag geen meerderheid.

De kwestie is niet: celstraf of een strafbeschikking. De kwestie is: strafbeschikking of straffeloosheid

Minister van Justitie David van Weel (Justitie en Veiligheid, VVD) zal daar niet om treuren. Hij steunt volop het beleid van het OM vaker strafzaken met taakstraffen of boetes af te handelen. „Zonder de strafbeschikking zou een aanzienlijk deel van de criminaliteit waarschijnlijk niet meer worden aangepakt, zeker gezien de grote druk waaronder de strafrechtketen staat. Het instrument draagt volgens het OM, en dus ook in mijn ogen, juist bij aan het wél bestraffen van criminelen”, zei Van Weel eerder in de Kamer.

De minister heeft ook geen behoefte aan extra financiële middelen. „De acute oplossing voor de keten is nu niet om daar enorm veel geld tegenaan te gooien.” Met meer geld is het evenmin mogelijk om het aantal politieagenten en de rechterlijke macht uit te breiden, stelt Van Weel. Dat komt door de krapte op de arbeidsmarkt en de opleidingsduur. „Zeker het uitbreiden van de rechterlijke macht is niet iets wat je op een achternamiddag hebt gerealiseerd”, aldus Van Weel.

Straffeloosheid

Veel Kamerleden steunen die opvatting. Volgens Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen (VVD) is het „een illusie” te denken dat rechters zich nog kunnen buigen over alle misdaad. „De kwestie is niet: celstraf of een strafbeschikking. De kwestie is: strafbeschikking of straffeloosheid.” Nu is volgens de VVD de crimineel te vaak „de lachende derde”. En het slachtoffer heeft het nakijken. Veel partijen dringen er wel op aan de rechtsbescherming van het slachtoffer – handhaving van het spreekrecht en recht op schadevergoeding – beter te regelen.

De VVD hoopt dat magistraten beter gaan samenwerken bij de aanpak van de misdaad. De partij heeft zich eraan gestoord dat aanklagers en rechters elkaar afgelopen weken publiekelijk afvielen over het nieuwe strafbeschikkingenbeleid. Dat magistratelijk bekvechten was „geen visitekaartje voor de strafrechtketen”, aldus Michon.

Ook de minister deelt die mening. Het is „absoluut chiquer”, aldus Van Weel, om gezamenlijk op te trekken dan elkaar de maat te nemen „in een live-uitgezonden rondetafelgesprek”.

In dat gesprek riep Naves de naast hem zittende OM-baas Rinus Otte op „zo spoedig mogelijk indringend overleg” te hebben over het nieuwe strafbeschikkingenbeleid. Drie weken later hebben ze de zaak nog niet bijgelegd. „De belofte is er om in de naaste toekomst meer aandacht te hebben voor overleg rond deze thematiek”, zegt Naves.

De reactie van Otte is zuiniger. Hij laat weten dat er al „regelmatig gesprekken zijn met de Raad voor de rechtspraak waarbij het strafbeschikkingenbeleid ook aan de orde komt”.

Delen

Mail de redactie

Eet géén eieren meer uit moestuin of kinderboerderij.. Met dat drastische advies kwam het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dinsdag, na voor het eerst in Nederland grootschalig onderzoek te hebben gedaan naar PFAS in kippeneieren. Die bevatten door het hele land te hoge concentraties PFAS, is de conclusie.

PFAS zijn een verzameling chemische stoffen die nauwelijks afbreken en giftig kunnen zijn. Nadat het RIVM in 2023 concludeerde dat eieren in de omgeving van de Dordtse teflonfabriek Chemours te hoge hoeveelheden PFAS bevatten, werd besloten tot een landelijk onderzoek.

Op zestig plekken haalden de onderzoekers eieren op om te onderzoeken hoe schadelijk het is om deze te eten. In elke provincie werden minstens vijf locaties gekozen: van Groningen tot Zeeland en van Noordwest-Friesland totLimburg. Op slechts één locatie werd geen PFAS aangetroffen.

1. Hoe kan het dat de eieren op zoveel plekken vervuild zijn?

Dat PFAS óveral zijn, was al duidelijk. Op tal van plekken werden de laatste jaren verhoogde concentraties gemeten. Dezelfde eigenschap die PFAS – gebruikt in onder meer elektronica en pannen met anti-aanbaklaag – een succes maakten zorgt ervoor dat de stoffen zich decennialang in het milieu hebben opgestapeld: ze zijn onafbreekbaar.

Fabrieken wereldwijd hebben tonnen PFAS uitgestoten en geloosd. Dat daalt neer in zeeën, rivieren en trekt de bodem in. Lokaal zijn het daarnaast tal van andere bronnen die zorgen voor verhoogde waardes. Denk aan oefenlocaties van de brandweer, defensieterreinen, stortplaatsen en plekken waar schuimfeesten zijn gehouden.

2. Hoe bereikt PFAS de eieren?

Het RIVM vermoedt dat regenwormen de PFAS overdragen. Die kruipen door vervuilde grond en worden volgens door kippen opgegeten. Daarnaast pikken en woelen rondscharrelende kippen ook zelf in vervuilde bodem, op zoek naar wormen, zaden en torren en drinken ze vervuild water.

De route naar het ei wijst zich vervolgens zelf. Vergelijk het met borstvoeding, zegt Polly Boon, een van de onderzoekers van het RIVM. „Mensen kunnen op die manier heel makkelijk dioxinen doorgeven aan een baby. Zo kan een kip ook heel efficiënt PFAS aan het ei doorgeven..”

Het RIVM is nog bezig met een vervolgonderzoek om definitief te kunnen herleiden hoe de PFAS in de eieren komen. De resultaten daarvan worden in het najaar verwacht.

3. Welke hoeveelheden troffen de onderzoekers aan?

Van de zestig locaties die door het RIVM werden uitgekozen kregen mensen op 31 plekken bij één ei of zelfs minder per week al te veel PFAS binnen. . Op tien locaties kan men maximaal één ei per week eten zonder over de grenswaarde heen te gaan. Op negen locaties kunnen mensen elke week meer dan vier eieren eten zonder de grenswaarde te overschrijden.

Vast staat dat op nagenoeg alle plekken verhoogde PFAS concentraties zijn geconstateerd. Daarbij valt aan de buitenkant niet af te lezen hoeveel PFAS er in een ei zit. „We kunnen niet van tevoren zeggen: dat ei is veilig”, zegt Boon. „Om die reden hebben we ervoor gekozen in het hele land te adviseren geen eieren meer te eten.”

4. Wat gebeurt er als je toch eieren uit eigen kippenhok eet?

Als mensen voor een langere tijd hoeveelheden PFAS binnenkrijgen die de grenswaarden overschrijden, kan dat schadelijk zijn voor de gezondheid. Een aantal van deze stoffen tast de immuunrespons aan: je wordt sneller ziek, omdat je lichaam niet meer zo effectief optreedt tegen virussen en bacteriën, en vaccins werken niet meer zo goed.

Het RIVM wijst erop dat eieren niet de enige manier zijn waarop mensen PFAS binnenkrijgen. In andere voedingsmiddelen en drinkwater zit al meer PFAS dan gezond is voor een mens. „We krijgen al te veel PFAS binnen”, aldus Boon. „Als je de eieren wél eet, verhoog je dat met een flinke hoeveelheid. Dan neemt de kans op ziektes wel toe.”

Eieren uit de supermarkt kunnen volgens het RIVM nog steeds worden gegeten– die scoren bij metingen doorgaans aanzienlijk beter. Hoe dat kan, is niet precies duidelijk. Het heeft er mogelijk mee te maken dat commercieel gehouden kippen vaak niet buiten lopen en gecontroleerd voer krijgen.

5. Hoe zit het met andere gewassen uit de moestuin?

Daarover heeft het RIVM een geruststellende boodschap: groente en fruit kan met een gerust hart worden gegeten. Eieren bevatten aanzienlijk meer PFAS dan andere gewassen uit de tuin. Dat heeft ermee te maken dat PFAS zich binden aan eiwitten, waardoor eieren de chemische verbindingen makkelijker in zich opnemen.

„Het advies geldt alléén voor de eieren”, benadrukt Boon. „Mensen kunnen nog gewoon veilig hun moestuingewassen eten.”

Delen

Mail de redactie